دوران بارداری، یکی از دوره‌های شگفت‌انگیز زندگی است که با فراز و نشیب‌هایی برای مادران همراه است. در این دوران، به سبب وجود نیازهای خاص و متفاوت بدن مادر، تغذیه به عنوان یک عامل بسیار حائز اهمیت، نقش بسزایی در سلامت و رشد بهینه جنین و همچنین سلامت مادر دارد. تغذیه مناسب و همچنین سلامتی در دوران بارداری، نه‌تنها برای مادر، بلکه برای جنین در حال شکل‌گیری نیز اهمیت دارد و ممکن است تغذیه دوران بارداری ماه به ماه تغییر کند. چون نه تنها نیازهای بدن مادر را برآورده می‌کند، بلکه بر روی رشد و توسعه جنین تأثیر قابل توجهی دارد. موادغذایی که مادر دریافت می‌کند، منبع اصلی مواد غذایی و انرژی برای جنین است و در واقع، جایگزینی جدی برای سیستم تغذیه جنین محسوب می‌شود. یک تغذیه سالم و متعادل در این دوران، علاوه بر کاهش مشکلات و عوارض بارداری نظیر تهوع و استفراغ، نقش مهمی در جلوگیری از بروز بعضی اختلالات جدی مادران و جنین دارد. همچنین، تأثیر مثبت آن بر روی سلامت بعد از زایمان و حتی زندگی بعدی کودک نیز از جمله نتایج اهم آن می‌باشد.
کارهای ممنوعه در دوران بارداری
قبل از زایمان، با دوری از کارهای ممنوعه در دوران بارداری و اطلاع از اینکه چه کارهایی در بارداری خطرناک است می‌توانید سلامت خود و جنین را تامین کنید.
● سیگار کشیدن
فرزندان کسانی که در طول بارداری سیگار می‌کشند وزن کمتری داشته و ریسک ابتلا به نقایص مادرزادی در آن‌‌ها بیشتر است. همچنین به دلیل ورود نیکوتین به جریان خون جنین، کودک در سنین پایین به سیگار کشیدن رو خواهد آورد.
● مصرف نوشیدنی‌های الکلی
مصرف الکل از کارهای ممنوعه در دوران بارداری است که می‌تواند تاثیر بسزایی بر رشد جنین بگذارد. سندرم الکل در جنین می‌تواند باعث وزن پایین هنگام تولد، ناتوانی در یادگیری، مشکلات رفتاری و اختلال در رشد کودک می‌شود. حتی مصرف مقادیر کم الکل هم می‌تواند مشکلات زیادی به بار بیاورد. هر چه سریع‌تر مصرف الکل را قطع کنید، رشد جنین بهتر خواهد بود.
● مصرف گوشت خام و فراوری شده
مصرف گوشت و تخم مرغ خام و نیم‌پز می‌تواند باعث ابتلا به مسمومیت غذایی یا بیماری‌های باکتریایی لیستریوز و توکسوپلاسموز شود که می‌توانند باعث سقط جنین و نقایص مادرزادی شود. مصرف گوشت‌های فراوری شده مانند هات داگ، سوسیس، سالمون دودی در دسته کارهای ممنوعه در دوران بارداری قرار می‌گیرند.
● مصرف شیر پاستوریزه نشده
کلسیم برای رشد استخوان جنین در حال رشد بسیار مهم است، اما مادران باید مراقب باشند که کلسیم خود را از چه لبنیاتی دریافت می‌کنند. مصرف شیر خام از کارهای ممنوعه در دوران بارداری است. در فرایند پاستوریزه کردن، شیر حرارت داده می‌شود تا تمام باکتری‌های آن از بین برود. شیر خام ممکن است حاوی باکتری لیستریا باشد.
● نشستن در وان آب گرم و سونا
قرار گرفتن در معرض آب و بخار داغ می‌تواند خطر سقط جنین را دو برابر کند. علاوه بر این، افزایش دمای بدن باعث ایجاد نقایص مادرزادی در جنین می‌شود.
● مصرف زیاد کافئین
کافئین از طریق خون به بدن جنین انتقال پیدا کرده و ضربان قلب جنین را افزایش می‌‌دهد. یک یا دو فنجان قهوه در روز مشکلی ایجاد نمی‌کند اما بیشتر از این می‌تواند برای سلامت مادر و جنین مشکل‌ساز باشد.
● تمیز کردن خاک گربه
هر چقدر که می‌خواهید می‌توانید گربه خود را ناز کنید اما تمیز کردن خاک گربه در لیست کارهای ممنوعه در دوران بارداری قرار دارد. مدفوع گربه دارای باکتری‌هایی است که باعث سقط جنین، ابتلا به نقایص مادرزادی، ناتوانی‌های ذهنی و تشنج در سنین بالاتر می‌شود.
