نمونه دادخواست مطالبه چک برگشتی – دانلود متن کامل و رایگان
نمونه دادخواست مطالبه چک
در صورتی که چکی بلامحل اعلام شود، دارنده آن حق دارد از طریق مراجع قانونی اقدام به مطالبه وجه چک نماید. این فرآیند از پیچیدگی های حقوقی خاصی برخوردار است که آشنایی با جزئیات آن برای وصول مطالبات ضروری است.
چک به عنوان یکی از رایج ترین اسناد تجاری در مبادلات مالی، نقش حیاتی ایفا می کند و اطمینان از قابلیت وصول آن، برای حفظ پویایی اقتصادی و اعتماد عمومی ضروری است. با این حال، در بسیاری از موارد، دارندگان چک با مشکل عدم پرداخت مواجه می شوند که نیازمند پیگیری قانونی است. عدم موجودی یا کسر موجودی حساب صادرکننده، شایع ترین دلایل برگشت خوردن چک هستند و در چنین شرایطی، دارنده چک باید با آگاهی کامل از مسیرهای قانونی، برای احقاق حق خود اقدام کند.
این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی برای مطالبه وجه چک برگشتی، اعم از چک های عادی و صیادی، تدوین شده است. در این نوشتار، فرآیندهای گوناگون حقوقی، کیفری و ثبتی وصول چک را تشریح کرده و به ویژه بر نحوه تنظیم صحیح و تکمیل دقیق دادخواست مطالبه وجه چک از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی تمرکز خواهیم داشت. تأکید بر نکات حقوقی کلیدی و ارائه نمونه های متنوع دادخواست، مسیر قانونی را برای مخاطبان هموار می سازد.
اهمیت و ضرورت آشنایی با روش های قانونی مطالبه وجه چک
چک در نظام حقوقی و اقتصادی ایران، جایگاهی ویژه دارد و به عنوان یک ابزار پرداخت معجل، اما با وعده پرداخت در زمان حال، اعتماد متقابل را در مبادلات تسهیل می کند. اما هنگامی که صادرکننده چک به تعهد خود عمل نکند و چک برگشت بخورد، دارنده با چالش های حقوقی مواجه می شود. درک صحیح از مفهوم چک برگشتی و دلایل متعدد آن، اولین گام در راستای انتخاب راهکار مناسب برای وصول وجه است.
دلایل برگشت خوردن چک می تواند شامل موارد زیر باشد:
- کسر موجودی یا عدم موجودی کافی در حساب بانکی.
- دستور عدم پرداخت از سوی صادرکننده (در صورت اعلام مفقودی، سرقت یا جعل چک).
- وجود مغایرت در امضا.
- خط خوردگی یا قلم خوردگی در متن چک بدون تأیید صادرکننده.
- گذشتن تاریخ اعتبار چک (در چک های با تاریخ اعتبار مشخص).
با توجه به اهمیت چک و پیامدهای حقوقی و اقتصادی برگشت خوردن آن، قانون گذار راه های متفاوتی را برای مطالبه وجه این اسناد پیش بینی کرده است. آشنایی با هر یک از این روش ها، به دارنده چک کمک می کند تا با توجه به شرایط خاص پرونده خود، کارآمدترین و سریع ترین مسیر را برای وصول مطالبات انتخاب کند. این روش ها به طور کلی شامل مسیر حقوقی، کیفری، ثبتی و در مورد چک های صیادی جدید، مسیر اجرائیه در دادگاه می شود. هر یک از این راه ها دارای شرایط، مزایا و معایب خاص خود هستند که در ادامه به تفصیل مورد بررسی قرار می گیرند.
بررسی جامع روش های قانونی مطالبه وجه چک برگشتی
هنگامی که یک چک برگشت می خورد، دارنده آن با انتخاب های متعددی برای پیگیری مطالبات خود مواجه است. شناخت دقیق این روش ها و شرایط هر یک، برای اتخاذ بهترین تصمیم حیاتی است. در ادامه به تشریح هر یک از مسیرهای قانونی مطالبه وجه چک می پردازیم.
مطالبه حقوقی چک
مطالبه حقوقی وجه چک، رایج ترین و فراگیرترین روش برای وصول مطالبات ناشی از چک برگشتی است. این روش برای کلیه چک ها، صرف نظر از مهلت های قانونی یا شرایط خاص دیگر، قابل استفاده است. فرآیند مطالبه حقوقی با تقدیم یک دادخواست مطالبه وجه چک به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی آغاز می شود و تا اجرای حکم نهایی دادگاه ادامه می یابد.
