تبدیل آفریقا به زمین تجارت محصولات فناورانه ایران

بررسی ظرفیت دانش‌بنیان‌ها در تجارت کشور (۱)؛ 

کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه معتقد است؛ باید نگاهی تخصصی به فرصت آفریقا در بدنه فعالان اقتصادی، صنعتی و مدیران دولتی ایجاد شود تا آفریقا مقصد صادراتی مهم برای ظرفیت تولید محصولات و خدمات دانش‌بنیان شود.

به گزارش خبرنگار گروه اقتصاد خبرگزاری علم و فناوری آنا، با عبور از زمان سلطه‌گری غرب به عنوان قدرتمندترین اقتصاد جهانی و ورود چین به عنوان رقیب جدی آن در بازار، کشور‌های دیگر نیز بر این صرافت افتادند تا بتوانند زیر سایه چندپارچه شدن اقتصاد جهانی، رشد کنند. این هدف، باعث شد دولت‌ها به دنبال حضور در بازار‌های جدید باشند و تعامل خود با کشور‌های خواهان پیشرفت و توسعه را افزایش دهند. ایران نیز در این میان تلاش کرد تا ضمن بهبود هر چه بیشتر روابط دیپلماتیک خود در منطقه و حتی فرامنطقه، راه تجارت نفتی و غیرنفتی را برای خود باز نگه دارد.

پتانسیل‌های اقتصادی قاره آفریقا، در دهه‌های اخیر توجه کشور‌ها را بیش از پیش به خود جلب کرده و دولت‌ها در تلاشند تا بتوانند جای پای محکمی در این منطقه داشته باشند. ایران نیز مانند سایرین، از فرصت تجارت با آفریقا آگاه بوده و به نظر می‌رسد برنامه‌هایی جدی برای توسعه روابط خود با کشور‌های این قاره داشته باشد. این برنامه‌ها عمدتا در قالب همکاری‌های تجاری و اقتصادیست و براساس اخبار اعلام شده، زمان زیادی تا اجرای آن‌ها نمانده است.

کشور‌های آفریقایی که به عنوان اقتصاد‌های نوظهور شناخته می‌شوند، راهی طولانی برای توسعه یافتگی دارند. چرخ صنایع این کشور‌ها هنوز آن طور که باید و شاید نمی‌چرخد و تنها کالای این کشور‌ها برای عرضه در بازار‌های جهانی، محصولات کشاورزی است. بنابراین، نیاز آفریقا به واردات محصولات صنعتی، کالا‌های پیشرفته و خدمات، غیرقابل انکار است. این شرایط، فرصتی جدی برای حضور ایران به عنوان تامین کننده اصلی کالا و خدمات پیشرفته کشور‌های آفریقایی است.

در این میان با وجود روند رو به توسعه دانش‌بنیان در ایران، به نظر می‌رسد میدان‌دهی به صادرات این بخش، می‌تواند زمینه‌ساز حضور ایران در آفریقا به عنوان تامین‌کننده اصلی صنعت و علم را فراهم کند.

واردات ارزان محصولات کشاورزی از آفریقا

جعفر قنادباشی، سفیر سابق ایران در لیبی و کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه در گفتگو با خبرنگار اقتصادی آنا، به اهمیت توجه به ظرفیت تجاری سازی ایران با آفریقا تاکید کرد و گفت: ایجاد رابطه مستحکم با کشور‌های آفریقایی، برای ایران منافع زیادی را تامین خواهد کرد. یکی از مهم‌ترین این منافع، تامین محصولات کشاورزی و دامی است. ایران تا پیش از این بخش زیادی از نیاز‌های کشاورزی خود مانند گندم، غلات و دانه‌های روغنی را از کشور‌های روسیه و اوکراین تامین می‌کرد. با آغاز درگیری این دو کشور، قیمت جهانی محصولات کشاورزی افزایش یافت. پس از آن نه‌تن‌ها ایران، بلکه سایر کشور‌ها نیز به دنبال تامین محصولات مورد نیاز خود با قیمت مناسب افتادند.

