دانلود نمونه قرارداد سفته ضمانت | متن کامل و حقوقی
نمونه قرارداد سفته ضمانت
سفته ضمانت یک سند تجاری با کاربردهای فراوان در روابط کاری، تجاری و مدنی است که به دلیل ماهیت حقوقی خاص خود، می تواند ابزار قدرتمندی برای تضمین تعهدات باشد، اما در صورت عدم آگاهی و پر کردن نادرست، خطرات جدی را نیز به همراه دارد. درک دقیق نحوه تنظیم، پشت نویسی و الزامات قانونی آن برای جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی و حفظ حقوق صادرکننده و گیرنده ضروری است.
اهمیت سفته ضمانت در معاملات و قراردادها به قدری است که عدم شناخت کافی از جزئیات آن می تواند به پیامدهای ناخواسته و دعاوی حقوقی منجر شود. در بسیاری از قراردادهای استخدامی، پیمانکاری، اجاره و حتی معاملات شخصی، از سفته به عنوان ابزاری برای تضمین حسن انجام کار یا وفای به عهد استفاده می شود. با این حال، تفاوت های اساسی میان سفته عادی (پرداخت وجه) و سفته ضمانت وجود دارد که رعایت آنها برای اعتبار قانونی و اجرایی این سند حیاتی است. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی، به بررسی تمامی ابعاد سفته ضمانت، از تعریف و ماهیت حقوقی تا نحوه صحیح پر کردن و ظهرنویسی آن، همراه با نکات پیشگیرانه در برابر سوءاستفاده ها و راهکارهای قانونی می پردازد.
سفته ضمانت چیست؟ تعاریف، کاربردها و تمایز حقوقی
سفته، به موجب ماده ۳۰۷ قانون تجارت، سندی است که به وسیله آن، امضاکننده (متعهد) تعهد می کند مبلغی را در موعد معین یا عندالمطالبه در وجه شخص معین یا به حواله کرد او یا به صرف امضای سند پرداخت نماید. در حالی که سفته عادی عمدتاً برای پرداخت وجه و مطالبات مالی صادر می شود، «سفته ضمانت» ماهیت متفاوتی دارد. این سفته نه برای پرداخت بلافصل یک دین موجود، بلکه برای تضمین انجام یک تعهد صادر می گردد. به عبارت دیگر، وجه سفته زمانی قابل مطالبه می شود که تعهد اصلی نقض شده و خسارتی به دارنده سفته وارد شده باشد.
مهمترین تفاوت سفته عادی و سفته ضمانت در «شرط ضمنی» یا «صریح» عدم مطالبه تا تحقق شرط است. سفته ضمانت اغلب در موارد زیر کاربرد دارد:
- تضمین حسن انجام کار: در قراردادهای استخدامی یا پیمانکاری، کارفرما یا کارفرما سفته را برای اطمینان از انجام صحیح وظایف و تعهدات توسط کارمند یا پیمانکار دریافت می کند.
- تضمین بازپرداخت وام: بانک ها و موسسات مالی ممکن است علاوه بر ضامن، از متقاضی وام سفته ضمانت نیز دریافت کنند.
- تضمین اجاره بها و تخلیه ملک: در قراردادهای اجاره، موجر سفته را برای تضمین پرداخت اجاره بها و تخلیه به موقع ملک دریافت می کند.
- تضمین انجام تعهدات در قراردادها: در قراردادهای خرید و فروش، مشارکت، یا هر نوع قرارداد دیگری که نیاز به تضمین اجرای تعهدات یکی از طرفین باشد.
این تفاوت ماهیتی، مستلزم رعایت نکات بسیار دقیق در زمان تنظیم و تکمیل سفته ضمانت است که عدم توجه به آنها می تواند منجر به سوءاستفاده و مشکلات حقوقی جدی شود.