● طب سوزنی و ماساژ
طب سوزنی و ماساژ پس از سه ماهه اول بارداری مشکلی ندارد اما باید توسط شخص متخصص انجام شود. حتما قبل از مراجعه به متخصص طب سوزنی حاملگی خود را به وی اطلاع دهید. برخی از روش‌های درمانی طب سوزنی برای زنان باردار خطرناک است.
● رنگ کردن مو
رنگ کردن مو یکی از موارد مهم در لیست کارهای ممنوعه در دوران بارداری مخصوصا سه ماهه اول است.بهتر است برای رنگ کردن مو تا هفته 12 بارداری صبر کرده و نکات زیر را رعایت کنید:
دست کش بپوشید
رنگ را بری مدت زیاد روی سر خود نگه ندارید
در یک اتاق با تهویه مناسب کار کنید
هنگام رنگ کردن موها باید توجه داشته باشید که بارداری می‌تواند بر وضعیت طبیعی موها تاثیر بگذارد.
کارهایی که نباید در بارداری انجام دهید، چه کارهایی در بارداری خطرناک است؟
با مثبت شدن نتیجه آزمایش خون، شما وارد دوران حساس بارداری شده اید و دیگر نمی توانید مانند گذشته، با خیال راحت هر کاری را انجام دهید. در واقع بارداری با باید و نبایدهای بسیار زیادی همراه است، که برخی از آن ها کاملا درست بوده و مطابق با حقیقت هستند و برخی دیگر، تنها شایعاتی بی اساس هستند که بیهوده باعث نگرانی شما خواهند شد و بنابراین نباید به آن ها هیچ توجهی کنید. ما در ادامه، به این مساله اشاره کرده ایم که چه کارهایی در بارداری خطرناک است و باید از آن ها اجتناب کنید و یا اینکه میزان مواجهه خود را با آن ها کاهش دهید تا خطری سلامت بارداری و جنین را تهدید نکند. این موارد عبارت هستند از:
1. خوردن برخی مواد غذایی خاص:
چه بخواهید، چه نخواهید، در دوران بارداری باید از مصرف برخی غذاها اجتناب کنید و مصرف برخی از خوراکی ها را نیز به حداقل برسانید. زیرا این مواد غذایی خطرناک بوده و ممکن است باعث بیمار و بد حال شدن شما شوند، به سلامت بارداری لطمه بزنند و یا اینکه به جنین در حال رشدتان، آسیب برسانند. از جمله این مواد غذایی می توان به موارد زیر اشاره نمود:
– گوشت خام، صدف و غذاهای دریایی نپخته در بارداری خطرناک است: این موارد می توانند به انگل توکسوپلاسموز یا باکتری سالمونلا آلوده باشند و خطر بروز مشکلاتی مانند سقط جنین، عفونت گوارشی در مادر باردار و … را افزایش دهند.
– ماهی های با میزان بالای جیوه: با اینکه مصرف دو وعده ماهی در بارداری، بسیار مفید است و به افزایش هوش جنین کمک می کند اما ماهی هایی دارای مقدار زیاد جیوه همچون کوسه، شاه ماهی خال مخالی، شمشیر ماهی، کفشک ماهی، ماهی سفید بزرگ، ماهی مارلین و همچنین ماهی های بسیار بزرگ، نباید در بارداری مصرف شوند. زیرا جیوه می تواند بر روی رشد و تکامل مغز و اعصاب جنین تاثیر منفی گذاشته و احتمال وقوع اختلالات شناختی، حرکتی، گفتاری و حتی بینایی را در آینده افزایش می دهد.
– تخم مرغ خام در بارداری خطرناک است: تخم مرغ عسلی، خام و همچنین تمام مواد غذایی که با تخم مرغ خام تهیه می شوند، مانند سس سالاد سزار، برخی سس های مایونز و …، احتمالی آلودگی به سالمونلا را افزایش می دهند.
– لبنیات غیرپاستوریزه: این محصولات ممکن است حاوی لیستریا باشند. عفونت لیستریا در طی بارداری عوارض جبران ناپذیری همچون سقط و یا مرده زایی را به دنبال دارد.
– برخی دمنوش های گیاهی در باداری خطرناک است: گیاهان دارویی فواید زیادی به همراه دارند، اما برخی از آن ها می توانند خطر سقط جنین، زایمان زودرس و حتی برخی ناهنجاری های جنینی را افزایش دهند و از آنجا که اطلاعات در مورد اثرات این گیاهان محدود است، باید از مصرفشان اجتناب کرد.
