حداقل مهریه در ازدواج دائم

در نظام حقوقی ایران، هیچ حداقل قانونی برای مهریه در ازدواج دائم تعیین نشده است. این بدان معناست که زوجین می توانند با توافق یکدیگر، هر مالی را که دارای ارزش اقتصادی، معلوم و معین، و قابل تملک باشد، به عنوان مهریه قرار دهند، حتی اگر آن مال از نظر عرفی ناچیز به نظر برسد.

مهریه، که در متون فقهی و حقوقی با عنوان «صداق» نیز شناخته می شود، یکی از مهم ترین حقوق مالی است که در عقد نکاح دائم برای زن ایجاد می گردد. این حق از دیرباز به عنوان پشتوانه ای مالی و نمادی از احترام به جایگاه زن در خانواده و جامعه اسلامی مورد توجه بوده است. با این حال، در طول سالیان متمادی و با تغییرات اجتماعی و اقتصادی، ابهامات و سوءتفاهم های فراوانی پیرامون مفهوم و میزان مهریه، به ویژه درباره «حداقل مهریه در ازدواج دائم» و ارتباط آن با ضوابط قانونی، شکل گرفته است. این ابهامات نه تنها برای عموم مردم، بلکه برای زوجین در شرف ازدواج و خانواده های آنان نیز سردرگمی هایی ایجاد کرده و گاه به تصمیم گیری های نادرست منجر شده است. برخی گمان می کنند که قانون، حداقل مشخصی برای مهریه تعیین کرده است یا عدد ۱۱۰ سکه بهار آزادی، همان حداقل مهریه است. شفاف سازی این موضوع از منظر حقوقی و تبیین دقیق مواد قانونی مربوطه، برای جلوگیری از اشاعه باورهای غلط و کمک به تصمیم گیری آگاهانه زوجین، ضروری به نظر می رسد. در ادامه این مقاله، به بررسی جامع مفهوم حداقل مهریه از دیدگاه قانون مدنی ایران، شرایط صحت آن، و رفع ابهامات رایج درباره عدد ۱۱۰ سکه خواهیم پرداخت.

بررسی حداقل مهریه در قانون مدنی ایران

قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، به صراحت هیچ حداقل مقداری برای مهریه در عقد دائم مشخص نکرده است. این موضوع به آزادی اراده و توافق طرفین در تعیین میزان مهریه بازمی گردد، مشروط بر اینکه برخی شرایط کلی قانونی رعایت شود. این اصل، ریشه های عمیقی در فقه اسلامی دارد که تعیین مهریه را به توافق زوجین واگذار می کند و هیچ محدودیتی از حیث کمترین مقدار برای آن قائل نیست.

پاسخ صریح قانون به حداقل مهریه

در خصوص حداقل مهریه در ازدواج دائم، قانون مدنی ایران رویکردی انعطاف پذیر و مبتنی بر توافق را اتخاذ کرده است. هیچ ماده قانونی مشخصی وجود ندارد که یک کف ریالی یا مقداری را برای مهریه لازم بداند. این رویکرد به زوجین اجازه می دهد تا با در نظر گرفتن شرایط خود، عرف و توانایی های مالی، به هر میزان که مایل باشند، مهریه را تعیین کنند. اهمیت این موضوع در آن است که بسیاری از تصورات رایج در جامعه مبنی بر لزوم تعیین مهریه در مقادیر بالا یا حداقل های عرفی، فاقد پشتوانه قانونی هستند.

مواد قانونی مرتبط و تشریح مفاد آن ها

برای درک صحیح این موضوع، بررسی مواد ۱۰۷۸، ۱۰۷۹ و ۱۰۸۰ قانون مدنی ایران ضروری است:

• ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی: «هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد، می توان مهر قرار داد.»

  این ماده، دامنه گسترده ای از اموال و منافع را برای تعیین به عنوان مهریه مجاز می شمارد. مالیت داشتن به معنای داشتن ارزش اقتصادی، هرچند اندک، است. قابل تملک بودن نیز به این معنی است که آن مال یا منفعت باید قابلیت انتقال مالکیت به زن را داشته باشد. این ماده، اساس قانونی برای صحت مهریه هایی با ارزش پایین را فراهم می کند.