مزایای مطالبه حقوقی:
- عدم وجود محدودیت زمانی جدی: برخلاف مطالبه کیفری، برای مطالبه حقوقی چک مهلت خاصی پس از برگشت خوردن آن وجود ندارد و دارنده می تواند در هر زمان اقدام کند (البته تا قبل از گذشتن مهلت مرور زمان عام دعاوی).
- امکان مطالبه از کلیه مسئولین: در این روش، علاوه بر صادرکننده، امکان مطالبه وجه از ظهرنویسان و ضامنین (در صورت وجود و رعایت شرایط قانونی) نیز فراهم است.
- امکان اخذ قرار تأمین خواسته: این امتیاز به دارنده چک اجازه می دهد تا قبل از صدور حکم نهایی، اموال صادرکننده یا ظهرنویسان را توقیف کند که در تسریع فرآیند وصول مؤثر است.
معایب مطالبه حقوقی:
- طولانی بودن نسبی فرآیند: در مقایسه با برخی روش ها مانند اجرای ثبت یا اجرائیه چک صیادی، ممکن است زمان بیشتری برای صدور حکم و اجرای آن نیاز باشد.
- لزوم پرداخت هزینه دادرسی: خواهان باید درصدی از مبلغ خواسته را به عنوان هزینه دادرسی پرداخت کند که در دعاوی مالی، معمولاً 3.5% مبلغ خواسته است (این مبلغ در صورت پیروزی در دعوا، از خوانده قابل مطالبه است).
یکی از مهمترین درخواست هایی که دارنده چک در دادخواست حقوقی می تواند مطرح کند، درخواست صدور قرار تأمین خواسته است. این قرار به خواهان اجازه می دهد که با معرفی اموالی از خوانده (مانند حساب بانکی، ملک، خودرو) نسبت به توقیف آن به میزان مبلغ چک و خسارات اقدام کند. این اقدام از هرگونه انتقال اموال توسط بدهکار جلوگیری می کند و وصول مطالبات را تضمین می کند. برای صدور این قرار، معمولاً نیاز به پرداخت خسارت احتمالی از سوی خواهان است، مگر در مواردی که چک ظرف ۱۵ روز از تاریخ سررسید برگشت خورده و ظرف شش ماه از تاریخ گواهی عدم پرداخت، دادخواست تقدیم شده باشد که در این صورت دارنده چک از پرداخت خسارت احتمالی معاف خواهد بود.
مطالبه کیفری چک
شکایت کیفری از چک برگشتی، راهکاری است که با هدف مجازات صادرکننده چک بلامحل و تحت فشار قرار دادن وی برای پرداخت بدهی، مورد استفاده قرار می گیرد. اما این روش دارای شرایط و محدودیت های بسیار سخت گیرانه ای است.
شرایط لازم برای شکایت کیفری:
- مهلت 6 ماهه: چک باید ظرف 6 ماه از تاریخ صدور، به بانک ارائه و برگشت خورده باشد و گواهینامه عدم پرداخت صادر شود.
- مهلت 6 ماهه بعدی: دارنده چک باید ظرف 6 ماه از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت، شکایت کیفری خود را مطرح کند.
- عدم شروط: چک نباید دارای هیچ گونه شرطی باشد (مانند در صورت انجام کار).
- عدم تضمین: چک نباید به عنوان تضمین انجام معامله یا تعهدی صادر شده باشد.
- عدم ذکر تاریخ آتی: در متن چک نباید تاریخ های متعدد یا شرط تاریخ ذکر شده باشد.
مزایای مطالبه کیفری:
- ایجاد فشار بیشتر بر صادرکننده: امکان صدور حکم جلب و مجازات زندان، صادرکننده را به پرداخت بدهی ترغیب می کند.
- نسبتاً سریع تر از فرآیند حقوقی: در صورت وجود شرایط، ممکن است به نتیجه سریع تری منجر شود.
معایب مطالبه کیفری:
- محدودیت های زمانی و شرایط خاص: رعایت دقیق مهلت ها و عدم وجود شرایط خاص در چک، ضروری است. در صورت عدم رعایت این شرایط، شکایت کیفری تبدیل به شکایت حقوقی می شود.
- عدم امکان مطالبه از ظهرنویسان: شکایت کیفری تنها از صادرکننده چک قابل طرح است و ظهرنویسان مسئولیت کیفری ندارند.
مطالبه از طریق اجرای ثبت اسناد
این روش برای مطالبه وجه چک های عادی (غیر صیادی) در صورتی که شرایط خاصی داشته باشند، قابل استفاده است. مطالبه از طریق اجرای ثبت، معمولاً سریع تر از مطالبه حقوقی است، زیرا نیازی به طی مراحل دادرسی در دادگاه ندارد.