مراحل حیاتی پر کردن نمونه سفته ضمانت: گام به گام تا اطمینان
پر کردن صحیح سفته ضمانت نیازمند دقت فراوان است. هرگونه اشتباه یا نقص در تکمیل مندرجات، می تواند به سوءاستفاده یا سلب اعتبار از سند منجر شود. در ادامه، نکات کلیدی و حیاتی در پر کردن این سند تجاری تشریح می شود:
۱. درج عبارت بابت ضمانت یا تضمین
در بالای سفته، در قسمت مربوط به «وجه»، حتماً عبارت «بابت ضمانت» یا «تضمین انجام تعهدات» را به وضوح و با خط خوانا بنویسید. این عبارت، ماهیت ضمانتی سفته را مشخص کرده و آن را از سفته های عادی تمییز می دهد.
۲. مبلغ سفته: اهمیت درج دقیق به عدد و حروف
مبلغ سفته باید هم به عدد و هم به حروف، کاملاً دقیق و بدون ابهام درج شود. اطمینان حاصل کنید که مبلغ به هر دو شکل یکسان و خوانا نوشته شده است. در صورت اختلاف بین مبلغ عددی و حروفی، مبلغ حروفی معتبر است؛ بنابراین، نهایت دقت را در نوشتن مبلغ به حروف به کار برید.
۳. تاریخ پرداخت: نکته ای کلیدی و متمایزکننده در سفته ضمانت
یکی از مهمترین نکات در سفته ضمانت، عدم درج تاریخ پرداخت است. سفته ضمانت نباید دارای تاریخ سررسید مشخص باشد. در قسمت مربوط به «تاریخ پرداخت»، عبارت «بابت ضمانت حسن انجام کار» یا «تضمین انجام تعهد» را به همراه شماره و تاریخ دقیق قرارداد اصلی (به عنوان مثال: مربوط به قرارداد استخدامی شماره ۱۵۷۸ مورخ ۱۴۰۲/۰۵/۱۰) قید کنید. این کار نشان می دهد که مطالبه وجه سفته منوط به نقض تعهدات مندرج در آن قرارداد است و از پیش تاریخ گذاری یا پر کردن زودهنگام جلوگیری می کند.
۴. نام گیرنده (ذینفع): اهمیت ذکر دقیق مشخصات
مشخصات دقیق کارفرما، متعهدله یا هر شخصی که سفته به نفع او صادر می شود (نام، نام خانوادگی، کد ملی، آدرس و شماره تماس) باید به صورت کامل و بدون اشتباه در سفته درج شود. به هیچ وجه سفته ضمانت را «در وجه حامل» صادر نکنید. صدور سفته در وجه حامل، امکان سوءاستفاده و انتقال آسان آن به اشخاص ثالث را فراهم می کند و خطرات حقوقی زیادی دارد.
۵. نام و مشخصات صادرکننده: درج کامل اطلاعات
صادرکننده سفته نیز باید مشخصات کامل خود (نام، نام خانوادگی، شماره ملی، نشانی دقیق و تلفن همراه) را در بخش مربوطه درج کند. این اطلاعات برای شناسایی صادرکننده در صورت لزوم جهت پیگیری های قانونی ضروری است.
۶. محل امضا: امضای خوانا و کامل به همراه اثر انگشت
سفته باید توسط صادرکننده، به صورت خوانا و کامل امضا شود. توصیه می شود علاوه بر امضا، اثر انگشت نیز درج گردد تا اعتبار سند افزایش یابد و امکان انکار امضا به حداقل برسد. امضا و اثر انگشت نشان دهنده قبول تعهدات مندرج در سفته است و می تواند در مراحل قانونی به عنوان دلیل محکم تری عمل کند.
«یکی از اصول اساسی در تنظیم سفته ضمانت، عدم درج تاریخ سررسید مشخص و ارجاع سفته به قرارداد اصلی است. این اقدام، سفته را از یک سند پرداخت مستقیم به ابزاری مشروط برای تضمین تعهد تبدیل می کند.»
شاه کلید سفته ضمانت: پشت نویسی (ظهرنویسی) صحیح و کامل
ظهرنویسی یا پشت نویسی در سفته ضمانت، نقطه تمایز اصلی و حیاتی آن از یک سفته عادی است. این بخش، تعیین کننده شرایط و محدودیت های قانونی سفته بوده و مانع از سوءاستفاده های احتمالی می شود. هدف از پشت نویسی، شفاف سازی علت صدور سفته و مشروط کردن قابلیت وصول آن به نقض تعهدات اصلی است.
