تقسیم نامه ارث توافقی: نمونه متن کامل و قانونی (رایگان)
تقسیم نامه متن تقسیم ارث توافقی
تقسیم نامه ارث توافقی سندی است که به وراث امکان می دهد دارایی های متوفی را با رضایت تمامی ذی نفعان و بدون نیاز به دخالت دادگاه، میان خود تقسیم کنند. این روش، راهکاری مؤثر برای جلوگیری از اختلافات و تسهیل روند انتقال مالکیت است.
پس از فوت هر شخص، یکی از مهم ترین مسائلی که خانواده و ورثه با آن مواجه می شوند، نحوه تقسیم اموال و دارایی های باقی مانده از متوفی است که در اصطلاح حقوقی به آن ماترک گفته می شود. این فرآیند، اگر به درستی و با آگاهی کامل انجام نشود، می تواند منشأ اختلافات و چالش های طولانی مدت در خانواده گردد. در این میان، تقسیم نامه ارث توافقی به عنوان یک راهکار حقوقی مؤثر و کارآمد، این امکان را فراهم می آورد که ورثه با رضایت و تفاهم متقابل، به دور از پیچیدگی ها و اطاله دادرسی های قضایی، اقدام به تقسیم ارث نمایند. این سند نه تنها به شفافیت و عدالت در تقسیم کمک می کند، بلکه به حفظ روابط حسنه خانوادگی نیز یاری می رساند.
تنظیم یک تقسیم نامه ارث توافقی مستلزم شناخت دقیق مفاهیم حقوقی، آگاهی از شرایط قانونی و رعایت مراحل اجرایی است. این راهنما با هدف ارائه اطلاعات جامع و کاربردی برای تمامی ورثه ای که قصد دارند ارثیه خود را به صورت مسالمت آمیز و با توافق تقسیم کنند، تدوین شده است. در ادامه، به تشریح ابعاد مختلف این فرآیند، از تعریف و مبانی قانونی گرفته تا شرایط، نحوه تنظیم، مدارک و هزینه های مربوطه خواهیم پرداخت و نکات کلیدی حقوقی را برای تنظیم یک تقسیم نامه محکم و معتبر، ارائه خواهیم داد. دستیابی به توافقی پایدار و جلوگیری از بروز هرگونه چالش آتی، هدف اصلی این رهنمود است.
تقسیم نامه ارث توافقی چیست؟ درک مفهوم و مبانی حقوقی
تقسیم نامه ارث توافقی، سندی است که به موجب آن، تمامی ورثه یک متوفی، پس از طی مراحل قانونی اولیه و با رضایت کامل خود، نسبت به تقسیم اموال و دارایی های به جا مانده از وی (ماترک) با یکدیگر توافق می کنند. هدف اصلی از تنظیم این سند، جلوگیری از دخالت مراجع قضایی در فرآیند تقسیم و سرعت بخشیدن به انتقال مالکیت اموال به وراث، به شیوه ای مسالمت آمیز و مورد قبول همه طرفین است. این توافق می تواند هم به صورت عادی (دست نویس) و هم به صورت رسمی (در دفاتر اسناد رسمی) تنظیم شود که هر کدام ویژگی ها و آثار حقوقی خاص خود را دارند.
مبانی قانونی تقسیم ارث توافقی
مبنای قانونی تقسیم ارث توافقی در نظام حقوقی ایران، ماده ۳۱۳ قانون امور حسبی است که تصریح می دارد: در صورتی که تمام ورثه و اشخاصی که در ترکه شرکت دارند، حاضر و رشید باشند، به هر نحوی که بخواهند، می توانند ترکه را مابین خود تقسیم نمایند؛ لیکن اگر مابین آن ها محجور یا غائب باشد، تقسیم ترکه توسط نمایندگان آن ها، در دادگاه به عمل می آید. این ماده، به وضوح اختیار وراث را در خصوص نحوه تقسیم اموال، مشروط به حضور، اهلیت و توافق تمامی آن ها، به رسمیت می شناسد. همچنین، مواد مرتبطی از قانون مدنی نیز (مانند مواد ۵۷۱ به بعد در خصوص شرکت و تقسیم مال مشترک) به طور کلی می توانند مبنایی برای این نوع تقسیم باشند، چرا که پس از فوت، ماترک به صورت مشاع در مالکیت ورثه قرار می گیرد.
آیا می توان سهم الارث را بر خلاف قانون شرع تقسیم کرد؟
یکی از سؤالات کلیدی در خصوص تقسیم نامه ارث توافقی این است که آیا ورثه می توانند سهم الارث خود را بر خلاف نسب قانونی و شرعی تعیین شده (مثلاً سهم پسر دو برابر دختر) تقسیم کنند؟ پاسخ مثبت است. قانون امور حسبی و اصول کلی فقهی به ورثه این اختیار را می دهد که با رضایت و تراضی کامل، از سهام قانونی و شرعی خود صرف نظر کرده و به نحوی دیگر، ماترک را تقسیم کنند. به عنوان مثال، تمامی وراث می توانند توافق کنند که سهم دختر و پسر برابر باشد، یا بخشی از ارث به یکی از وراث یا حتی به شخص ثالثی که وارث نیست، واگذار شود. آنچه اهمیت دارد، رضایت و امضای تمامی ورثه است که به این توافق اعتبار می بخشد. در صورت عدم رضایت حتی یک وارث، تقسیم به شیوه غیرقانونی امکان پذیر نخواهد بود و باید بر اساس سهم الارارث شرعی و قانونی تقسیم صورت پذیرد یا از طریق مراجع قضایی اقدام شود.