• ماده ۱۰۷۹ قانون مدنی: «مهر باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آن ها بشود، معلوم باشد.»

  معلوم بودن مهریه بدین معناست که نوع، مقدار، و اوصاف آن باید به گونه ای روشن و مشخص تعیین شود که هیچ ابهامی برای طرفین باقی نماند. این شرط برای جلوگیری از نزاع و سوءتفاهم های آتی در مورد ماهیت مهریه است. برای مثال، اگر مهریه یک قطعه زمین تعیین شود، باید مشخصات دقیق آن زمین (آدرس، پلاک ثبتی، مساحت) به طور کامل ذکر گردد تا جهالت برطرف شود.

• ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی: «تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است.»

  این ماده، اصل بنیادی توافق زوجین را به عنوان تنها شرط تعیین میزان مهریه تثبیت می کند. رضایت و توافق قلبی و کتبی زن و مرد، محور اصلی تعیین مهریه است و هیچ مرجع یا قانونی نمی تواند میزان مشخصی را بر آن ها تحمیل کند. این اختیار کامل به طرفین داده شده است که بر اساس میل و شرایط خود، مقدار مهریه را مشخص کنند.

با توجه به مواد قانونی فوق، روشن است که قانون هیچ الزامی برای حداقل مهریه تعیین نکرده و صرفاً شرایط عمومی صحت مال (مالیت، قابل تملک بودن، معلوم و معین بودن) و توافق زوجین را شرط می داند.

توضیح عملی مهریه های نمادین

نتیجه گیری عملی از مواد قانونی فوق این است که مهریه هایی با ارزش ناچیز یا نمادین، به شرط رعایت سه اصل مالیت داشتن، معلوم و معین بودن و توافق طرفین، کاملاً قانونی و صحیح هستند. برای نمونه:

• یک شاخه گل: اگر مشخص شود که منظور یک شاخه گل رز، یاس یا هر نوع گل خاص است و طرفین بر آن توافق داشته باشند، به دلیل داشتن مالیت (هرچند اندک) و معلوم بودن، صحیح است.
• یک جلد کلام الله مجید: این مورد نیز به دلیل داشتن مالیت (قیمت کتاب) و معلوم بودن، قانونی است.
• مبلغ ناچیز نقدی: حتی مبالغی مانند ۱۰۰۰ تومان وجه رایج مملکت نیز به دلیل مالیت داشتن، معلوم بودن و توافق زوجین، از نظر قانونی کاملاً معتبر و قابل وصول است.

این نمونه ها نشان می دهد که حداقل مهریه در ازدواج دائم می تواند بسیار پایین باشد و تنها معیار، رضایت و آگاهی زوجین و رعایت اصول کلی حقوقی است.

بر اساس مواد ۱۰۷۸ تا ۱۰۸۰ قانون مدنی، هیچ حداقل مقداری برای مهریه در ازدواج دائم تعیین نشده است؛ بلکه ملاک، توافق و رضایت زوجین بر مالی است که مالیت داشته و معلوم و معین باشد.

شرایط اساسی و الزامی صحت تعیین مهریه

فراتر از بحث حداقل مهریه، که قانون در مورد آن سکوت کرده، برای اینکه یک مهریه از نظر حقوقی صحیح و معتبر باشد، باید دارای شرایط و اوصافی باشد که در قانون مدنی به آن ها اشاره شده است. این شرایط تضمین می کنند که مهریه یک تعهد حقوقی واقعی بوده و قابلیت اجرا و وصول را داشته باشد. رعایت این اصول، به ثبات و استحکام حقوقی عقد نکاح کمک می کند.

مالیت داشتن

یکی از ابتدایی ترین و مهم ترین شرایط صحت مهریه، مالیت داشتن آن است. به این معنا که مهریه باید دارای ارزش اقتصادی باشد که بتوان آن را در بازار مبادله کرد یا به آن قیمت گذاشت. این ارزش می تواند زیاد یا کم باشد، اما نباید بی ارزش تلقی شود.