چرا پشت نویسی برای سفته ضمانت ضروری است؟
برخلاف ظهرنویسی تجاری که به منظور انتقال سفته به دیگری انجام می شود، ظهرنویسی سفته ضمانت، برای قید شرط عدم انتقال و شرط تحقق تعهد به کار می رود. در صورت عدم پشت نویسی صحیح، سفته ضمانت می تواند به راحتی به سفته عادی تبدیل شده و دارنده آن قادر به مطالبه وجه بدون اثبات تخلف از تعهد اصلی خواهد بود. این امر به ویژه در مواردی که سفته به «در وجه حامل» صادر شده باشد، خطرات بسیار بیشتری را به همراه دارد و حتی می تواند منجر به مطالبه وجه از سوی یک ثالث با حسن نیت شود.
محتوای پیشنهادی برای پشت سفته (بند به بند):
برای حفظ حقوق صادرکننده و جلوگیری از سوءاستفاده، متن زیر پیشنهاد می شود که باید با خط خوانا و جوهر ثابت پشت سفته نوشته و توسط صادرکننده امضا گردد. در صورت امکان، گیرنده نیز می تواند زیر آن را امضا کند:
- «این سفته به مبلغ [مبلغ سفته] ریال، صرفاً بابت تضمین حسن انجام کار (یا تعهد) در قرارداد شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد] فی مابین آقای/خانم [نام صادرکننده سفته] فرزند [نام پدر صادرکننده] به کد ملی [کد ملی صادرکننده] و آقای/خانم [نام گیرنده سفته/کارفرما] فرزند [نام پدر گیرنده] به کد ملی [کد ملی گیرنده] صادر شده است.»
- «تاریخ سررسید این سفته منوط به عدم انجام صحیح تعهدات مندرج در قرارداد فوق الذکر و اثبات تخلف و میزان خسارت از طریق مراجع قانونی صالح (اعم از داوری، شورای حل اختلاف یا دادگاه) می باشد.»
- «دارنده سفته حق ندارد قبل از اثبات قطعی تخلف و خسارت در مراجع قانونی، سفته را به اجرا بگذارد یا به شخص ثالثی منتقل نماید.»
- «این سفته غیرقابل انتقال به شخص ثالث (غیرقابل ظهرنویسی مجدد) است، مگر با رضایت کتبی و صریح صادرکننده و ذکر علت انتقال.»
- «پس از اتمام و انجام کامل تعهدات قرارداد (و تسویه حساب کامل)، این سفته باید بلافاصله به صادرکننده مسترد شود و در صورت عدم استرداد، دارنده آن مسئول کلیه خسارات و تبعات قانونی ناشی از عدم استرداد خواهد بود.»
توصیه مهم: پس از تکمیل سفته و ظهرنویسی، صادرکننده باید حتماً یک رسید کتبی حاوی مشخصات کامل سفته (مبلغ، شماره سفته، نام صادرکننده و گیرنده، علت صدور) و یک کپی خوانا از روی سفته (هم رو و هم پشت آن) را از گیرنده سفته دریافت کند. این رسید و کپی باید ممهور به مهر (در صورت وجود) و امضای گیرنده باشد. این مدارک در صورت بروز هرگونه اختلاف، به عنوان دلیل و مستند قانونی قابل ارائه خواهند بود.