وی ادامه داد: کشور‌های آفریقایی این ظرفیت را دارند که بتوانند به نیاز محصولات کشاورزی و کالا‌های استراتژیک جهانی، پاسخ دهند. اما هر کشوری که بتواند روابط بهتر و گسترده‌تری با این منطقه داشته باشد، شانس بیشتری در بهره‌مندی از مزایای قاره آفریقا خواهد داشت؛ بنابراین ایران باید ضمن مغتنم شمردن فرصت تعامل اقتصادی با کشور‌های آفریقایی، از فرصت پیش آمده نهایت استفاده را برای تهیه کالا‌های استراتژیک با قیمت مناسب داشته باشد.

آفریقا به خدمات فنی نیاز دارد

قنادباشی در ادامه صحبت‌های خود، به بازار‌های صادراتی موجود در کشور‌های آفریقایی اشاره کرد و گفت: آفریقا منطقه‌ای توسعه یافته نیست و نسبت به کشور‌های اروپایی و حتی آسیایی، از پیشرفت‌های صنعتی کمتری برخوردار است؛ بنابراین نیاز زیادی به واردات تجهیزات و خدمات صنعتی دارد. از سویی دیگر ایران در مرحله‌ای قرار دارد که باید بازار‌های صادراتی خود را توسعه داده و مقاصد جدیدی برای خدمات فنی و مهندسی خود پیدا کند. در غیر این صورت، تجارت خارجی در این حوز، رشد نخواهد داشت. این نیاز متقابل، می‌تواند زمینه‌ساز توسعه همکاری‌های تجاری صنعتی شود.

این کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه ادامه داد: ایران رشد خوبی در عرصه‌های صنعتی، فنی و حوزه دانش‌بنیان داشته و این توانایی می‌تواند در قالب‌های مختلفی مانند کالا و یا خدمات صادر شود. کشور‌های آفریقایی نیاز زیادی به وجود تجهیزات پیشرفته برای تولیدات الکترونیک و یا حتی رفع نیاز‌های عمومی خود دارند. در این بخش ایران می‌تواند وارد عمل شده و به عنوان تامین‌کننده اصلی این کشور‌ها شناخته شود.

سفیرسابق ایران در لیبی خاطرنشان کرد: باید نگاهی تخصصی به فرصت آفریقا هم دربدنه فعالان اقتصادی و صنعتی و هم در میان مدیران دولتی وجود داشته باشد. محصولات و خدمات دانش‌بنیان، عرصه‌های مختلف و متنوعی را شامل شده و فعالان این حوزه باید به آفریقا، به عنوان مقصد صادراتی مهم نگاه کنند. از سویی دیگر مدیران نیز باید بستر‌های توسعه صادرات به کشور‌های این قاره را فراهم آورند. در این صورت ایران می‌تواند هم از مزیت‌های وارداتی و هم فرصت‌های صادراتی کشور‌های آفریقایی، بهره‌مند شود. میان شرق و غرب، تنش‌های زیادی بر سر استفاده از منابع و فرصت‌های تجاری آفریقا وجود دارد. ایران باید تلاش کند تا از این رقابت‌ها حذف نشود.

بسترسازی صادرات دانش‌بنیان‌ها

دولتمردان و همچنین فعالان تجاری بر این باورند بازارآفریقا فرصتی بِکر برای توسعه تجارت ایران بوده و با برنامه‌ریزی‌های مدون ایران می‌تواند سهم خود از این بازار را توسعه دهد. به دلیل نیاز‌های گسترده کشور‌های آفریقایی به خدمات و کالا‌های پیشرفته و تخصصی، فعالان حوزه دانش‌بنیان می‌توانند نقشی کلیدی در این‌باره فراهم کنند. اما تمامی این برنامه‌ها به شرطی محقق خواهد شد که بستر‌های مورد نیاز صادرات، از سوی دولت فراهم شده و مسیر حضور بخش دانش‌بنیان در عرصه‌های بین‌المللی، بازتر شود.