اهمیت تقسیم نامه در جلوگیری از اختلافات آتی و تسهیل انتقال مالکیت
تنظیم یک تقسیم نامه ارث توافقی دارای مزایای فراوانی است که فراتر از صرف تقسیم مال می رود. این سند:
- جلوگیری از اختلافات: با توافق جمعی، از بروز دعاوی و نزاعات خانوادگی در آینده پیشگیری می کند.
- صرفه جویی در زمان و هزینه: فرآیند تقسیم قضایی می تواند سال ها به طول انجامد و هزینه های دادرسی بالایی داشته باشد، در حالی که تقسیم توافقی بسیار سریع تر و کم هزینه تر است.
- حفظ روابط خانوادگی: تفاهم و همکاری در این مرحله حساس، به تحکیم روابط خانوادگی کمک می کند.
- تسهیل انتقال مالکیت: با تعیین سهم هر وارث به صورت مشخص، روند ثبت و انتقال رسمی مالکیت اموال به نام ورثه، با سهولت بیشتری انجام می شود.
تقسیم نامه ارث توافقی نه تنها یک سند حقوقی است، بلکه تجلی تفاهم و مسئولیت پذیری وراث در مدیریت میراث متوفی محسوب می شود که می تواند از سال ها دادرسی و کدورت جلوگیری کند.
شرایط اساسی و الزامات قانونی برای تنظیم تقسیم نامه ارث توافقی
تنظیم یک تقسیم نامه ارث توافقی که از اعتبار حقوقی کافی برخوردار باشد و در آینده مشکلات قانونی ایجاد نکند، مستلزم رعایت شرایط و الزامات قانونی خاصی است. عدم توجه به این موارد می تواند منجر به ابطال یا بی اثر شدن تقسیم نامه گردد. در ادامه به مهم ترین این شرایط می پردازیم:
حضور و رضایت کامل تمامی ورثه
اساسی ترین شرط برای تنظیم تقسیم ارث توافقی، حضور و رضایت قلبی و کتبی تمامی ورثه متوفی است. این بدان معناست که هر یک از افرادی که طبق گواهی انحصار وراثت، سهمی از ترکه دارند، باید در جلسه تنظیم تقسیم نامه حضور داشته باشند (یا وکیل قانونی آن ها حضور یابد) و با محتوای تقسیم نامه موافقت و آن را امضا کنند. فقدان امضای حتی یک وارث، تقسیم نامه را از حالت توافقی خارج کرده و عملاً آن را بی اعتبار می سازد. در این شرایط، ورثه ناچار به مراجعه به دادگاه و درخواست تقسیم ترکه قضایی خواهند بود.
در مورد ورثه غایب، مفقودالاثر یا غیرقابل دسترس، وضعیت پیچیده تر می شود. برای این اشخاص، باید از طریق مراجع قضایی اقدام و نماینده قانونی (امین یا قیم) برای آن ها تعیین شود. نماینده قانونی با اجازه دادستان/دادگاه می تواند به جای وارث غایب یا مفقودالاثر در فرآیند تقسیم شرکت کند. این فرآیند نیز زمان بر و مستلزم طی مراحل قانونی خاص خود است.
اهلیت قانونی تمامی ورثه
تمامی ورثه ای که در تنظیم تقسیم نامه ارث توافقی شرکت می کنند، باید از اهلیت قانونی برخوردار باشند. اهلیت به معنای توانایی قانونی شخص برای انجام اعمال حقوقی است و شامل سه عنصر اصلی می شود:
- عقل: وارث نباید مجنون باشد.
- بلوغ: وارث باید به سن قانونی بلوغ (۱۵ سال تمام قمری برای پسران و ۹ سال تمام قمری برای دختران) رسیده باشد.
- رشد: وارث باید رشید باشد، یعنی توانایی اداره اموال خود را داشته باشد (غالباً ۱۸ سال تمام شمسی برای پسر و دختر).
در صورت وجود وارث محجور (صغیر، سفیه یا مجنون)، تقسیم ترکه توافقی به طور مستقیم امکان پذیر نیست. در این موارد، قیم قانونی وارث محجور (که توسط دادگاه تعیین می شود) باید با اجازه دادستان یا دادگاه، در فرآیند تقسیم شرکت کند. دادستان و دادگاه وظیفه دارند منافع محجور را حفظ کرده و تنها در صورتی با تقسیم توافقی موافقت می کنند که این امر به نفع محجور باشد. عدم رعایت این شرط، می تواند منجر به ابطال تقسیم نامه در آینده شود.