نمونه سفته پر شده برای ضمانت (نمونه متنی)
با توجه به اهمیت پر کردن دقیق سفته ضمانت، در ادامه یک نمونه متنی از نحوه تکمیل یک سفته استاندارد برای ضمانت حسن انجام کار ارائه می شود. لازم به ذکر است که در عمل، یک تصویر واضح از سفته پر شده می تواند کارآمدتر باشد، اما برای درک ساختار و محتوا، این نمونه متنی بسیار مفید است:
| قسمت سفته | محتوای پیشنهادی |
|---|---|
| مبلغ به عدد | 500,000,000 ریال |
| مبلغ به حروف | پانصد میلیون ریال |
| نام و نام خانوادگی متعهد (صادرکننده) | علی احمدی |
| نشانی متعهد | تهران، خیابان ولیعصر، کوچه دوم، پلاک ۱۵، واحد ۳ |
| تاریخ پرداخت (سررسید) | بابت ضمانت حسن انجام کار در قرارداد استخدامی شماره ۸۵۴ مورخ ۱۴۰۲/۰۳/۰۱ |
| در وجه / حواله کرد | شرکت نوآوران دانش پژوه (با ذکر مشخصات کامل حقوقی شرکت یا شخص حقیقی) |
| امضا | (امضای خوانا) |
| اثر انگشت | (اثر انگشت) |
نمونه متن پشت نویسی (ظهرنویسی) سفته ضمانت:
«این سفته به مبلغ پانصد میلیون ریال، صرفاً بابت تضمین حسن انجام کار در قرارداد استخدامی شماره ۸۵۴ مورخ ۱۴۰۲/۰۳/۰۱ فی مابین آقای علی احمدی فرزند حسن به کد ملی ۰۹۸۷۶۵۴۳۲۱ و شرکت نوآوران دانش پژوه (سهامی خاص) به شماره ثبت ۱۲۳۴۵۶ و شناسه ملی ۰۱۲۳۴۵۶۷۸۹۰ صادر شده است. تاریخ سررسید این سفته منوط به عدم انجام صحیح تعهدات مندرج در قرارداد فوق الذکر و اثبات تخلف و میزان خسارت از طریق مراجع قانونی صالح می باشد. دارنده سفته حق ندارد قبل از اثبات قطعی تخلف و خسارت در مراجع قانونی، سفته را به اجرا بگذارد یا به شخص ثالثی منتقل نماید. این سفته غیرقابل انتقال به شخص ثالث (غیرقابل ظهرنویسی مجدد) است، مگر با رضایت کتبی و صریح صادرکننده و ذکر علت انتقال. پس از اتمام و انجام کامل تعهدات قرارداد و تسویه حساب کامل، این سفته باید بلافاصله به صادرکننده مسترد شود و در صورت عدم استرداد، دارنده آن مسئول کلیه خسارات و تبعات قانونی ناشی از عدم استرداد خواهد بود.»
امضا و اثر انگشت صادرکننده: (امضا و اثر انگشت)
تایید و امضای گیرنده: (امضا و مهر (در صورت وجود))
تفاوت های کلیدی سفته ضمانت با چک ضمانت
سفته و چک هر دو از اسناد تجاری هستند که می توانند به عنوان تضمین استفاده شوند، اما تفاوت های حقوقی و اجرایی مهمی بین آن ها وجود دارد که شناختشان برای هر دو طرف معامله ضروری است:
۱. ماهیت قانونی
- سفته: یک سند تعهد به پرداخت است که مستقیماً از جانب صادرکننده صادر می شود و نیازی به موجودی حساب بانکی ندارد.
- چک: یک دستور پرداخت به بانک است که صادرکننده به بانک خود دستور می دهد مبلغ معینی را از حسابش به دارنده چک پرداخت کند. موجودی حساب در چک از اهمیت بالایی برخوردار است.
۲. قدرت اجرایی
- سفته: برای وصول سفته، ابتدا باید واخواست شود (در صورت عدم پرداخت در سررسید یا عدم رعایت شروط ضمانت) و سپس از طریق دادگاه اقدام به مطالبه وجه یا اجرای آن نمود. این فرآیند ممکن است زمان بر باشد.
- چک: چک دارای قدرت اجرایی بالاتری است. در صورت عدم موجودی، می توان گواهی عدم پرداخت از بانک دریافت کرده و از طریق اداره ثبت اسناد یا دادگاه، بدون نیاز به واخواست، اقدام به مطالبه وجه کرد. این روش معمولاً سریع تر است و می تواند از طریق اجرای ثبت نیز پیگیری شود.