شرایط و الزامات:
- صادرکننده چک باید دارای اموال مشخص و قابل توقیف باشد.
- چک باید بلامحل اعلام شده و گواهینامه عدم پرداخت آن صادر شده باشد.
- این روش عمدتاً برای چک های عادی قابل اعمال است و برای چک های صیادی، مسیر اجرائیه در دادگاه جایگزین آن شده است.
مزایای این روش:
- سرعت نسبی: با توجه به حذف مراحل دادگاه، ممکن است سریع تر به توقیف اموال و وصول وجه منجر شود.
- هزینه کمتر: هزینه های مربوط به این روش، عموماً کمتر از هزینه دادرسی در دادگاه است.
معایب این روش:
- محدودیت در نوع چک: تنها برای چک های دارای شرایط خاص (معمولاً عادی و نه صیادی) قابل استفاده است.
- عدم شمول بر ظهرنویسان: اجرای ثبت فقط علیه صادرکننده و اموال او قابل اجرا است.
مطالبه از طریق صدور اجرائیه در دادگاه (ویژه چک های صیادی جدید)
با تصویب قانون جدید صدور چک در سال ۱۳۹۷ و اصلاحات بعدی آن، مسیر جدیدی برای مطالبه چک های صیادی (چک هایی که در سامانه صیاد ثبت و تأیید می شوند) ایجاد شده است که مزایای قابل توجهی دارد. این روش، بدون نیاز به طرح دعوای حقوقی و صدور حکم از سوی دادگاه، امکان صدور اجرائیه را مستقیماً از طریق دادگاه فراهم می کند.
توضیح قوانین جدید چک صیادی:
بر اساس قوانین جدید، تمامی چک های صیادی که به صورت الکترونیکی ثبت و تأیید شده اند، دارای قابلیت پیگیری سریع تری هستند. در صورت برگشت خوردن چک صیادی، بانک موظف است علاوه بر صدور گواهینامه عدم پرداخت، کد رهگیری یکتا و نیز اطلاعات هویتی صادرکننده را به دارنده ارائه دهد. دارنده با در دست داشتن این گواهینامه، می تواند مستقیماً به دادگاه (یا دفاتر خدمات قضایی) مراجعه کرده و تقاضای صدور اجرائیه نماید.
مراحل و مزایای این روش:
- برگشت چک: پس از برگشت خوردن چک صیادی، بانک گواهینامه عدم پرداخت با کد رهگیری صیادی صادر می کند.
- مراجعه به دفاتر خدمات قضایی: دارنده چک با در دست داشتن گواهینامه عدم پرداخت و اطلاعات سامانه صیاد، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و درخواست صدور اجرائیه می کند.
- بررسی دادگاه: دادگاه صلاحیت دار (بر اساس محل اقامت صادرکننده یا محل بانک) درخواست را بررسی کرده و در صورت احراز شرایط، دستور صدور اجرائیه را صادر می کند.
- صدور اجرائیه: با صدور اجرائیه، صادرکننده مکلف به پرداخت وجه چک می شود و در صورت عدم پرداخت، می توان اموال او را توقیف کرد.
مزایای این روش:
- سرعت و کارایی بالا: این روش به مراتب سریع تر از مطالبه حقوقی سنتی است، زیرا نیازی به طی مراحل دادرسی طولانی و صدور حکم ماهوی نیست.
- کاهش هزینه ها: هزینه های دادرسی در این روش کمتر از دعوای حقوقی کامل است.
- پشتیبانی سیستمی: ثبت چک در سامانه صیاد، اصالت و صحت اطلاعات را تضمین می کند.
انتخاب بهترین مسیر برای مطالبه وجه چک برگشتی به عوامل متعددی از جمله نوع چک (عادی یا صیادی)، مهلت های قانونی رعایت شده، وضعیت اموال صادرکننده و نیاز به فشار کیفری بستگی دارد. مشاوره با یک وکیل متخصص می تواند در اتخاذ تصمیم درست بسیار مؤثر باشد.
راهنمای گام به گام تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه وجه چک (روش حقوقی)
پیگیری حقوقی چک برگشتی، فرآیندی مرحله ای است که نیازمند دقت و رعایت تشریفات قانونی است. در این بخش، مراحل گام به گام تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه وجه چک را تشریح می کنیم تا دارنده چک بتواند با آگاهی کامل، این مسیر را طی کند.
گام اول: برگشت زدن چک و دریافت گواهینامه عدم پرداخت
اولین و اساسی ترین قدم برای مطالبه وجه چک، مراجعه به بانک محال علیه (بانکی که چک بر روی آن صادر شده) و درخواست پرداخت وجه است. در صورتی که حساب صادرکننده موجودی کافی نداشته باشد یا به دلایل قانونی دیگری (مانند دستور عدم پرداخت) وجه چک پرداخت نشود، بانک موظف است گواهینامه عدم پرداخت (یا همان برگشتی چک) را صادر و به دارنده تحویل دهد.