اخذ گواهی انحصار وراثت: گام اولیه و ضروری
قبل از هر گونه اقدام برای تقسیم ترکه توافقی، اخذ گواهی انحصار وراثت از شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی، یک گام اولیه و کاملاً ضروری است. این گواهی سندی رسمی است که تعداد و مشخصات وراث قانونی متوفی و سهم الارث هر یک از آن ها را به صورت دقیق مشخص می کند. بدون این گواهی، امکان شناسایی کامل ورثه و در نتیجه تنظیم یک تقسیم نامه معتبر وجود ندارد. گواهی انحصار وراثت پایه و اساس هرگونه اقدام حقوقی مربوط به ارث، از جمله تنظیم تقسیم نامه ارث توافقی است.
پرداخت مالیات بر ارث
یکی دیگر از الزامات قانونی پیش از تقسیم نهایی و انتقال سند اموال غیرمنقول، پرداخت مالیات بر ارث است. اگرچه الزامی به پرداخت مالیات بر ارث قبل از تنظیم تقسیم نامه عادی ارث وجود ندارد، اما برای تنظیم تقسیم نامه رسمی ارث در دفترخانه و به ویژه برای انتقال سند رسمی اموال غیرمنقول (مانند ملک و خودرو) به نام ورثه، ارائه مفاصاحساب مالیات بر ارث (یعنی تأییدیه پرداخت مالیات) الزامی است. این مالیات بر اساس ارزش روز اموال متوفی و بر اساس طبقات وراث محاسبه می شود. ورثه باید برای اخذ این مفاصاحساب به اداره امور مالیاتی مراجعه کنند.
وجود توافق بر ماترک
برای تنظیم یک تقسیم نامه ارث توافقی، باید بر سر وجود و تعلق تمامی اقلام ماترک به متوفی، توافق کامل وجود داشته باشد. اگر اختلافی جدی بر سر مالکیت برخی اموال (مثلاً اینکه آیا فلان مال متعلق به متوفی بوده یا به شخص دیگری) یا شناسایی دقیق اقلام ماترک وجود داشته باشد، ابتدا باید این اختلافات حل و فصل شوند. تا زمانی که ماترک به طور کامل و بدون ابهام شناسایی و مورد توافق قرار نگیرد، تنظیم تقسیم نامه توافقی ممکن نخواهد بود. در غیر این صورت، تقسیم نامه بر مبنای اطلاعات ناقص تنظیم شده و می تواند در آینده مورد اعتراض قرار گیرد.
راهنمای گام به گام نحوه تنظیم تقسیم نامه ارث توافقی
تنظیم تقسیم نامه ارث توافقی، فرآیندی چند مرحله ای است که نیاز به دقت، همکاری و آگاهی از جزئیات حقوقی دارد. در این بخش، به راهنمای گام به گام این فرآیند می پردازیم تا وراث بتوانند با اطمینان خاطر، مراحل تقسیم ارث را طی کنند.
گام اول: شناسایی کامل ماترک و ارزیابی آن
اولین و شاید مهم ترین گام، شناسایی دقیق و کامل تمامی اموال، دارایی ها، حقوق و همچنین بدهی های متوفی است. این مرحله شامل موارد زیر می شود:
- تهیه لیست دقیق از اموال منقول و غیرمنقول:
- اموال منقول: وجه نقد، موجودی حساب های بانکی، سهام، اوراق بهادار، خودرو، طلا، جواهرات، لوازم منزل، وسایل شخصی و هر گونه مال قابل نقل و انتقال دیگر.
- اموال غیرمنقول: زمین، خانه، آپارتمان، مغازه، باغ، ویلا و هر گونه مال غیرقابل انتقال از محلی به محل دیگر. در مورد اموال غیرمنقول، مشخصات دقیق ثبتی از جمله پلاک اصلی و فرعی، بخش و ناحیه ثبتی و آدرس کامل ضروری است.
- مشخص کردن بدهی ها و دیون متوفی: قبل از تقسیم، باید بدهی های متوفی (مانند وام های بانکی، مهریه، دیون به اشخاص، هزینه های کفن و دفن) و نیز وصایای مالی وی تا یک سوم دارایی، از ماترک کسر یا تعیین تکلیف شوند. این امر می تواند با توافق ورثه مبنی بر پرداخت بدهی ها از محل خاصی از ترکه یا به نسبت سهم هر وارث صورت گیرد.
- ارزیابی منصفانه ارزش هر یک از اقلام ماترک: برای تقسیم عادلانه، لازم است که ارزش روز تمامی اموال و دارایی ها (به ویژه اموال غیرمنقول) به صورت دقیق و منصفانه ارزیابی شود. در موارد نیاز، می توان از کارشناس رسمی دادگستری برای قیمت گذاری استفاده کرد. توافق بر سر ارزش گذاری، مبنای اصلی تقسیم خواهد بود.