۳. قابلیت انتقال
- سفته: به طور پیش فرض قابل انتقال به غیر (ظهرنویسی) است، مگر اینکه صراحتاً غیرقابل انتقال بودن آن در متن یا ظهر سفته قید شود.
- چک: به طور پیش فرض قابل انتقال به غیر است. اگر چک بابت ضمانت صادر شود و عبارت بابت ضمانت روی آن قید گردد، باز هم قابلیت انتقال دارد، مگر اینکه صراحتاً غیرقابل انتقال بودن آن ذکر شود.
۴. مجازات کیفری
- سفته: عدم پرداخت سفته ضمانت (در صورت احراز شرایط) فقط جنبه حقوقی دارد و فاقد جنبه کیفری است.
- چک: چک در صورت عدم پرداخت و رعایت شرایط قانونی، می تواند جنبه کیفری داشته باشد (چک بلامحل)، البته چک ضمانت در صورتی که ثابت شود صرفاً برای ضمانت صادر شده، اغلب فاقد جنبه کیفری است و جنبه حقوقی آن غالب است.
۵. سوءاستفاده
هم سفته و هم چک ضمانت در صورت عدم دقت در تنظیم و عدم قید شرایط، مستعد سوءاستفاده هستند. با این حال، به دلیل سهولت بیشتر در وصول چک (به خصوص از طریق ثبت)، برخی معتقدند که چک ضمانت ریسک بالاتری برای صادرکننده دارد، مگر اینکه به دقت شرایط ضمانت در متن چک قید شده و غیرقابل انتقال بودن آن تاکید شود.
سوءاستفاده از سفته ضمانت: راه های پیشگیری و اقدامات حقوقی
با وجود ماهیت تضمینی، سفته ضمانت می تواند بستری برای سوءاستفاده های احتمالی باشد. شناخت این خطرات و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه، برای هر دو طرف ضروری است.
موارد رایج سوءاستفاده
- به اجرا گذاشتن زودهنگام: دارنده سفته، پیش از نقض تعهدات اصلی یا بدون اثبات خسارت، اقدام به مطالبه و اجرای سفته می کند.
- انتقال به شخص ثالث: دارنده سفته، آن را به شخص دیگری منتقل می کند. شخص ثالث (دارنده با حسن نیت) ممکن است بتواند وجه سفته را بدون توجه به شرایط ضمانت مطالبه کند.
- ادعای کذب نقض تعهد: دارنده سفته ادعا می کند تعهدات نقض شده و با استناد به سفته، مطالبه وجه می کند، در حالی که تعهدی نقض نشده یا میزان خسارت کمتر از مبلغ سفته است.
- عدم استرداد پس از اتمام تعهدات: با وجود انجام کامل تعهدات و تسویه حساب، دارنده سفته از استرداد آن خودداری می کند.
چگونگی جلوگیری از سوءاستفاده
پیشگیری همواره بهتر از درمان است. رعایت دقیق نکات زیر می تواند به شدت از خطرات سوءاستفاده بکاهد:
- پشت نویسی کامل و دقیق: همان طور که قبلاً توضیح داده شد، قید عبارت «بابت ضمانت»، شماره و تاریخ قرارداد اصلی، شرط عدم انتقال و شرط اثبات تخلف در مراجع قانونی، مهمترین عامل بازدارنده است.
- عدم درج تاریخ سررسید: سفته ضمانت نباید تاریخ سررسید داشته باشد و باید به «عندالمطالبه» یا «بابت ضمانت» و با ارجاع به قرارداد اصلی صادر شود.
- عدم صدور «در وجه حامل»: همیشه نام و مشخصات دقیق گیرنده را در سفته قید کنید.
- دریافت رسید و کپی: پس از تحویل سفته، حتماً از گیرنده، رسیدی کتبی شامل مشخصات کامل سفته و علت صدور آن، به همراه یک کپی از رو و پشت سفته دریافت کنید. این رسید باید امضا و مهر (در صورت وجود) گیرنده را داشته باشد.
