لیست مواد شیمیایی صنعتی پرکاربرد
مواد شیمیایی و انواع آن را بیشتر بشناسید
انواع مختلفی از مواد اولیه شیمیایی هستند که برای مصرف در صنایع مختلف کاربرد دارند. این ترکیبات، دنیای گسترده و متنوعی دارند. امروزه به دلیل افزایش مصرف تعداد وارد کننده مواد اولیه شیمیایی بسیار افزایش یافته است.
در صنعت از هر یک از ترکیبات شیمیایی در مقادیر متفاوت به عنوان خوراک اولیه یا مواد افزودنی استفاده میشود. تولید محصولات متنوع در تمام صنایعی که میشناسید، همگی با تکیه بر مصرف انواع مواد اولیه شیمیایی صنعتی انجام میگیرند.
انواع مواد شیمیایی صنعتی با توجه به معیارهای مختلف، تقسیم بندی میشوند. در دنیای مواد و ترکیبات شیمیایی با ساختارهای مولکولی متفاوتی روبه رو هستیم .هر کدام از این ترکیبات، خواص فیزیکی و شیمیایی مخصوص به خود را دارند و معمولاً در گریدهای صنعتی و آزمایشگاهی در بازار به فروش میرسند.
فروش مواد اولیه شیمیایی برای مصرف در صنایع در حجمهای بیشتر از ۳۰ یا ۵۰ کیلوگرم و در بسته بندیهای استاندارد انجام میشود. بستهبندیها برای دو گروه مواد شیمیایی مایع و جامد به صورت متنوع وجود دارند. به طور مثال کیسه، جامبوبگ برای ترکیبات جامد و بشکه، تانکر و … برای ترکیبات مایع به کار میروند.
همچنین بستهبندیها معمولاً از ۲۵ کیلوگرمی آغاز میشوند و تا ۱۰۰۰ کیلوگرم نیز در مقیاس تجاری وجود دارند. شاید برای شما هم جالب باشد که مواد اولیه شیمایی صنایع از کجا تامین می شود.
تأمین مواد اولیه شیمیایی آزمایشگاهی برای مصرف در آزمایشگاههای علمی–تحقیقاتی، دانشگاهها و مراکز پزشکی و درمانی انجام میگیرد.
مواد اولیه صنعتی در کارخانههای مواد شیمیایی در طول یک سال، میلیونها تن تولید میشوند. در تمام کشورهای جهان، صنایع شیمیایی جزو صنایع اصلی محسوب میشوند.
خرید و فروش مواد شیمیایی صنعتی جزو کسب و کارهای حوزه بازرگانی به شمار میرود. واردات مواد اولیه شیمیایی از کشورهای تولید کننده، بر حسب نیاز بازار داخل برای مصرف انجام میگیرد.
در ادامه مطلب درباره طبقه بندی انواع مواد شیمیایی صنعتی و معیارهای مناسب در این حوزه صحبت میکنیم.
معیارهای طبقهبندی مواد شیمیایی چیست؟
طبقه بندی مواد شیمیایی صنعتی بر اساس معیارهای زیر انجام میشود:
- میزان سمی بودن ماده
- اشتغال پذیری – قابلیت انفجار
- میزان خطرناک بودن برای محیط زیست
- واکنش پذیری شیمیایی با سایر ترکیبات
- ایمنی کار با مواد شیمیایی
- امکان خروج گاز یا بخارات؛ یا ذرات جامدآلاینده در محیط
- ماهیت خورندگی
- خواص فیزیکی و شیمیایی
مواردی که در فوق به آن اشاره شد فاکتورهای اصولی و مهم هستند.
در برگه اطلاعات ایمنی هر ترکیب شیمیایی، تمام این موارد ثبت شده است. برگه اطلاعات ایمنی یک ترکیب با عبارت مخفف MSDS نمایش داده میشود.
این برگه ایمنی، اطلاعات خوبی را درباره ترکیبات شیمیایی و شیوههای مصرف، نگهداری و کار کردن با آن در اختیار ما میگذارد.
علاوه بر تمام معیارهای اشاره شده در بالا، سایر نکات مهم در کار کردن با مواد شیمیایی صنعتی و یک سری علائم به خصوص به صورت استاندارد معرفی شده است.