گام دوم: توافق ورثه بر نحوه تقسیم و تعیین قدرالسهم
پس از شناسایی و ارزیابی ماترک، نوبت به مهم ترین مرحله یعنی توافق ورثه بر نحوه تقسیم و تعیین سهم هر یک می رسد. این گام شامل:
- جلسات توافق و گفتگوهای دوستانه: ورثه باید با آرامش و همکاری، در مورد چگونگی تقسیم اموال گفتگو کنند. این گفتگوها باید بر اساس اصل تفاهم و رضایت متقابل شکل گیرد.
- امکان تقسیم عادلانه (نه لزوماً مساوی یا قانونی) با رضایت کتبی همه ورثه: همانطور که پیشتر ذکر شد، ورثه می توانند با رضایت کامل، تقسیم را به نحوی غیر از سهام شرعی و قانونی انجام دهند. مثلاً توافق کنند که یک وارث سهم نقدی بیشتری ببرد و دیگری سهم بیشتری از یک ملک خاص داشته باشد. اصل، توافق جمعی است.
- سناریوهای خاص:
- واگذاری سهم به یک وارث یا شخص ثالث: ممکن است یکی از ورثه سهم خود را به وارث دیگر یا حتی به شخص غیر وارث واگذار کند (مثلاً در قالب صلح یا هبه). این موارد باید به وضوح در تقسیم نامه ذکر شود.
- فروش برخی اموال و تقسیم وجه حاصله: در صورتی که تقسیم عینی برخی اموال دشوار باشد (مانند یک قطعه زمین کوچک)، ورثه می توانند توافق کنند که آن مال فروخته شود و وجه حاصله میان آن ها تقسیم گردد.
گام سوم: انتخاب روش تنظیم تقسیم نامه
پس از دستیابی به توافق نهایی بر سر نحوه تقسیم، نوبت به مکتوب کردن این توافق در قالب تقسیم نامه ارث توافقی می رسد. دو روش اصلی برای تنظیم این سند وجود دارد:
الف) تنظیم تقسیم نامه عادی (دست نویس/غیررسمی)
این روش به معنای تنظیم سندی است که بدون مراجعه به دفاتر اسناد رسمی و صرفاً توسط خود ورثه (یا با کمک یک مشاور حقوقی) نوشته و امضا می شود.
- مزایا: سادگی، سرعت بالا در تنظیم و عدم نیاز به هزینه اولیه برای ثبت در دفترخانه.
- معایب و خطرات: تقسیم نامه عادی ارث اگرچه بین طرفین امضاکننده معتبر است، اما از اعتبار کمتری در برابر اشخاص ثالث برخوردار است و امکان انکار یا خدشه وارد کردن به آن در مراجع قضایی بیشتر است. برای اموال غیرمنقول، به تنهایی برای انتقال سند کافی نیست و نیاز به تأیید دادگاه یا تبدیل به سند رسمی دارد.
- نکات کلیدی در نگارش: دقت در جزئیات (مشخصات کامل ورثه و ماترک)، وضوح عبارات و عدم ابهام، ذکر تاریخ دقیق، امضا و اثر انگشت تمامی ورثه و حتی الامکان حضور و امضای شهود (حداقل دو شاهد) برای افزایش اعتبار سند.
- موارد استفاده: این نوع تقسیم نامه بیشتر برای اموال منقول با ارزش کمتر یا به عنوان یک توافق نامه اولیه و موقت میان وراث مورد استفاده قرار می گیرد.
ب) تنظیم تقسیم نامه رسمی (در دفاتر اسناد رسمی)
این روش، تنظیم تقسیم نامه ارث را در یک دفتر اسناد رسمی و با حضور سردفتر شامل می شود.
- مزایا: تقسیم نامه رسمی ارث از اعتبار حقوقی بسیار بالایی برخوردار است و غیر قابل انکار محسوب می شود. این سند به راحتی در ادارات ثبت و سایر مراجع رسمی قابل استناد و اجرا است و برای انتقال سند رسمی اموال غیرمنقول ضروری است. اعتبار حقوقی آن، اطمینان خاطر بیشتری را برای ورثه فراهم می کند و از بروز اختلافات آتی به شدت می کاهد.
- مراحل مراجعه به دفترخانه:
- حضور تمامی ورثه یا وکلای قانونی آن ها با مدارک لازم.
- ارائه گواهی انحصار وراثت و مفاصاحساب مالیات بر ارث (در صورت لزوم).
- ارائه اسناد مالکیت تمامی اموال.
- اعلام توافق نهایی ورثه به سردفتر.
- نقش دفترخانه در تنظیم و ثبت سند: سردفتر بر اساس توافق ورثه و با رعایت قوانین، متن رسمی تقسیم نامه را تنظیم می کند، از صحت و اعتبار حقوقی آن اطمینان حاصل می نماید و پس از امضا توسط ورثه، آن را ثبت و شماره گذاری می کند. این سند قابلیت استعلام و رهگیری رسمی دارد.