- قرارداد شفاف: در قرارداد اصلی (استخدامی، پیمانکاری و…)، جزئیات مربوط به سفته ضمانت، شرایط مطالبه، نحوه اجرا و زمان استرداد آن را به صورت شفاف و دقیق قید کنید.
اقدامات حقوقی در صورت سوءاستفاده
در صورتی که با وجود رعایت نکات پیشگیرانه، سوءاستفاده ای رخ داد، می توانید اقدامات حقوقی زیر را انجام دهید:
- ارسال اظهارنامه قضایی: قبل از هر اقدام قانونی، یک اظهارنامه رسمی به دارنده سفته ارسال کنید. در این اظهارنامه، ضمن بیان علت واقعی صدور سفته (ضمانت) و عدم نقض تعهدات، از وی بخواهید از به اجرا گذاشتن سفته خودداری کند یا سفته را مسترد نماید.
- دادخواست ابطال سفته یا اثبات عدم دین: اگر دارنده سفته اقدام به مطالبه آن کرد، می توانید با ارائه دادخواست به دادگاه، ابطال سفته را به دلیل ضمانتی بودن و عدم تحقق شرط مطالبه، یا اثبات عدم دین را درخواست کنید. در این حالت، مدارک شما (رسید، کپی سفته، متن قرارداد) بسیار مهم خواهند بود.
- شکایت کیفری (در موارد خاص): در موارد نادری که سوءاستفاده با قصد مجرمانه (مثلاً جعل، خیانت در امانت یا کلاهبرداری) همراه باشد، می توان شکایت کیفری مطرح کرد. البته اثبات جنبه کیفری دشوارتر است و نیاز به مشاوره حقوقی تخصصی دارد.
«پشت نویسی دقیق و شفاف سفته ضمانت، به همراه دریافت رسید کتبی و کپی از آن، مهمترین سپر دفاعی برای صادرکننده سفته در برابر سوءاستفاده های احتمالی است.»
استرداد سفته ضمانت: چه زمانی و چگونه؟
پس از اتمام کامل تعهدات اصلی که سفته بابت ضمانت آن صادر شده بود، حق قانونی صادرکننده است که سفته خود را از دارنده مطالبه و مسترد نماید. این بخش به شرایط و مراحل استرداد سفته ضمانت می پردازد.
شرایط قانونی برای مطالبه استرداد سفته
حق استرداد سفته ضمانت زمانی محقق می شود که:
- تعهدات اصلی قرارداد، که سفته بابت تضمین آنها صادر شده بود، به صورت کامل و صحیح انجام شده باشد.
- طرفین قرارداد به توافق رسیده باشند که تمامی مسئولیت ها و وظایف به پایان رسیده و تسویه حساب کامل انجام شده است.
- هیچ گونه خسارتی به دارنده سفته وارد نشده و یا خسارت وارده به طور کامل جبران شده باشد.
- مدت اعتبار قرارداد اصلی منقضی شده باشد (در صورتی که قرارداد موقت بوده است).
مراحل مطالبه استرداد سفته
۱. مطالبه دوستانه: در وهله اول، می توانید با دارنده سفته به صورت شفاهی یا کتبی (ایمیل، پیامک) تماس گرفته و درخواست استرداد سفته را مطرح کنید. در بسیاری از موارد، این مرحله به نتیجه می رسد.
۲. ارسال اظهارنامه حقوقی: در صورتی که دارنده سفته از استرداد آن خودداری کرد یا در این خصوص تعلل نمود، بهترین اقدام قانونی، ارسال یک اظهارنامه حقوقی رسمی به وی است. در این اظهارنامه باید موارد زیر به وضوح قید شود:
- مشخصات کامل صادرکننده و دارنده سفته.
- مشخصات دقیق سفته (شماره سفته، مبلغ، تاریخ صدور، تاریخ و شماره قرارداد اصلی که سفته بابت آن صادر شده).
- توضیح اینکه تعهدات اصلی به صورت کامل انجام شده و دلیلی برای نگهداری سفته وجود ندارد.
- درخواست صریح و مهلت دار برای استرداد سفته.