زمانی که این علائم برای هر ترکیب شیمیایی نمایش داده شود، به راحتی میتوان از ماهیت آن اطلاع پیدا کرد.
این نمادها و نشانهها را در شکل زیر مشاهده میکنید:
برچسب ایمنی مواد شیمیایی
در یک طبقه بندی، مواد شیمیایی صنعتی به دو دسته ترکیبات آلی و معدنی تقسیم بندی میشوند. هر یک از این ترکیبات تعاریف خاص خود را دارند.
مواد شیمیایی صنعتی
۱-مواد شیمیایی آلی:
مواد شیمیایی آلی به ترکیباتی گفته میشود که اتمهای هیدروژن، اکسیژن و کربن در ساختار آنها وجود دارد. هیدروکربنها متداولترین ترکیبات شیمیایی آلی هستند.
از این مواد شیمیایی برای تولید سموم دفع آفات و حشرهکشها استفاده میشود. اگر نامی از ترکیبات آلی فرار هم در گروه مواد شیمیایی شنیدید، در حقیقت، برخی از ساختارهای هیدروکربنی هستند که برای محیط زیست به عنوان یک آلاینده عمل میکنند.
۲-مواد شیمیایی معدنی:
مواد شیمیایی صنعتی از گروه ترکیبات معدنی به ترکیباتی گفته میشود که عناصر رایج در پوسته زمین در ساختار مولکولی آنها وجود دارد.
ترکیباتی که شامل عناصر فلزی، اکسیدهای فلزات قلیایی و فلزات قلیایی خاکی و ترکیبات فلزات واسطه هستند، جزو مواد شیمیایی معدنی دسته بندی میشوند.
برخی از انواع این مواد در حقیق، موادی هستند که ساختار مولکولی سادهتری دارند اما عناصر آنها در جدول تناوبی وجود دارد.
گاز نیتروژن، فلزات کمیاب و فلزات گرانبها، گاز اکسیژن، نمونهای از این موارد هستند.
ساختار مولکولی ترکیبات معدنی، عموماً سادهتر از ساختار مولکولی ترکیبات آلی میباشد. برخی از مواد شیمیایی معدنی در حالت کریستالی ساختار پیچیدهای دارند.
به طور مثال، گوگرد، فسفر و اکسید تیتانیوم، مواد معدنی هستند که برای ساختارهای کریستالی آنها عناوین مختلفی در شیمی معدنی عنوان شده است.
هر ساختار، یک کاربرد ویژه دارد و خواص فیزیکی و شیمیایی آن نیز متفاوت است.
مواد شیمیایی صنعتی آلی چه ویژگیهایی دارند؟
برای انواع مواد شیمیایی صنعتی آلی با توجه به گروههای عاملی، اسامی مختلفی را مشاهده میکنید. ترکیباتی نظیر الکل، بنزن، آمین، آمید، استر، اتر، فتالات، نمونهای از این ترکیبات شیمیایی هستند.
نام مواد شیمیایی ترکیبات آلی بر اساس موقعیت قرارگیری گروه عاملی در ساختار مولکولی تعیین میشود.
ترکیبات آلی، متنوع و بی نهایت هستند. همچنین زنجیرههای مولکولی در این ترکیبات، کوتاه یا بلند میباشند. بر همین اساس، پلیمرها معرفی میشوند که پر مصرفترین مواد شیمیایی صنعتی در صنعت لاستیک و پلاستیک به شمار میروند.
نگاهی به مواد اولیه شیمیایی صنعتی
به طور کلی مواد شیمیایی در ۵ گروه نمکهای معدنی، و بازها، هیدروکربنها، حلالها و ترکیبات کمپلکس دهنده مانند لیگاندها قرار میگیرند. نمکهای معدنی شامل نیتراتها، اکسیدها، سولفاتها، سولفیتها، سولفیدها، فلوریدها، یدیدها، برمیدها، کلریدها، نیتریتها، فسفاتها، ، نیتریدها و فسفیتها هستند.
پرمصرفترین ترکیبات شیمیایی صنعتی کدام هستند؟
۱- (H2SO4)
اسید سولفوریک یکی از پرکاربردترین مواد شیمیایی صنعتی است که جزو مواد اولیه تولید کود شیمیایی هم به شمار میرود.