– پنیرهای نرم و غیرپاستوریزه: برخی از پنیرهای نرم وارداتی می توانند لیستریا داشته باشند، بنابراین از خوردن این دسته از محصولات اجتناب کنید.
– آب هویج: به دلیل مقادیر بالای ویتامین A، بهتر است مصرف آن در بارداری و به ویژه در سه ماهه اول محدود شود.
– امعاء و احشاء حیوانات: جگر، دل، مغز و … از جمله مواردی هستند که در طی بارداری و به ویژه در سه ماهه ابتدایی باید از مصرف آن ها صرف نظر کنید.
– جوانه گیاهان: اگر جوانه گیاهان در محیط آلوده تهیه شده باشند، می توانند زمینه ساز عفونت لیستریایی شوند.
2. مصرف الکل:
الکل می تواند با عبور از جفت، به جنین درون رحم برسد و با آسیب رساندن به جنین، احتمال وقوع برخی مشکلات را افزایش دهد، از جمله:
– ناهنجاری های مادرزادی،
– ناتوانی های ذهنی،
– مشکلات رفتاری،
– تشنج،
– رشد ضعیف و تاخیر در تکامل،
– کاهش هماهنگی و ایجاد اختلال در فرآیند یادگیری مهارت های حرکتی،
– زایمان زودرس،
– سندرم جنین الکلی،
– سقط جنین،
– مرده زایی،
از آنجا که مشخص نیست، چه میزان از الکل در بارداری ایمن و بی خطر است، بنابراین پزشکان توصیه می کنند که زنان باردار به طور کامل از مصرف الکل خودداری کنند.
3. مصرف خوراکی های حاوی کافئین:
همانند الکل، کافئین می تواند از جفت عبور کرده و روی جنین تأثیر بگذارد. بنابراین بهتر است مصرف کافئین را به 300 میلی گرم (میلی گرم) در روز محدود کنید. زیرا مقادیر بیشتر از این، می تواند برای جنین مضر باشد و ممکن است خطر از دست رفتن بارداری و وزن کم هنگام تولد را افزایش دهد.
4. رنگ کردن موها
برخی از مطالعات نشان داده اند که دوزهای بسیار زیاد مواد شیمیایی موجود در برخی انواع رنگ مو ممکن است باعث آسیب به جنین شوند. بنابراین بهتر است در طی بارداری و به ویژه در سه ماهه ابتدایی آن از رنگ کردن موهای خود خودداری کنید و یا در صورت تمایل و اشتیاق به انجام این کار، آن را به سه ماهه دوم و سوم موکول کنید.
5. استفاده از وان آب گرم، جکوزی، سونا و ….:
شاید فکر کنید که استراحت در آب داغ می تواند به کاهش کمردرد و رفع گرفتگی های عضلانی در دوران بارداری کمک کند، اما کارشناسان بر این باور هستند که افزایش غیرطبیعی دمای بدن می تواند از یک سو منجر به کم آبی بدن مادر، گرمازدگی و ضعف و بیهوش شدن او شده و از سوی دیگر احتمال وقوع ناهنجاری های مادرزادی در جنین را افزایش دهد. بنابراین در طی بارداری باید از انجام دادن کارهایی که باعث بالا رفتن بیش از حد دمای بدن می شوند، مانند سونا و یا حتی آفتاب گرفتن و … دوری کنید.
6. رنگ آمیزی:
استنشاق بوی رنگ در طی دوران بارداری، ممکن است باعث بروز آلرژی و سردرد مادران باردار شده و سلامت جنین را نیز در معرض خطر قرار دهد. بنابراین بهتر است در طی بارداری منزل خود را رنگ نکنید و یا اگر انجام دادن چنین کاری ضرورت داشت، آن را به سه ماهه دوم و سوم بارداری موکول کرده و از همه چیز مهم تر تا زمان خشک شدن رنگ و از بین رفتن بوی آن به طور کامل، از محیط دور بمانید.
7. مصرف داروهای خاص:
برخی از داروها می توانند برای جنین در حال رشد شما مضر باشند. پس قبل از مصرف هر گونه داروی بدون نسخه یا مکمل و حتی داروهای گیاهی، با پزشک خود صحبت کنید.
8. مواجهه با اشعه ایکس:
در صورت امکان، از انجام عکسبرداری با اشعه ایکس در دوران بارداری خودداری کنید و اگر لازم بود تا چنین کاری را انجام دهید، بهتر است در صورت امکان آن را به سه ماهه دوم و سوم بارداری موکول کرده و حتما پزشک و فرد انجام دهنده را در جریان بارداری خود قرار دهید. این مساله حتی در مورد عکس برداری از دندان ها با اشعه ایکس نیز صدق می کند.