- هشدار در مورد پیگیری های قانونی در صورت عدم استرداد.
ارسال اظهارنامه دارای جنبه اثباتی است و در صورت لزوم، در مراحل بعدی دادگاه به عنوان مدرک قابل ارائه خواهد بود.
اقدامات لازم در صورت عدم همکاری دارنده سفته
اگر پس از ارسال اظهارنامه نیز دارنده سفته از استرداد آن خودداری کرد، صادرکننده می تواند با ارائه دادخواست حقوقی به دادگاه، مطالبه استرداد سفته را مطرح کند. در این دادخواست، تمامی مدارک و مستندات (از جمله قرارداد اصلی، رسید و کپی سفته، اظهارنامه ارسالی و هرگونه مکاتبه مربوطه) باید ضمیمه شود. دادگاه پس از بررسی مدارک و شنیدن دفاعیات طرفین، در صورت احراز انجام تعهدات و عدم وجود دلیل موجه برای نگهداری سفته، حکم به استرداد آن صادر خواهد کرد.
توجه داشته باشید که تعلل در مطالبه استرداد سفته می تواند خطرات احتمالی را افزایش دهد. بنابراین، پس از انجام تعهدات، در اسرع وقت نسبت به استرداد سفته خود اقدام کنید.
مفاهیم مرتبط: سفته سفید امضا و عقد ضمان
در مباحث مربوط به سفته ضمانت، برخی مفاهیم و اصطلاحات دیگر نیز وجود دارند که می توانند موجب ابهام شوند. در این بخش به توضیح دو مورد از مهمترین آن ها، یعنی سفته سفید امضا و عقد ضمان می پردازیم.
سفته سفید امضا و خطرات آن
«سفته سفید امضا» به سفته ای اطلاق می شود که صادرکننده فقط آن را امضا کرده و سایر مندرجات (مانند مبلغ، تاریخ، نام گیرنده) را خالی می گذارد. در برخی روابط کاری یا تجاری، ممکن است از فرد خواسته شود که سفته ای سفید امضا برای ضمانت ارائه دهد. این اقدام بسیار خطرناک و غیرتوصیه شده است، زیرا:
- سوءاستفاده آسان: دارنده سفته سفید امضا می تواند به راحتی هر مبلغی را در آن قید کرده و نام هر شخصی را به عنوان گیرنده بنویسد. سپس می تواند سفته را به اجرا بگذارد.
- اثبات دشوار: اثبات اینکه سفته به صورت سفید امضا داده شده و هدف از آن ضمانت بوده، در دادگاه بسیار دشوار است. اصل بر این است که سند به طور کامل و با رضایت صادرکننده تکمیل شده است.
- قابلیت انتقال: سفته سفید امضا به راحتی به شخص ثالث منتقل می شود و دارنده با حسن نیت ممکن است بتواند بدون توجه به ماهیت ضمانتی، وجه آن را مطالبه کند.
- مجازات خیانت در امانت: در صورتی که ثابت شود سفته سفید امضا با هدف خاص (مانند ضمانت) به کسی سپرده شده و دارنده از اعتماد سوءاستفاده کرده و آن را به نحو دیگری تکمیل و به اجرا گذاشته است، ممکن است بتوان علیه وی شکایت «خیانت در امانت» مطرح کرد. اما اثبات این موضوع نیازمند شواهد و دلایل قوی است.
توصیه اکید می شود: هرگز سفته را به صورت سفید امضا صادر نکنید و تمامی مندرجات آن را با دقت تکمیل کنید. در صورت اجبار به ارائه سفته، حتماً تمام قسمت های مربوطه را پر کرده و پشت نویسی لازم را انجام دهید.
تفاوت عقد ضمان با سفته ضمانت
یکی از اشتباهات رایج، خلط مفهوم «عقد ضمان» در قانون مدنی با «سفته ضمانت» در قانون تجارت است. این دو مفهوم، با وجود شباهت اسمی، ماهیت حقوقی متفاوتی دارند:
- عقد ضمان (قانون مدنی): طبق ماده ۶۸۴ قانون مدنی، عقد ضمان عبارت است از اینکه شخصی مالی را که بر ذمه دیگری است، به عهده بگیرد. در این عقد، سه طرف وجود دارند: ضامن (تعهدکننده)، مضمون له (طلبکار) و مضمون عنه (مدیون اصلی). با عقد ضمان صحیح، ذمه مدیون اصلی بری شده و ذمه ضامن مشغول می شود. این عقد یک قرارداد تبعی است و تابع دین اصلی است.