مدارک لازم برای تنظیم تقسیم نامه ارث
برای تنظیم یک تقسیم نامه ارث توافقی، چه به صورت عادی و چه رسمی، جمع آوری و ارائه مجموعه ای از مدارک ضروری است. این مدارک به منظور احراز هویت ورثه، اثبات مالکیت متوفی بر اموال و تعیین سهم الارث هر یک از ذی نفعان مورد استفاده قرار می گیرند. در ادامه به لیست کاملی از این مدارک اشاره شده است:
- گواهی حصر وراثت: اصل و کپی برابر اصل گواهی انحصار وراثت، که تعداد و مشخصات وراث قانونی متوفی و سهم الارث هر یک را تعیین می کند، اولین و مهم ترین مدرک است.
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی تمامی ورثه: برای احراز هویت و تأیید اهلیت قانونی هر یک از وراث.
- سند فوت متوفی: گواهی فوت متوفی.
- اسناد مالکیت تمامی اموال:
- برای اموال غیرمنقول: اصل سند رسمی ملک (دفترچه یا تک برگی)، کپی سند، پایان کار ساختمان، عوارض شهرداری، قبض های آب، برق، گاز و تلفن مربوط به ملک.
- برای اموال منقول: سند مالکیت خودرو، برگ سبز و کارت خودرو (برای وسایل نقلیه)، مدارک مربوط به حساب های بانکی، گواهی سپرده، سهام و اوراق بهادار، هر گونه سند مالکیت یا فاکتور خرید برای اموال با ارزش دیگر.
- وکالت نامه رسمی (در صورت اقدام توسط وکیل): اگر یک یا چند نفر از ورثه یا تمامی آن ها، وکیل قانونی برای انجام فرآیند تقسیم تعیین کرده باشند، ارائه اصل وکالت نامه رسمی که اختیارات لازم را به وکیل تفویض کرده است، الزامی است.
- مفاصاحساب مالیات بر ارث: این گواهی که پس از پرداخت مالیات بر ارث توسط اداره امور مالیاتی صادر می شود، برای تنظیم تقسیم نامه رسمی ارث (به ویژه اموال غیرمنقول) و انتقال سند ضروری است.
- هرگونه توافق نامه یا سند مرتبط دیگر: در صورتی که قبلاً توافقات اولیه یا صلح نامه هایی بین وراث تنظیم شده باشد، ارائه آن ها می تواند در فرآیند تنظیم تقسیم نامه نهایی کمک کننده باشد.
- معرفی نامه از اداره اوقاف (در صورت موقوفه بودن قسمتی از اموال): اگر بخشی از اموال متوفی موقوفه باشد، لازم است از اداره اوقاف مربوطه، معرفی نامه یا تأییدیه های لازم اخذ شود.
هزینه های تنظیم تقسیم نامه ارث
هزینه تنظیم تقسیم نامه ارث بستگی به نوع تقسیم نامه (عادی یا رسمی) و پیچیدگی ماترک دارد. آگاهی از این هزینه ها به ورثه کمک می کند تا با برنامه ریزی مالی مناسب، این فرآیند را به انجام رسانند.
هزینه تنظیم تقسیم نامه عادی (صفر یا بسیار ناچیز)
در صورتی که ورثه تصمیم به تنظیم تقسیم نامه عادی ارث به صورت دست نویس یا با استفاده از فرم های آماده نمایند، عملاً هیچ هزینه ای بابت تنظیم به مراجع رسمی پرداخت نخواهد شد. البته اگر برای نگارش این سند از مشاوره حقوقی یا وکیل استفاده شود، حق الزحمه مشاوره یا حق الوکاله وکیل به این هزینه ها اضافه خواهد شد که بر اساس توافق طرفین خواهد بود.
هزینه های تنظیم تقسیم نامه رسمی در دفاتر اسناد رسمی
هزینه های تنظیم تقسیم نامه ارث رسمی که در دفاتر اسناد رسمی انجام می شود، طبق تعرفه های مصوب کانون سردفتران و دفتریاران تعیین می گردد. این تعرفه ها به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- نوع و ارزش اموال: ارزش ریالی اموال مورد تقسیم (اعم از منقول و غیرمنقول) بر اساس اعلام ورثه یا ارزیابی کارشناس.
- تعداد پلاک ها: در صورتی که املاک متعددی (با پلاک های ثبتی متفاوت) در تقسیم نامه وجود داشته باشد، هزینه بر اساس تعداد پلاک های مورد انتقال محاسبه می شود.
- حق التحریر: حق التحریر (کارمزد دفترخانه) بر اساس ارزش معاملاتی املاک و بر مبنای تعرفه های رسمی محاسبه و دریافت می شود. این تعرفه ها سالانه از سوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور ابلاغ می گردند.
- حق الثبت: هزینه ای است که به دولت پرداخت می شود و بسته به نوع سند و ارزش مال متفاوت است.
