کاربردهای لوله مسی در صنایع مختلف

لوله مسی؛ انواع، کاربرد، مزیت و محدودیت

مس یکی از عنصرهای جدول تناوبی است که قدمت آن به حدود پنج هزار سال قبل از میلاد برمی‌گردد، فلز مس یکی از پرکاربردترین فلزهای موجود در جهان است و در صنایع مختلفی به کار می‌رود. عنصر بیست و نهم جدول تناوبی به دلیل داشتن خواص متعدد و گوناگون خود در صنعت ساختمان‌سازی و لوله‌کشی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. لوله‌ مسی علاوه بر دوام و ماندگاری زیاد، تاثیر مخرب کمتری نیز نسبت به لوله‌ PVC دارد. در این مقاله نیز قصد داریم تا شما را با انواع لوله مسی و کاربردهای هرکدام از آن‌ها آشنا کنیم و آن را از جوانب گوناگون مورد بررسی قرار دهیم.

    لوله مسی مقاومت خوبی نسبت به اکسیژن محلول در آب دارد و از نظر کاربرد و ضخامت در انواع مختلفی ارائه می‌شود. مثلا انواع لوله مسی از نظر کاربردی چهار نوع لوله مسی کویل، کلاف، شاخ‍ه‌ای و مویی است.

لوله مسی چیست؟

مس به دلیل داشتن خواص فیزیکی و شیمیایی مختلف در زندگی بشر اهمیت بالایی دارد اما شاید مهم‌ترین دلیلی که باعث شده است تا از مس در تولید لوله‌ها استفاده شود، مقاومت آن در سرما و گرما و انتقال سریع آن باشد که در صنایع مختلف مخصوصا ساختمان‌سازی مزیت بزرگی محسوب می‌شود. برای تولید لوله مسی ابتدا این فلز را در کوره‌های القایی ذوب می‌کنند، سپس آن را به صورت مداوم ریخته‌گری می‌کنند.

پس از این مرحله نورد انجام می‌شود و اصلاح کریستالی اتفاق می‌افتد، کشش سه مرحله‌ای لوله، گام بعدی برای تولید لوله مسی به شمار می‌رود و پس از آن نیز در ماشین‌های دورانی کشش اتفاق می‌افتد و کویل‌سازی، شاخه‌سازی و کلاف‌سازی لوله نیز انجام می‌گیرد، در مرحله آخر تولید لوله مسی نیز تنش‌زدایی انجام می‌شود. پس از طی این مراحل لوله مسی تولید می‌شود و آماده انتقال به بازار است.

به طور کلی برای تولید لوله‌های مسی از مس نرم و مس سفت می‌توان استفاده کرد که هرکدام از آن‌ها ویژگی‌ها و کاربردهای متفاوتی دارند. مس‌های سفت انتخاب مناسبی برای خطوط انتقال آب هستند و به دلیل سفتی و سختی که در آن‌ها وجود دارد، قابلیت خم شدن را ندارند و باید از اتصالات زانوی مسی برای گوشه‌ها یا اطراف موانع استفاده کرد. در حقیقت مس نرمی وجود ندارد و همین مس سخت را طی فرآیندی به نام آنیل کردن به مس نرم تبدیل می‌کنند.

لوله‌های مسی نرم انعطاف‌پذیری بیشتری دارند و به همین دلیل بهترین گزینه برای استفاده در سیستم‌های تهویه مطبوع و بمب‌های حرارتی هستند. همچنین نرمی و سفتی مس در قیمت لوله مسی نیز تاثیرگذار است و مس نرم به علت فرآیندی که برای نرم شدن آن اتفاق افتاده، نسبت به مس سفت قیمت بالاتری دارد.