- سفته ضمانت (قانون تجارت): سفته ضمانت یک سند تجاری است که ابزار تضمین تعهدات (و نه لزوماً بدهی مالی مشخص و موجود) به شمار می رود. در این حالت، سفته به خودی خود دین را ایجاد نمی کند، بلکه اجرای تعهدی را تضمین می کند. ذمه مدیون اصلی (صادرکننده) بری نمی شود، بلکه سفته به عنوان پشتوانه ای برای انجام آن تعهد در نظر گرفته می شود. سفته دارای ویژگی های خاص اسناد تجاری مانند قابلیت انتقال و مسئولیت تضامنی است (مگر اینکه این ویژگی ها با ظهرنویسی محدود شوند).
تفاوت های کلیدی:
- ماهیت: عقد ضمان یک قرارداد مدنی است، در حالی که سفته ضمانت یک سند تجاری.
- تعداد طرفین: در عقد ضمان سه طرف اصلی (ضامن، مضمون له، مضمون عنه) وجود دارند، اما در سفته ضمانت دو طرف (صادرکننده و گیرنده) هستند که سفته برای تضمین تعهدات یکی در قبال دیگری صادر می شود.
- تأثیر بر ذمه مدیون اصلی: در عقد ضمان، ذمه مدیون اصلی بری می شود. در سفته ضمانت، ذمه مدیون اصلی (صادرکننده سفته) بری نمی شود و سفته صرفاً ابزاری برای تضمین است.
- قواعد حاکم: عقد ضمان تابع قانون مدنی و قواعد عمومی قراردادها است، در حالی که سفته ضمانت تابع قانون تجارت و احکام خاص اسناد تجاری.
درک این تفاوت ها برای انتخاب ابزار حقوقی مناسب جهت تضمین تعهدات و جلوگیری از پیامدهای ناخواسته بسیار مهم است.
نتیجه گیری
سفته ضمانت به عنوان یک سند تجاری، ابزاری دو لبه در روابط حقوقی و اقتصادی محسوب می شود. از یک سو، می تواند پشتوانه محکمی برای تضمین حسن انجام کار و وفای به عهد در قراردادهای مختلف باشد و از سوی دیگر، در صورت عدم آگاهی و سهل انگاری در تنظیم و پشت نویسی، به منبعی برای سوءاستفاده های احتمالی و اختلافات حقوقی تبدیل گردد. همان طور که در این مقاله به تفصیل شرح داده شد، رعایت دقیق نکات مربوط به پر کردن مندرجات سفته، به ویژه عدم درج تاریخ سررسید و ارجاع صریح به قرارداد اصلی، به همراه یک پشت نویسی جامع و کامل، که محدودیت های انتقال و شرایط مطالبه را به روشنی قید کند، از اهمیت حیاتی برخوردار است.
افزون بر این، دریافت رسید کتبی و کپی سفته پس از تحویل آن، تضمینی برای صادرکننده در مواجهه با هرگونه سوءنیت احتمالی خواهد بود. شناخت تفاوت های سفته ضمانت با چک ضمانت و همچنین تمایز آن با عقد ضمان مدنی، به افراد کمک می کند تا با دیدی باز و آگاهانه، ابزار مناسب تضمین را انتخاب کرده و از حقوق خود به نحو احسن دفاع نمایند. نهایتاً، در هر مرحله از صدور یا دریافت سفته ضمانت، به خصوص در موارد پیچیده یا با مبالغ بالا، توصیه اکید می شود که با متخصصین حقوقی مشورت گردد تا از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری شود و اطمینان حاصل گردد که تمامی جوانب قانونی به درستی رعایت شده است.