کودهای سولفات آمونیوم و کودهای سوپر سولفات از طریق همین اسید صنعتی تولید میشوند.
سولفوریک اسید به عنوان ماده صنعتی برای تولید شویندهها، باطریهای سرب- اسید در خودروها، تولید رنگدانه های صنعتی، انواع رنگ و جوهر، تهیه اسید هیدروکلریدریک و صنعت داروسازی به کار میرود.
در صنایع پالایش نفت خام، تمام ناخالصیها در فرایندها با افزودن حذف میشود. این اسید برای صنایع گالوانیزه به منظور حذف اکسیدهای فلزی از صفحههای الکترود به کار میرود.
در صنعت نایلون و نیتروگلیسیرین از اسید سولفوریک به عنوان یک واکنشگر استفاده میشود.
۲-نیتروژن (N2)
یکی دیگر از انواع مواد شیمیایی صنعتی پر کاربرد، نیتروژن است. نیتروژن یک گاز خنثی است. این گاز میتواند حساسیت پذیری مواد در برابر اکسیژن را کاهش دهد.
بسیاری از صنایع از نیتروژن مایع برای فرآیندهای خود استفاده میکنند.
نیتروژن برای ساخت فولاد و سایر فلزات، مصالح ساختمانی نظیر بتن و خنک سازی راکتورها هنگام واکنش شیمیایی استفاده میشود.
۳-اتیلن (C2H4)
ترکیب شیمیایی اتیلن یکی از مواد شیمیایی صنعتی است که در صنایع پلاستیک بسیار کاربرد دارد.
اتیلن جزو ترکیبات شیمیایی آلی دسته بندی میشود و به عنوان واحد اولیه برای واکنشهای پلیمریزاسیون نیز به مصرف میرسد.
مهمترین گروه پلیمرها یعنی پلی اتیلن و ترکیبات ، به واسطه مصرف ماده شیمیایی صنعتی اتیلن تهیه میشوند.
پلی اتیلن در صنایع پلاستیک، ظروف بسته بندی، قطعات پلاستیکی عایق، لولههای پلی اتیلن و نظایر اینها به مصرف میرسد.
ترکیبات اتیلن گلایکول به عنوان ضد یخ، شناخته شده هستند.
۴-پروپیلن (C3H6)
بیشترین کاربرد پروپیلن به عنوان مواد شیمیایی صنعتی، در جایگاه ترکیب واسطه در تولید ترکیبات شیمیایی زیر به کار میرود:
- تولید پلی اتیلن مورد نیاز برای تولید الیاف مصنوعی
- تولید پروپیلن گلیکول برای روغن ترمز، مواد شوینده و رنگ
- تولید پلی اورتان برای عایق کف
- تولید انواع پلاستیک ABS
مواد شیمیایی پرکاربرد کدامند ؟
( Commonly used chemicals ) در صنعت و در زندگی روزمره ما به وفور استفاده میشوند و کاربردهای بسیار زیادی دارند.
در یک تحلیل نهایی میتوان گفت علم شیمی در مورد مواد شیمیایی است. در مدرسه، ممکن است واکنشی با چند گرم ماده شیمیایی انجام دهید. در صنعت، یک تن از همان ماده شیمیایی ممکن است در همان واکنش استفاده شود. و در صنعت، پول زیادی از مواد شیمیایی بسیار کمی به دست می آید.
شاید در مورد شیمی صنعتی، از جمله آنچه در آن زمینه می گذرد و کدام مواد شیمیایی در مقیاس وسیع استفاده می شود، فکر کرده باشید.
در اینجا ۱۰ مورد از مواد شیمیایی پرکاربرد و رایج که تولید می شود را بیان کرده ایم . این مقادیر سال به سال تغییر می کنند، اما تمام مواد شیمیایی ذکر شده بیش از 100 میلیون تن تولید می شوند. در اینجا می توانید ببینید که شیمی چقدر بر زندگی روزمره شما تأثیر می گذارد.