به طور کلی، با توجه به اینکه تقسیم نامه ارث به عنوان یک سند غیرمالی نیز تلقی می شود (یعنی ممکن است به خودی خود منجر به انتقال مالکیت نگردد بلکه صرفاً ماهیت توافق بر تقسیم داشته باشد و انتقال سند در مرحله بعدی صورت گیرد)، تعرفه حق التحریر برای اسناد غیرمالی کمتر است. اما اگر این تقسیم نامه در عمل منجر به انتقال قهری و رسمی مالکیت شود، هزینه ها بر اساس ارزش معاملاتی اموال و طبق جدول تعرفه های مربوط به اسناد مالی محاسبه خواهند شد.
هزینه های جانبی احتمالی
علاوه بر هزینه های اصلی تنظیم تقسیم نامه، ممکن است هزینه های جانبی دیگری نیز وجود داشته باشد:
- مالیات بر ارث: همانطور که قبلاً ذکر شد، پرداخت مالیات بر ارث برای انتقال سند رسمی الزامی است و ورثه باید قبل از مراجعه به دفترخانه، مفاصاحساب آن را تهیه کنند. این مالیات خود شامل بخش های مختلفی است (مالیات نقل و انتقال قطعی، مالیات بر ارث و…).
- حق الوکاله وکیل: در صورت استفاده از خدمات وکیل حقوقی برای مشاوره، تنظیم یا پیگیری امور مربوط به تقسیم ارث، حق الوکاله وکیل طبق توافق وکیل و موکل محاسبه می شود.
- کارشناسی اموال: در مواردی که ارزش گذاری اموال مورد اختلاف باشد یا نیاز به دقت بالایی داشته باشد، هزینه کارشناسی رسمی دادگستری برای ارزیابی اموال به این مجموعه اضافه خواهد شد.
برای اطلاع دقیق از هزینه ها، توصیه می شود پیش از اقدام به تنظیم سند رسمی، با یک دفتر اسناد رسمی یا کارشناس حقوقی مشورت شود تا با توجه به جزئیات ماترک، برآورد دقیقی از هزینه ها ارائه گردد.
نمونه متن کامل تقسیم نامه ارث توافقی
تنظیم یک نمونه تقسیم نامه ارث توافقی نیازمند دقت فراوان در درج جزئیات و رعایت ساختار حقوقی است. این سند باید شامل تمامی اطلاعات مربوط به ورثه، متوفی، ماترک و نحوه دقیق تقسیم باشد. در ادامه، اجزای اصلی یک تقسیم نامه و یک ساختار کلی از نمونه متن آن ارائه می شود تا ورثه با اصول نگارش آن آشنا شوند. (این مقاله، تنها به ارائه ساختار و نکات کلیدی نمونه متن می پردازد و امکان ارائه لینک دانلود مستقیم وجود ندارد.)
اجزای اصلی یک تقسیم نامه ارث توافقی
هر تقسیم نامه ارث باید شامل بخش های زیر باشد تا از اعتبار و وضوح لازم برخوردار گردد:
- سربرگ و عنوان: مانند تقسیم نامه ارث توافقی یا صلح نامه و تقسیم نامه ماترک.
- مشخصات کامل تقسیم کنندگان (ورثه): نام و نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد، محل صدور، نشانی دقیق و نسبت هر یک با متوفی.
- مشخصات کامل متوفی: نام و نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، تاریخ فوت و آخرین محل اقامت.
- مشخصات دقیق ماترک: لیست کامل و جزئی اموال منقول و غیرمنقول با ذکر تمامی مشخصات شناسایی.
- برای اموال غیرمنقول: پلاک ثبتی اصلی و فرعی، بخش ثبتی، مساحت، نوع کاربری (مسکونی، تجاری، اداری)، نشانی دقیق، توابع و لواحق شرعی و عرفی (مانند پارکینگ، انباری).
- برای اموال منقول: نوع خودرو، شماره شاسی و موتور، مدل (برای خودرو)، شماره حساب بانکی و نام بانک، تعداد و نوع سهام، شرح دقیق جواهرات و اموال گرانبها.
- جزئیات نحوه تقسیم و تعیین سهم هر یک از ورثه: این بخش قلب تقسیم نامه است و باید به وضوح مشخص کند که کدام مال یا بخش از مال به کدام وارث تعلق می گیرد.
- می تواند شامل سهم نقدی، واگذاری کامل یک ملک خاص، سهم مشاع از یک ملک (با ذکر میزان دانگ)، یا تعیین تکلیف بدهی ها باشد.
- در صورت واگذاری سهم یک وارث به دیگری یا به شخص ثالث، باید این موضوع به وضوح ذکر شود.
- شروط و تعهدات: هرگونه شرط یا تعهد متقابل میان ورثه باید در این بخش قید شود. مثلاً:
- تعهد به همکاری برای انتقال سند رسمی در موعد مقرر.
- عدم ادعای مجدد در خصوص سهام تقسیم شده.
- تعهد به حل و فصل اختلافات احتمالی آتی از طریق داوری یا صلح.
- تضمینات احتمالی برای اجرای تعهدات.
- تضمینات (در صورت نیاز): تعیین جرائم دیرکرد، وجه الضمان یا سایر تضمینات برای اطمینان از اجرای مفاد تقسیم نامه.