• مثال: سکه طلا، وجه نقد، املاک و مستغلات، طلا و جواهرات، خودرو، یا حتی منافعی مانند سکونت در یک خانه برای مدت معین، همگی دارای مالیت هستند. آموزش یک مهارت ارزشمند یا سفر زیارتی نیز در صورت توافق و قابلیت تقویم به پول، می تواند مهریه قرار گیرد.
• نکته: مواردی که فاقد مالیت عرفی هستند (مانند یک دانه شن یا یک قطره آب) یا چیزهایی که از نظر عرفی ارزشی ندارند، نمی توانند به عنوان مهریه صحیح تلقی شوند.

قابل تملک بودن

شرط دیگر، قابل تملک بودن مهریه توسط زن است. یعنی مهریه باید چیزی باشد که زن بتواند مالک آن شود و به ملکیت او درآید. این شرط به ماهیت مالکیت و امکان تصرف قانونی توسط زن اشاره دارد.

• مثال: مرد نمی تواند چیزی را به عنوان مهریه قرار دهد که خود مالک آن نیست یا مالکیت آن برای افراد ممنوع است (مانند اموال عمومی که قابل تملک شخصی نیستند). همچنین، چیزی که از نظر شرعی یا قانونی تملک آن مجاز نیست (مانند مشروبات الکلی یا مواد مخدر)، نمی تواند مهریه باشد.

معلوم و معین بودن

همانطور که در بررسی ماده ۱۰۷۹ قانون مدنی اشاره شد، مهریه باید معلوم و معین باشد تا رفع جهالت طرفین شود. این شرط برای جلوگیری از هرگونه ابهام، اختلاف و نزاع در آینده است.

• مثال: اگر مهریه چند سکه طلا تعیین شود، این مبهم است. باید به طور دقیق مشخص شود چند قطعه سکه بهار آزادی یا چند گرم طلای ۱۸ عیار. همچنین، اگر یک ملک باشد، باید پلاک ثبتی، آدرس دقیق، و مشخصات کامل آن ذکر شود.

منفعت عقلایی و مشروع

مهریه باید دارای منفعت عقلایی و مشروع باشد. این بدان معناست که مهریه نباید از نظر عقل عرفی و شرع، بی ارزش، حرام یا نامشروع باشد.

• مثال: تعیین مهریه هایی مانند فروش اعضای بدن یا انجام کاری غیرقانونی یا مواد مخدر که منفعت عقلایی یا مشروع ندارند، باعث بطلان مهریه می شود.

قدرت تسلیم توسط زوج

گرچه این شرط در متون فقهی به عنوان شرط صحت عقد ذکر نشده است، اما برای قابلیت وصول مهریه اهمیت حیاتی دارد. زوج باید قدرت تسلیم مهریه را داشته باشد. یعنی مرد بتواند عملاً مهریه را به زن تحویل دهد.

• مثال: اگر مهریه یک شیء خاص باشد که در دسترس مرد نیست و هرگز هم نخواهد بود (مانند ستاره ای در آسمان یا پرنده در هوا)، این مهریه قابل تسلیم نیست. البته باید توجه داشت که این شرط بیشتر برای امکان وصول و نه برای صحت اصل عقد مهریه اهمیت دارد؛ یعنی اگر مرد توانایی تسلیم آن را نداشته باشد، زن می تواند به سراغ مهرالمثل برود.

تفاوت ۱۱۰ سکه با مفهوم حداقل مهریه (رفع یک سوءتفاهم رایج)

یکی از بزرگترین و پرتکرارترین سوءتفاهم ها در جامعه ایرانی، خلط مفهوم حداقل مهریه با سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی است. لازم به ذکر است که این دو مفهوم کاملاً از یکدیگر متمایز هستند و هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند. قانون، هیچ حداقل مهریه در ازدواج دائم را تعیین نکرده، در حالی که ۱۱۰ سکه، صرفاً به ضمانت اجرای کیفری مربوط می شود.

توضیح ماهیت ۱۱۰ سکه

عدد ۱۱۰ سکه بهار آزادی یا معادل آن، به هیچ عنوان به معنای حداقل مهریه نیست و هیچ قانون و ماده ای مهریه را به این میزان محدود نکرده است. این عدد، سقف تعهد مالی مرد را برای اعمال ضمانت اجرای کیفری (مانند امکان جلب و حبس) در صورت عدم پرداخت مهریه مشخص می کند. به عبارت دیگر، این یک معیار برای توانایی اعمال فشار حقوقی (و نه کیفری) برای وصول مهریه است.