مهم نیست در چه سالی، به عنوان اولین ماده شیمیایی و جزو مواد شیمیایی پرکاربرد تولید شده در سراسر جهان در صدر فهرست قرار دارد. عمده استفاده از اسید سولفوریک در تولید کودها – سولفات آمونیوم و سوپر فسفات است. با این حال، اسید سولفوریک در سایر محصولات از جمله موارد زیر نیز استفاده می شود:
- مواد شوینده
- باتری های سرب اسیدی خودرو
- سایر مواد شیمیایی مانند اسید هیدروکلریک، رنگ، مواد منفجره، رنگدانه ها و داروها
همچنین به عنوان یک واکنش دهنده در طول ساخت یا فرآوری برخی کالاها استفاده می شود. در اینجا چند نمونه از عملکرد آن وجود دارد:
- برای حذف ناخالصی ها در هنگام پالایش نفت
- برای حذف اکسیدهای فلزی قبل از آبکاری و گالوانیزه کردن فلز
- برای حذف آب در طی واکنش های شیمیایی خاص
- به عنوان یک واکنش دهنده در ساخت ریون و نیتروگلیسیرین عمل می کند
1. نیتروژن (N 2 )
نیتروژن تا حد زیادی یک گاز بی اثر است زیرا معمولاً به عنوان یک گاز پوششی استفاده می شود، به این معنی که از مواد حساس به اکسیژن در برابر تماس با هوا محافظت می کند. در زیر برخی از کاربردهای صنعتی نیتروژن مایع آورده شده است:
- برای فریز کردن سریع مواد برای پردازش؛ به عنوان مثال، معمولاً برای منجمد کردن لاستیک های قدیمی استفاده می شود تا خرد کردن آنها برای اهداف بازیافت آسان تر شود.
- برای تولید فولاد و سایر فلزات
- برای خنک کردن بتن، بهبود خواص مصالح ساختمانی
- برای یخ زدن زمین های خیس، ساخت و ساز را آسان تر می کند
- برای خنک کردن راکتورهای شیمیایی، به مهندسان شیمی اجازه می دهد تا به طور مؤثرتری واکنش های جانبی را کنترل کنند
صنایع زیر نیز از نیتروژن و نیتروژن مایع استفاده می کنند:
غذا: صنایع غذایی از جنبه خنککنندگی سریع برای به حداقل رساندن آسیب سلولی ناشی از کریستالهای یخ که معمولاً در طول فرآیند انجماد معمولی تشکیل میشوند، استفاده میکند. کاربرد دیگر در سرویس غذا است: از نیتروژن مایع در کامیون های یخچال دار استفاده می شود تا تماس غذا با هوا به حداقل برسد.
مراقبت های بهداشتی : صنعت مراقبت های بهداشتی از نیتروژن مایع برای منجمد کردن نمونه های خون و بافت و همچنین در کرایوسرجری برای از بین بردن بافت هایی مانند زگیل استفاده می کند.
و حداقل یک باشگاه شیمی کالج از نیتروژن مایع برای تهیه بستنی استفاده می کند. اینجا هیچ تکان خوردنی وجود ندارد. در کمتر از یک دقیقه آماده است!
2. اتیلن (C 2 H 4 )
اتیلن یکی از ذخایر عمده خوراک برای صنایع شیمیایی به ویژه صنایع پلاستیک است. شاید تعجب کنید که ببینید این ماده شیمیایی چقدر همه کاره است. به این صورت استفاده می شود:
- برای تولید اتیلن گلیکول (ضد یخ)، استایرن (برای ساخت پلی استایرن برای استفاده به عنوان بسته بندی و عایق) و پلی اتیلن، یکی از پرمصرف ترین پلاستیک ها؛ در واقع حدود نیمی از اتیلن تولید شده برای ساخت انواع پلی اتیلن استفاده می شود
- برای ساخت اتانول برای مصارف صنعتی؛ طبق قانون، اتانول برای مصرف انسان باید از طریق تخمیر تولید شود
برای تولید پلی استر (مانند لباس های تفریحی پلی استر دهه 1970) - برای تولید لاستیک مصنوعی
3. اکسیژن ( O2 )
برخی از نقش های اصلی اکسیژن در فرآیندهای احتراق زیر است:
- اکسیژن تولیدی تجاری در مشعل های جوشکاری اکسی استیلن و اکسیژن هیدروژن استفاده می شود.