- محل امضا، تاریخ و شهود: تاریخ دقیق تنظیم تقسیم نامه، امضا و اثر انگشت تمامی ورثه و در صورت لزوم، امضا و مشخصات کامل شهود.
نمونه ساختار متن تقسیم نامه ارث توافقی
بسمه تعالی
تقسیم نامه ارث توافقی عادی/رسمی
این توافق نامه در تاریخ [تاریخ کامل] در [محل تنظیم]، بین امضاکنندگان ذیل که همگی از وراث مرحوم/مرحومه [نام کامل متوفی] می باشند، با رضایت کامل و بدون هیچ گونه اکراه و اجباری، و با در نظر گرفتن اهلیت کامل قانونی تمامی طرفین، به منظور تقسیم ارث توافقی ماترک آن مرحوم/مرحومه تنظیم گردیده است:
۱. مشخصات متوفی:
- نام و نام خانوادگی: [نام کامل متوفی]
- نام پدر: [نام پدر متوفی]
- شماره ملی: [شماره ملی متوفی]
- تاریخ فوت: [تاریخ فوت]
- محل فوت: [محل فوت]
- بر اساس گواهی انحصار وراثت شماره: [شماره گواهی حصر وراثت] صادره از: [مرجع صادرکننده] به تاریخ: [تاریخ صدور]
۲. مشخصات تقسیم کنندگان (وراث):
ما امضاکنندگان ذیل که ورثه قانونی و رشید مرحوم/مرحومه فوق الذکر می باشیم، مشخصات هویتی و اقامتی خود را به شرح زیر اعلام می داریم:
- آقای/خانم: [نام و نام خانوادگی وارث ۱]، فرزند: [نام پدر]، شماره ملی: [شماره ملی]، شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه]، صادره از: [محل صدور]، متولد: [تاریخ تولد]، نشانی: [نشانی کامل]، نسبت با متوفی: [مثلاً: همسر/فرزند/پدر/مادر]
- آقای/خانم: [نام و نام خانوادگی وارث ۲]، فرزند: [نام پدر]، شماره ملی: [شماره ملی]، شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه]، صادره از: [محل صدور]، متولد: [تاریخ تولد]، نشانی: [نشانی کامل]، نسبت با متوفی: [مثلاً: همسر/فرزند/پدر/مادر]
- [و به همین ترتیب برای تمامی ورثه]
۳. مشخصات مورد تقسیم (ماترک):
ماترک باقی مانده از مرحوم/مرحومه [نام متوفی] پس از کسر هزینه های ضروری و دیون، به شرح ذیل مورد شناسایی و توافق قرار گرفته است:
- مال غیرمنقول ۱: [نوع ملک، مثال: شش دانگ یک دستگاه آپارتمان مسکونی] به پلاک ثبتی [شماره اصلی] فرعی از [شماره فرعی] اصلی مفروز و مجزی از [شماره بخش] واقع در بخش ثبتی [شماره بخش ثبتی]، به مساحت [متراژ] متر مربع، دارای سند مالکیت [شماره سند] صادره از اداره ثبت [نام اداره]، نشانی: [آدرس دقیق].
- مال غیرمنقول ۲: [شرح دقیق مال غیرمنقول دیگر]
- مال منقول ۱: [نوع مال، مثال: یک دستگاه خودرو] مدل [مدل خودرو]، ساخت [سال ساخت]، شماره موتور [شماره موتور]، شماره شاسی [شماره شاسی]، رنگ [رنگ].
- مال منقول ۲: [شرح دقیق مال منقول دیگر، مثال: مبلغ [مبلغ] ریال وجه نقد موجود در حساب بانکی شماره [شماره حساب] نزد بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه]].
- [و به همین ترتیب برای تمامی اموال]
۴. نحوه تقسیم و تعیین قدرالسهم:
با توجه به رضایت کامل و توافق بی قید و شرط تمامی ورثه، تقسیم ماترک مذکور به شرح ذیل انجام و مورد قبول کلیه طرفین قرار گرفت:
- آقای/خانم: [نام و نام خانوادگی وارث ۱]، به کد ملی [شماره ملی]، سهم ایشان از ماترک عبارت است از:
- شش دانگ دستگاه آپارتمان مسکونی مذکور در بند ۳-۱ (مال غیرمنقول ۱) به ارزش تخمینی [مبلغ ریالی] ریال.
- مبلغ [مبلغ ریالی] ریال وجه نقد از حساب بانکی مذکور در بند ۳-۴ (مال منقول ۲).
- آقای/خانم: [نام و نام خانوادگی وارث ۲]، به کد ملی [شماره ملی]، سهم ایشان از ماترک عبارت است از:
- شش دانگ خودروی مذکور در بند ۳-۳ (مال منقول ۱) به ارزش تخمینی [مبلغ ریالی] ریال.
- و مابقی مبلغ نقدی حساب بانکی مذکور در بند ۳-۴ (مال منقول ۲) به ارزش تخمینی [مبلغ ریالی] ریال.