تشریح ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱

ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، به روشنی این تمایز را بیان می کند:

مفاد ماده (۲۲) قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ مقرر می دارد: «هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد، در خصوص مازاد، فقط با احراز ملائت زوج، قابل پرداخت است.»

بر اساس این ماده، دو حالت کلی برای مهریه متصور است:

1. مهریه تا یکصد و ده سکه بهار آزادی (یا معادل آن):

   در صورتی که مهریه زن تا این سقف باشد و زن آن را مطالبه کند و مرد از پرداخت آن امتناع ورزد و یا اعسار خود (ناتوانی مالی) را اثبات نکند، مرد مشمول مقررات مربوط به اجرای محکومیت های مالی قرار می گیرد. در گذشته، این وضعیت می توانست منجر به صدور حکم جلب و حبس مرد شود. با این حال، با تغییر رویه های قضایی اخیر و اصلاحات قانونی (مانند بخشنامه رئیس قوه قضاییه در سال ۱۳۹۹)، رویکرد عمومی دادگاه ها به سمت حبس زدایی از مهریه حرکت کرده است و در بسیاری از موارد، حتی برای مهریه زیر ۱۱۰ سکه نیز، به جای حبس، حکم به تقسیط و توقیف اموال صادر می شود. اما این بخش از مهریه همچنان دارای ضمانت اجرای قوی تر است.

2. مهریه مازاد بر یکصد و ده سکه:

   برای بخش مازاد بر ۱۱۰ سکه از مهریه، امکان اعمال ضمانت اجرای کیفری (مانند جلب و حبس) وجود ندارد. به این معنی که اگر مهریه زنی ۲۰۰ سکه باشد، برای ۱۱۰ سکه اول، رویه های قبلی و فعلی (حبس زدایی و تقسیط) اعمال می شود، اما برای ۹۰ سکه باقی مانده، زن صرفاً می تواند در صورت اثبات ملائت (توانایی مالی) مرد، آن را از طریق توقیف اموال وی مطالبه کند. اگر مرد مالی برای توقیف نداشته باشد و توانایی پرداخت آن بخش را نیز نداشته باشد، زن قادر به وصول بخش مازاد نخواهد بود تا زمانی که مرد تمکن مالی پیدا کند.

نتیجه گیری در مورد مهریه های بیش از ۱۱۰ سکه

بنابراین، تعیین مهریه بیش از ۱۱۰ سکه بهار آزادی کاملاً قانونی و صحیح است و هیچ منعی ندارد. اما باید توجه داشت که بخش مازاد آن فاقد ضمانت اجرای کیفری (حبس) بوده و وصول آن صرفاً به احراز ملائت زوج (یعنی وجود اموال و دارایی های قابل توقیف) یا از طریق اقساط در صورت اثبات اعسار و توانایی پرداخت تدریجی، امکان پذیر خواهد بود. این تفکیک به زوجین کمک می کند تا با درک درستی از ماهیت حقوقی مهریه، اقدام به تعیین آن نمایند.

نقش توافق و عرف در تعیین مهریه

همانطور که پیشتر اشاره شد، قانون مدنی ایران اختیار کامل تعیین میزان مهریه را به توافق و رضایت زوجین واگذار کرده است. این اصل، ریشه های محکمی در فقه اسلامی دارد که بر اراده آزاد طرفین در تعیین حقوق و تعهدات مالی در عقد نکاح تاکید می کند. با این حال، در کنار این اصل حقوقی، عرف و فرهنگ جامعه نیز نقش پررنگی در نحوه تعیین مهریه ایفا می کند.

اهمیت رضایت آگاهانه زوجین

ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی به صراحت بیان می دارد که «تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است.» این بدان معناست که مهریه باید با توافق و رضایت قلبی و آگاهانه هر دو طرف، یعنی زن و مرد، تعیین شود. رضایت باید بدون هیچ گونه اکراه، اجبار یا فریب باشد. تصمیم گیری آگاهانه مستلزم داشتن اطلاعات کافی در مورد ابعاد حقوقی و مالی مهریه، پیامدهای آن، و همچنین توانایی های مالی زوج است. توصیه می شود زوجین قبل از امضای سند ازدواج، با دقت و بدون عجله، در مورد میزان و نوع مهریه به توافق برسند.