- از اکسیژن در صنعت فولادسازی برای کمک به سوزاندن ناخالصی های موجود در سنگ معدن مذاب استفاده می شود. به ازای هر تن فولاد تولید شده حدود یک تن اکسیژن مورد نیاز است!
- اکسیژن مایع (LOX) به عنوان یک عامل اکسید کننده در موشک ها و موشک ها استفاده می شود. مخزن اکسیژنی که برای پرتاب شاتل فضایی استفاده می شود حدود 550000 لیتر اکسیژن مایع را در خود جای می دهد.
از اکسیژن در صنایع شیمیایی نیز برای تجزیه هیدروکربن ها (ترکیبات فقط کربن و هیدروژن) به محصولات هیدروکربنی کوچکتر مانند اتیلن، پروپیلن و استیلن استفاده می شود که به نوبه خود برای تولید پلاستیک، رنگ و سایر محصولات استفاده می شود.
4. پروپیلن ( C3H6 _ )
کاربرد عمده پروپیلن به عنوان واسطه در تولید سایر ترکیبات شیمیایی مانند موارد زیر است:
- در تولید پلی اتیلن مورد نیاز برای تولید الیاف مصنوعی برای فرش های داخلی / خارجی
- در تولید پروپیلن گلیکول برای روغن ترمز خودکار، مواد شوینده و رنگ
- در تولید پلی اورتان برای عایق فوم سفت و سخت
- در تولید انواع پلاستیک های ABS مورد استفاده در تلفن و قطعات تریم خودرو
5. کلر ( Cl2 )
کلر کاربردهای زیادی دارد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تولید محصولات مصرفی و صنعتی مانند پلاستیک، دارو، رنگ، پاک کننده های خانگی (از جمله سفید کننده و سایر مواد ضد عفونی کننده)، حشره کش ها و منسوجات
- برای تصفیه آب به روش های مختلف: حذف تا حد زیادی پاتوژن های موجود در آب در طی تصفیه آب در تصفیه خانه های آب در ایالات متحده – برای از بین بردن باکتری ها در استخرهای شنا؛ هیپوکلریت سدیم تولید شده از کلر استفاده می شود
- به عنوان یک واکنش دهنده اصلی در تولید جلیقه های ضد گلوله، تراشه های کامپیوتری و قطعات خودرو عمل می کند
امروزه میزان تقاضا در مصرف مواد شیمیایی در زمینه های مختلف، افزایش یافته است. در این مورد، تنوع بالای مواد شیمیایی و ویژگی های مختلف هر یک منجر به سردرگمی های زیادی می شود. همین امر موجب می شود بسیاری از افراد نتوانند مواد مورد نیاز خود را به درستی بیابند و خرید آن ها متناسب با اهداف آن ها نخواهد بود. در این مقاله سعی کرده ایم لیست مواد شیمیایی آزمایشگاهی و صنعتی موجود در را متناسب با کاربرد آن ها و نوع گریدی که دارند تهیه کنیم.
پس لازم است بدانید، مواد شیمیایی متناسب با مصارف خود، در گروه های مختلف و گریدهای متفاوت تقسیم بندی می شوند. در شیمی استور مواد شیمیایی در دسته بندی های صنعتی، صنایع غذایی، دارویی، شوینده ها، تصفیه آب، کود های شیمیایی و حلال های شیمیایی قرار دارند.
انواع مواد شیمیایی
انواع مواد شیمیایی در شش گروه تقسیم بندی می شوند. استفاده از این تقسیم بندی به ما کمک می کند مواد شیمیایی، عملکرد آن ها، محل استفاده و نحوه جلوگیری از مشکلات و مضرات آن ها بدانیم و این امر در کنترل این ترکیبات به ما کمک بسزایی می کند.
مواد موجود در این دسته بندی ها معمولا ویزگی های مشابهی دارند. به همین دلیل در مواردی که این ترکیبات مشکلات زیست محیطی ایجاد می کنند می توان با جایگزین کردن آن ها با ترکیبات هم گروه و ایمن تر از بسیاری از این مشکلات جلوگیری کرد.