انواع لوله مسی

لوله‌های مسی در انواع مختلفی تولید و روانه بازار می‌شوند و از جنبه‌های مختلف می‌توان آن‌ها را دسته‌بندی کرد. لوله‌های مسی از نظر اندازه بازار و ضخامت قابل دسته‌بندی هستند که در ادامه آن‌ها را معرفی خواهیم کرد:

لوله‌های مسی را از نظر ضخامت می‌توان به چهار دسته‌بندی زیر تقسیم کرد:

    لوله‌های مسی نوع K: ضخیم‌ترین دیواره لوله متعلق به این نوع است. در صنعت ساخت‌وساز بسیار پرکاربرد است و برای توزیع آب، حفاظت از آتش‌سوزی، جلوگیری از نشتی روغن، HVAC و… مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع لوله‌ها هم به شکل سفت و هم به شکل نرم در بازار موجود هستند و با اتصالات جوشکاری و فشرده‌سازی به راحتی می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. لوله‌های مسی نوع K برای انتقال گازهای طبیعی مناسب نیستند زیرا گاز می‌تواند به لوله آسیب بزند ولی برای استفاده در خطوط اصلی آب و تاسیسات زیر زمینی می‌توانند بهترین انتخاب ممکن باشند.

    لوله‌های مسی نوع L: از این نوع لوله برای لوله‌کشی‌های داخلی، حفاظت از آتش‌سوزی و برخی از کاربردهای HVAC استفاده می‌شود. لوله‌های مسی نوع L از نوع K نازک‌تر و از نوع M ضخیم‌تر هستند. لقب رایج‌ترین نوع مورد استفاده در لوله‌کشی‌های مسی را نیز می‌توان به لوله‌های مسی نوع L داد و این لقب نیز به دلیل کاربردهای زیاد و مصارف مختلفی که دارد، به آن داده شده است. این نوع لوله‌ها نیز همانند نوع K هم به صورت نرم و هم به صورت سفت در بازار موجود هستند و با استفاده از فشرده‌سازی، لحیم‌کاری و جوشکاری نیز می‌توانند به هم متصل شوند. اگرچه لوله‌های مسی نوع L که به صورت سفت هستند از دوام بیشتری برخوردارند، اما برای تعویض یا ترمیم خطوط قدیمی آب از نوع نرم آن استفاده می‌شود.

    لوله‌های مسی نوع M: لوله‌های مسی نوع M نسبت به دو نوع قبلی از ضخامت کمتری برخوردار هستند و به همین دلیل قیمت پایین‌تری نیز نسبت به دو نوع قبلی دارند. این ارزان‌تر بودن نسبت به نوع‌های دیگر باعث شده است تا در منازل مسکونی از این نوع لوله‌های مسی بیشتر دیده شود. لوله‌های مسی نوع M نیز همانند دو نوع قبلی خود به صورت سفت و نرم موجود است و با فشرده‌سازی، لحیم‌کاری و اتصالات شعله‌ور می‌توان آن‌ها را به یکدیگر متصل کرد. کاربرد اصلی این نوع لوله مسی نیز بیشتر در سرویس‌های آب خانگی و سیستم‌های خلا است.

    لوله‌های مسی نوع A: این نوع لوله‌های مسی بسیار کم کاربرد هستند، اما در گذشته لوله‌کشی آب بسیاری از خانه‌ها با این نوع لوله مسی صورت می‌گرفته است. لوله‌های پلاستیکی PVC یا ABS در ساخت‌وسازهای مدرن جایگزین این نوع لوله‌ها شدند. لوله‌های مسی نوع A تنها برای لوله‌کشی‌های زیرزمینی مناسب هستند و ضریب فشار بیشتر از ۱۰ الی ۱۵ پوند (بسیار کمتر از اکثر سیستم‌های آبرسانی شهری) را نمی‌توانند تحمل کنند. همچنین این نوع لوله‌ها برای تمایز از لوله‌های مسی نوع M دارای علائم زرد رنگ هستند.

لوله‌های مسی را از نظر نیاز بازار نیز می‌توان به دو دسته‌بندی زیر تقسیم کرد:

    لوله مسی TPC

    این گروه از لوله‌ها دارای هدایت الکتریکی کم نظیری هستند و مصارف الکتریکی مختلفی دارند. تولید انواع کابلشو از این نوع لوله‌ها انجام می‌شود.

    لوله مسی DLP & DHP

    این نوع از لوله‌ها علاوه بر قابلیت هدایت حرارتی بالا، قابلیت جوشکاری مناسبی دارند و به همین دلیل در تولید مبدل‌های حرارتی کاربرد دارند.