عرف جامعه و تفاوت آن با قانون

اگرچه قانون، حداقل مهریه در ازدواج دائم را مشخص نکرده و محدودیتی از این بابت قائل نیست، اما عرف جامعه ایرانی نقش مهمی در تعیین میزان مهریه ایفا می کند. معمولاً در جامعه ما، سکه طلا (بهار آزادی)، طلا و جواهرات، یا ملک به عنوان مهریه تعیین می شود. تعداد سکه ها نیز اغلب تحت تأثیر عرف خانوادگی، چشم و هم چشمی، و وضعیت مالی طرفین قرار می گیرد.

گاهی اوقات، عرف باعث می شود مهریه هایی بسیار سنگین و فراتر از توانایی واقعی مرد تعیین شود که این می تواند در آینده، بنیان خانواده را به دلیل عدم امکان وصول و بروز اختلافات، متزلزل سازد. از سوی دیگر، عرف می تواند در مواردی که مهریه در عقد تعیین نشده است (که در بخش بعدی بررسی می شود)، در تعیین مهرالمثل نقش داشته باشد.

توصیه به واقع بینی و پرهیز از چشم و هم چشمی

توصیه حقوقی و اخلاقی این است که زوجین و خانواده های آن ها، در تعیین مهریه به جای پیروی صرف از عرف های نادرست و چشم و هم چشمی، واقع بینی را سرلوحه کار خود قرار دهند. مهریه باید متناسب با توانایی مالی مرد و به عنوان پشتوانه ای معقول برای زن در نظر گرفته شود، نه ابزاری برای فشار یا تجارت. مهریه های غیرمنطقی نه تنها به استحکام خانواده کمک نمی کند، بلکه می تواند عامل بروز تنش ها و مشکلات جدی در آینده شود. انتخاب مهریه ای متعادل و قابل پرداخت، ضامن آرامش و پایداری زندگی مشترک خواهد بود.

وضعیت مهریه در صورت عدم تعیین آن در عقد دائم

در عقد نکاح دائم، تعیین مهریه در زمان اجرای عقد ضروری نیست و عدم ذکر مهریه باعث بطلان عقد نمی شود. این موضوع یکی از تفاوت های اساسی عقد دائم با عقد موقت (صیغه) است که در آن، تعیین مهریه از ارکان عقد محسوب شده و عدم تعیین آن موجب بطلان عقد موقت می گردد. در صورتی که مهریه در عقد دائم تعیین نشده باشد، قانون مدنی تدابیر خاصی را برای حفظ حقوق زن پیش بینی کرده است که شامل «مهرالمثل» و «مهرالمتعه» می شود.

مهرالمثل

مهرالمثل به مهریه ای گفته می شود که در زمان عقد دائم تعیین نشده باشد و پس از آن، نزدیکی (رابطه زناشویی) میان زوجین واقع شود. در چنین شرایطی، قانون زن را مستحق دریافت مهرالمثل می داند.

• تعریف و معیارها: مهرالمثل، مبلغ یا مالی است که با توجه به شأن و وضعیت خانوادگی زن، تحصیلات، سن، زیبایی، موقعیت اجتماعی، و عرف محل زندگی او، توسط کارشناس و دادگاه تعیین می شود. به عبارت دیگر، مهریه ای است که زنان با شرایط مشابه وی، معمولاً دریافت می کنند.
• موارد تعلق:
  1. اگر مهریه در عقد دائم تعیین نشده باشد و نزدیکی واقع گردد.
  2. اگر مهریه ای تعیین شده باشد، اما آن مهریه به هر دلیلی (مثلاً عدم مالیت یا معلوم نبودن) باطل باشد و نزدیکی واقع شود.
  3. اگر عقد نکاح باطل باشد ولی زن از بطلان آن جاهل بوده و نزدیکی نیز واقع شده باشد (ماده ۱۰۹۹ قانون مدنی).

مهرالمتعه

مهرالمتعه در شرایطی خاص به زن تعلق می گیرد که مهریه در عقد دائم تعیین نشده باشد و پیش از وقوع نزدیکی، طلاق اتفاق بیفتد.