تقسیم بندی مواد شیمیایی
- PFAS (پلی فلورو آلکیل ها)
- ضد میکروب ها
- ضد احتراق ها
- بیس فنول + فتالات ها
- حلال ها
- فلزات
1- PFAS
پر- و پلی فلورو آلکیل ها به موادی که حاوی ترکیبات فلورینه هستند و یا پلی فلوروکربن ها گفته می شود. به علت خواص ضد آب، ضد روغن و ضد لکه ای که دارند، در بسیاری از محصولات مصرفی و صنعتی کاربرد دارند. از جمله این مواد می توان به PFOA ،PFOS و بیش از 3000 نوع ماده مرتبط دیگر اشاره کرد. این مواد را می توان در فرش ها، مواد پاک کننده، غذاها، آرایشی و بهداشتی، رنگ، کاغذ و بسیاری از مواد دیگر یافت.
2- مواد ضد میکروبی
مواد ضد میکروبی ترکیباتی هستند که به مواد دیگر اضافه می شوند تا از رشد باکتری ها و میکروب ها جلوگیری کنند. این مواد را همچنین آنتی باکتریال یا ضد قارچ نیز می نامند. ضد میکروب های نگران کننده شامل ترکیبات معطر هالوژنه مانند تریکلوزان و تریکلوکاربان، نانو نقره و نمکهای آمونیوم کواترنر (کوات) مانند کلرید بنزالکونیوم هستند. عمده کاربرد این ترکیبات در محصولات مراقبت شخصی و پاک کننده ها است. همچنین جزو مواد پرکاربرد در وسایل حمل و نقل غذاها، وسایل آشپزخانه، مدرسه، مت های ورزشی و مواد الکترونیکی می باشند.
3-ضد احتراق ها
مواد ضد احتراق ترکیباتی شیمیایی هستند که از هرگونه جرقه، تحریک و ایجاد آتش جلوگیری می کنند. از آن ها برای رعایت مقررات مواد قابل اشتعال استفاده می کنند. بازدارنده های شعله نگران کننده شامل مواد شیمیایی ارگانو هالوژن و ارگانوفسفره مانند پلی استرهای دی فنیل (PBDE) و تری کلر (TDCPP) هستند. بازدارنده های شعله در مبلمان، محصولات کودکان، وسایل الکترونیکی، مصالح ساختمانی، سیم و کابل و غیره استفاده می شوند.
4-بیس فنول ها + فتالات ها
بیس فنول ها و فتالات ها مواد شیمیایی هستند که کاربردهای زیادی از جمله در تقویت پلاستیک ها و انعطاف پذیری آنها دارند. بیس فنول ها در برخی از محصولات پلاستیکی پلی کربنات (از جمله بطری های آب، ظروف و بسته بندی مواد غذایی، وسایل ورزشی و دیسک های فشرده)، آسترهای رزین اپوکسی قوطی های آلومینیومی و رسید های صندوق وجود دارند.
فتالات را می توان در برخی از محصولات پلاستیکی پلی وینیل کلراید (پی وی سی) (از جمله کف وینیل، پرده دوش، اسباب بازی، بسته بندی پلاستیکی و بسته بندی مواد غذایی و ظروف)، چسب ها، آبمیوه ها، رنگ ها، محصولات مراقبت شخصی و خوشبو کننده های هوا یافت.
5-حلال ها
حلالها دسته متنوعی از مواد شیمیایی هستند که برای حل یا پراکندگی مواد دیگر استفاده می شوند. برخی از حلال های سمی شامل حلال های هیدروکربن معطر (به عنوان مثال، تولوئن، زایلن، بنزن) و حلال های آلی هالوژنه (به عنوان مثال متیلن کلراید، پرکلرواتیلن، تری کلرواتیلن) هستند. محصولات حاوی حلال ها شامل رنگ های روغنی، مواد پاک کننده رنگ، چسب ها، ضخامت های چوب، لاک کفش، مواد آرایشی، مارکرها، مواد آئروسل، پاک کننده لاک ناخن، درزگیرها و پاک کننده های خانگی است.
6-فلزات
جیوه، آرسنیک، کادمیوم و سرب عناصری هستند که به طور طبیعی در پوسته زمین وجود دارند. استخراج و ذوب، احتراق سوخت های فسیلی، فرآیندهای صنعتی و استفاده و دفع محصولات حاوی آنها منجر به آلودگی گسترده محیطی و قرار گرفتن در معرض انسان و سلامت آن شده است.