مزایای استفاده از لوله مسی

با توجه به موارد گفته شده، می‌توان به این نتیجه رسید که لوله‌های مسی دارای مزایای زیادی هستند. مهم‌ترین مزایای لوله‌ی مسی عبارتند از:

• مقاومت بالا، اتصال و شکل‌دهی آسان باعث شده تا این لوله‌ها بسیار مقرون‌به‌صرفه باشند و نصب راحت و کم هزینه‌ای داشته باشند.
• سبک‌بودن مس باعث شده تا حمل‌و‌نقل آسان و نصب کم‌دردسری داشته باشد.
• لوله‌های مس با انعطاف‌پذیری بالا، حذف زانویی‌ها و اتصالات را ممکن ساخته است.
• لوله‌ی مسی آتش نمی‌گیرد و ضد زنگ و است و در اثر مجاورت با گازهای سمی، دچار تجزیه نمی‌شود؛ به همین دلیل، در آبپاشی حین آتش‌سوزی هم استفاده می‌شود.
• لوله‌های مسی، مقاومت عمری در برابر تخریب های UV، خوردگی و آسیب‌های مکانیکی دارند.
• ویژگی مهم لوله‌های مسی، قابلیت بازیافت آن‌هاست که باعث شده تا بارها از آن‌ها استفاده شود.
• از دیگر مزایای لوله‌ی مسی می‌توان به اتلاف گرمای بسیار پایین و‌ انتقال حرارت بالا اشاره کرد.
• لوله‌ی مسی ظاهری مناسب و زیبا دارد و این موضوع باعث می‌شود که در فضای داخلی و خارجی از آن استفاده شود.

تفاوت بین انواع لوله مسی L و M

تفاوت کلیدی بین انواع لوله مسی L و M در درجه فشار و ضخامت دیواره آن‌هاست. متداول‌ترین اندازه‌های لوله های مسی ½ و اینچ هستند. در ادامه به بررسی تفاوت کلی لوله مسی L و M می‌پردازیم:

• نوع M ½ اینچ دارای ضخامت دیواره 0.028 “در حالی که نوع L ½ اینچ با ضخامت دیواره 0.04” اندازه دارد.
• ضخامت دیواره نوع M ¾ اینچ برابر با 0.032 اینچ است در حالی که نوع L ¾ برابر با 0.455 “است.
• نوع L از M گران‌تر است؛ دلیل تفاوت این است که دیواره نوع L ضخیم تراست، در نتیجه وزن بیشتری دارد؛ در نتیجه ، برای تولید به مقدار بیشتری مس نیاز دارد و هزینه تولید آن از نوع M بالاتر است. هزینه حمل و نقل آن نیز به دلیل وزن بیشتر از نوع M بیشتر است.

مناسب بودن مسکونی نوع L و M

لوله‌های مسی برای تأمین آب در یک خانه یا از نوع L یا از نوع M هستند، مگر اینکه با کدهای محلی مشخص شده باشد. هر دو نوع از نظر فشار آب مورد نیاز در خطوط تأمین شهری رتبه خوبی دارند. نوع K، گرانتر از نوع L، باعث می‌شود که برای دفن در زمین برای تأمین آب در خانه، ایده آل نباشد.

دسته‌بندی لوله‌های مسی بر چه اساسی انجام می‌شود؟

به طور کلی لوله مسی بر اساس روش تولید و یا برحسب جنس به انواع مختلفی تقسیم می‌شود.

معایب استفاده از لوله مسی چیست؟

استفاده از لوله مسی علاوه بر مزایا، دارای معایبی است؛ لوله‌های مسی مقاومت پایینی در برابر مواد شیمیایی دارند و به همین دلیل نیز تغییرات شیمیایی در دماهای بالای ضد یخ‌های پایه‌ی گلیکول، موجب خوردگی لوله‌های مسی می‌شود. همچنین در برابر غلظت‌های بالای سولفید هیدروژن، بسیار آسیب‌پذیر هستند.

هرکدام از حروف درج شده روی لوله مسی نشانه چیست؟

حروف‌های روی لوله مسی تا حدی ضخامت دیواره لوله را نشان می دهند؛ ضخامت دیواره یک لوله به اندازه لوله بستگی دارد.