• تعریف و معیارها: مهرالمتعه مبلغ یا مالی است که مرد برای دلجویی از زن و به منظور رفع ضرر مالی و روحی ناشی از طلاق، به او می پردازد. معیار تعیین مهرالمتعه، برخلاف مهرالمثل که به وضعیت زن توجه دارد، وضعیت مالی مرد است. یعنی دادگاه با در نظر گرفتن فقر یا ثروت مرد، مبلغی را به عنوان مهرالمتعه تعیین می کند.
• موارد تعلق: اگر مهریه در عقد دائم تعیین نشده باشد و مرد قبل از نزدیکی با زن، او را طلاق دهد (ماده ۱۰۹۳ قانون مدنی).

تأکید بر لزوم تعیین مهریه در عقد موقت

برخلاف عقد دائم که عدم تعیین مهریه موجب بطلان آن نیست، در عقد موقت (متعه)، تعیین مهریه یکی از ارکان اساسی عقد محسوب می شود. ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی صراحتاً بیان می دارد: «در نکاح منقطع عدم مهر در عقد موجب بطلان است.» بنابراین، در عقد موقت، زوجین مکلف به تعیین مهریه در زمان اجرای عقد هستند و این مهریه نیز باید شرایط صحت را داشته باشد.

توصیه های حقوقی و کاربردی در تعیین مهریه

تعیین مهریه، تصمیمی سرنوشت ساز است که می تواند تأثیرات عمیقی بر آینده زندگی مشترک زوجین بگذارد. با توجه به ابهامات قانونی و فرهنگی موجود، رعایت نکات حقوقی و کاربردی در این زمینه برای جلوگیری از مشکلات احتمالی، از اهمیت بالایی برخوردار است.

مشورت با وکیل خانواده پیش از عقد

یکی از مهم ترین توصیه ها برای زوجین در شرف ازدواج و خانواده هایشان، مشورت با یک وکیل متخصص در امور خانواده پیش از امضای سند ازدواج است. وکیل می تواند:

• به روشنی ابعاد حقوقی مهریه، از جمله مفهوم حداقل مهریه در ازدواج دائم و تفاوت آن با ۱۱۰ سکه را توضیح دهد.
• شرایط صحت مهریه و عواقب عدم رعایت آن را تبیین کند.
• در انتخاب نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) و پیامدهای هر یک، مشاوره تخصصی ارائه دهد.
• به زوجین کمک کند تا با آگاهی کامل، بهترین تصمیم را اتخاذ کنند.

واقع بینی در تعیین میزان مهریه با توجه به توانایی مالی مرد

تعیین مهریه ای که با توانایی های مالی مرد همخوانی ندارد، می تواند در آینده به منبعی از تنش و اختلاف تبدیل شود. مهریه باید پشتوانه ای منطقی باشد، نه بار سنگینی که از ابتدا بر دوش زندگی مشترک تحمیل می گردد. توصیه می شود:

• طرفین با صداقت و شفافیت در مورد وضعیت مالی مرد صحبت کنند.
• از تعیین مهریه های نجومی و فراتر از توان واقعی مرد خودداری شود، حتی اگر در عرف رایج باشد.
• به این نکته توجه شود که امکان وصول مهریه در آینده، به مراتب مهم تر از صرفاً عدد بالای آن در سند ازدواج است.

اهمیت مهریه به عنوان پشتوانه، نه ابزار فشار

فلسفه وجودی مهریه در اسلام و قانون، حمایت مالی از زن و ایجاد یک پشتوانه برای او در صورت بروز مشکلات احتمالی در زندگی مشترک است. این حق نباید به ابزاری برای فشار، گروکشی، یا وسیله ای برای تجارت تبدیل شود.

• زوجین باید با دیدگاه مثبت و سازنده به مهریه نگاه کنند و آن را نمادی از تعهد و احترام متقابل بدانند.
• از سوءاستفاده از مهریه به عنوان اهرم فشار در اختلافات خانوادگی اجتناب شود، چرا که این امر می تواند به تخریب بنیان خانواده منجر گردد.

توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی در زمان تعیین مهریه

شرایط اقتصادی جامعه و ارزش پول و سکه، در طول زمان دچار تغییرات زیادی می شود. مهریه ای که امروز معقول به نظر می رسد، ممکن است در آینده به دلیل تورم یا نوسانات بازار، ارزش خود را از دست بدهد یا به بار سنگینی تبدیل شود.

• می توان در مورد تعدیل مهریه یا نحوه محاسبه آن در آینده با مشورت متخصصان حقوقی فکر کرد.
• توجه به این نکته که هدف اصلی ازدواج، تشکیل خانواده و آرامش است، نه یک معامله مالی با ریسک بالا.

سوالات متداول درباره حداقل مهریه

آیا مهریه سقف مشخصی دارد؟

خیر، قانون برای مهریه سقف مشخصی تعیین نکرده است و زوجین می توانند به هر میزان که با یکدیگر توافق کنند، مهریه را تعیین نمایند. با این حال، ضمانت اجرای کیفری (مانند حبس) فقط تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی یا معادل آن وجود دارد.

آیا ۱۱۰ سکه حداقل مهریه است؟

خیر، ۱۱۰ سکه به هیچ عنوان حداقل مهریه نیست. این عدد، صرفاً سقف ضمانت اجرای کیفری برای عدم پرداخت مهریه را مشخص می کند. برای مهریه های بیش از ۱۱۰ سکه، بخش مازاد فاقد ضمانت اجرای حبس بوده و وصول آن منوط به احراز توانایی مالی زوج است.

آیا می توان مهریه را یک شاخه گل قرار داد؟

بله، به شرطی که آن یک شاخه گل معلوم و معین باشد و دارای مالیت، هرچند اندک، بوده و زوجین بر آن توافق داشته باشند، تعیین آن به عنوان مهریه کاملاً قانونی و صحیح است.

اگر مهریه تعیین نشود چه اتفاقی می افتد؟

در عقد دائم، عدم تعیین مهریه موجب بطلان عقد نیست. اگر پس از عدم تعیین مهریه، نزدیکی واقع شود، زن مستحق مهرالمثل (با توجه به شأن زن) خواهد بود. اما اگر قبل از نزدیکی طلاق واقع شود، زن مستحق مهرالمتعه (با توجه به وضعیت مالی مرد) خواهد بود.

آیا مهریه حتماً باید سکه طلا باشد؟

خیر، مهریه می تواند هر مالی باشد که دارای ارزش اقتصادی (مالیت)، قابلیت تملک توسط زن، و معلوم و معین باشد. این مال می تواند وجه نقد، طلا، ملک، خودرو، یا حتی منافع و آموزش یک مهارت باشد.

نتیجه گیری نهایی

بررسی های حقوقی و مواد قانونی نشان می دهد که قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، هیچ حداقل مهریه در ازدواج دائم را تعیین نکرده است. اساس تعیین مهریه، توافق و رضایت آگاهانه زوجین بر مالی است که دارای ارزش اقتصادی (مالیت)، معلوم و معین، و قابل تملک باشد. بنابراین، مهریه های نمادین و با ارزش ناچیز نیز، در صورت رعایت این شرایط و وجود توافق، کاملاً قانونی و معتبر هستند.

نکته حیاتی دیگر، تفاوت بنیادی حداقل مهریه با سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی است. عدد ۱۱۰ سکه، نه به معنای حداقل مهریه، بلکه صرفاً به عنوان سقف اعمال ضمانت اجرای کیفری (حبس) برای عدم پرداخت مهریه تلقی می شود. برای مهریه های بیش از این میزان، بخش مازاد فاقد ضمانت اجرای حبس بوده و وصول آن صرفاً منوط به احراز ملائت (توانایی مالی) زوج است.

در نهایت، توصیه می شود زوجین و خانواده های آنان، با پرهیز از چشم و هم چشمی و مهریه های غیرمنطقی، با دیدی واقع بینانه و مسئولانه، به تعیین مهریه اقدام کنند. مشورت با وکیل متخصص خانواده پیش از عقد، می تواند به زوجین کمک کند تا با درکی صحیح از ابعاد حقوقی و مالی مهریه، تصمیمی آگاهانه و منطقی اتخاذ کرده و بنیان زندگی مشترک خود را بر پایه پایداری و آرامش بنا نهند.