- [و به همین ترتیب برای تمامی ورثه، با ذکر جزئیات دقیق و کامل سهم هر وارث از هر یک از اموال.]
۵. شروط و تعهدات:
طرفین این تقسیم نامه متعهد و ملتزم به رعایت شروط ذیل می باشند:
- تمامی ورثه متعهد می شوند که حداکثر ظرف مدت [مدت زمان، مثال: ۳۰ روز] از تاریخ تنظیم این سند، نسبت به حضور در دفتر اسناد رسمی و انجام مراحل انتقال رسمی اسناد مالکیت اموال به نام خود، همکاری کامل را به عمل آورند.
- کلیه طرفین اقرار و اذعان می دارند که هیچ گونه ادعا یا اعتراضی نسبت به نحوه تقسیم فوق الذکر نداشته و حق هرگونه ادعای آتی، ولو به عنوان تضرر یا غبن فاحش، را از خود سلب و ساقط نمودند.
- چنانچه پس از تاریخ این تقسیم نامه، اموال دیگری از متوفی کشف شود، نحوه تقسیم آن اموال نیز با توافق مجدد ورثه و با الحاق به این سند (یا تنظیم سند جداگانه) صورت خواهد پذیرفت.
- هزینه های مربوط به تنظیم سند رسمی و نقل و انتقال اسناد، بر اساس توافق طرفین و به نسبت [مثال: سهم هر وارث/برابر] پرداخت خواهد شد.
این تقسیم نامه در [تعداد] نسخه متحدالمتن و دارای اعتبار واحد تنظیم و به امضای طرفین رسید.
امضاکنندگان (وراث):
۱. نام و نام خانوادگی: [نام وارث ۱] امضا:
۲. نام و نام خانوادگی: [نام وارث ۲] امضا:
[و به همین ترتیب برای تمامی ورثه]
شهود (اختیاری):
۱. نام و نام خانوادگی: [نام شاهد ۱] شماره ملی: [شماره ملی] امضا:
۲. نام و نام خانوادگی: [نام شاهد ۲] شماره ملی: [شماره ملی] امضا:
نکات مهم برای تکمیل نمونه متن:
هنگام استفاده از این ساختار، نهایت دقت را به کار برید:
- تمامی فیلدهای خالی را با اطلاعات دقیق و کامل پر کنید.
- از جا انداختن جزئیات کوچک خودداری کنید، چرا که هر جزء در آینده می تواند مهم باشد.
- در صورت وجود هرگونه ابهام یا پیچیدگی، حتماً با یک حقوقدان یا وکیل متخصص در امور ارث مشورت نمایید تا از صحت و اعتبار حقوقی سند اطمینان حاصل شود.
نتیجه گیری
تقسیم ماترک متوفی، فرآیندی حساس و نیازمند درایت است که می تواند سرنوشت مالی و روابط خانوادگی ورثه را تحت تأثیر قرار دهد. در این میان، تقسیم نامه ارث توافقی به عنوان راهکاری هوشمندانه و مؤثر، این امکان را فراهم می آورد که ورثه با تفاهم و همکاری، از پیچیدگی ها، هزینه ها و اطاله دادرسی های قضایی اجتناب کرده و میراث باقی مانده را به شیوه ای عادلانه و مورد قبول همه تقسیم نمایند.
همانطور که در این راهنما به تفصیل شرح داده شد، تنظیم یک تقسیم نامه معتبر مستلزم رعایت شرایطی چون حضور و اهلیت تمامی ورثه، اخذ گواهی انحصار وراثت، شناسایی دقیق و ارزیابی ماترک، و در نهایت، توافق بر نحوه تقسیم است. انتخاب روش تنظیم (عادی یا رسمی) نیز بر اساس میزان اعتبار مورد نیاز و نوع اموال، اهمیت ویژه ای دارد. تقسیم نامه رسمی با ثبت در دفاتر اسناد رسمی، از اعتبار حقوقی بسیار بالایی برخوردار بوده و از بروز اختلافات آتی به نحو چشمگیری جلوگیری می کند، در حالی که تقسیم نامه عادی، با وجود سادگی، ممکن است در برابر اشخاص ثالث با چالش مواجه شود.
تأکید بر لزوم دقت، شفافیت و مشاوره با متخصصین حقوقی در تمامی مراحل این فرآیند، از اهمیت بالایی برخوردار است. یک تقسیم نامه محکم و قانونی نه تنها از مشکلات و دعاوی آتی پیش گیری می کند، بلکه به حفظ آرامش و استحکام روابط خانوادگی نیز کمک شایانی می نماید. با آگاهی کامل از حقوق و تعهدات خود، ورثه می توانند به بهترین شکل ممکن، میراث عزیزان خود را مدیریت کرده و به توافقی پایدار دست یابند.
برای مشاوره تخصصی و اطمینان از صحت و اعتبار تقسیم نامه خود، با کارشناسان حقوقی ما تماس بگیرید.