اهمیت مهلت های قانونی:
- مهلت 15 روزه: برای برخورداری از مزایایی مانند توقیف اموال بدون تودیع خسارت احتمالی و مسئولیت تضامنی ظهرنویسان، چک باید ظرف ۱۵ روز از تاریخ سررسید (یا تاریخ مندرج در چک)، برگشت خورده باشد. این مهلت برای چک های صادره در یک شهرستان است.
- مهلت 45 روزه: اگر محل صدور و محل پرداخت (بانک محال علیه) در دو شهر متفاوت باشند، این مهلت ۴۵ روز خواهد بود.
- مهلت 6 ماهه: برای اقامه دعوای کیفری، چک باید ظرف 6 ماه از تاریخ صدور به بانک ارائه و برگشت خورده باشد. همچنین دارنده باید ظرف 6 ماه از تاریخ گواهی عدم پرداخت، شکایت کیفری را مطرح کند.
- مهلت 1 ساله: مطالبه وجه چک از ظهرنویسان، مشروط بر این است که ظرف یک سال از تاریخ برگشت چک، دادخواست حقوقی علیه آن ها تقدیم شود.
نکات مهم در مورد محتویات گواهینامه عدم پرداخت:
گواهینامه عدم پرداخت باید حاوی اطلاعات دقیقی از جمله مشخصات چک، مبلغ آن، تاریخ برگشت، کد شعبه بانک، علت عدم پرداخت و مشخصات صادرکننده باشد. این گواهینامه یکی از اصلی ترین مستندات دادخواست شما خواهد بود.
گام دوم: جمع آوری و آماده سازی مدارک مورد نیاز
پیش از مراجعه به دفاتر خدمات قضایی، لازم است کلیه مدارک مورد نیاز را جمع آوری و آماده کنید:
- اصل و تصویر مصدق چک: ارائه اصل چک به دادگاه ضروری است. همچنین باید تصویری از تمام صفحات چک (رو و پشت) تهیه و کلمه مصدق (به معنای رونوشت برابر با اصل) را روی آن قید کنید یا از طریق دفاتر خدمات قضایی اقدام به تصدیق نمایید.
- اصل و تصویر مصدق گواهینامه عدم پرداخت: برگشتی چک (همراه با کد رهگیری صیادی در مورد چک های صیادی) نیز به عنوان ضمیمه اصلی دادخواست ارائه می شود.
- کپی کارت ملی خواهان: برای احراز هویت دارنده چک.
- سایر مستندات مرتبط: هرگونه قرارداد، فاکتور، سند یا مدرکی که نشان دهنده دلیل صدور چک و طلب شما باشد (مانند قرارداد خرید و فروش یا اجاره)، می تواند به تقویت پرونده شما کمک کند.
- وکالتنامه (در صورت داشتن وکیل): اگر از طریق وکیل اقدام می کنید، وکالتنامه معتبر وکیل نیز باید ضمیمه شود.
گام سوم: ثبت نام در سامانه ثنا و مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
امروزه، تمامی فرآیندهای قضایی در ایران از طریق سامانه خدمات الکترونیک قضایی (عدل ایران) و دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود. بنابراین:
- ثبت نام در سامانه ثنا: ابتدا باید با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا از طریق وبسایت ثنا، اقدام به ثبت نام و احراز هویت در این سامانه نمایید. تمامی ابلاغیه های قضایی به صورت الکترونیکی از طریق این سامانه ارسال می شود.
- مراجعه به دفاتر خدمات قضایی: پس از ثبت نام در ثنا، با در دست داشتن مدارک جمع آوری شده، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید. کارشناسان این دفاتر، دادخواست شما را بر اساس اطلاعات و مدارکتان تنظیم و ثبت می کنند.
گام چهارم: تکمیل فرم دادخواست مطالبه وجه چک (نکات کلیدی و آموزش عملی)
مهمترین بخش در فرآیند پیگیری حقوقی، تکمیل صحیح فرم دادخواست است. دقت در این مرحله، از بروز مشکلات و تأخیرهای آتی جلوگیری می کند:
خواهان (شاکی):
مشخصات کامل خود (نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد، شغل، نشانی دقیق و کد پستی، شماره تلفن همراه) را وارد کنید. در صورت وجود چندین خواهان، مشخصات همه آن ها باید درج شود.
خوانده (متهم):
مشخصات کامل صادرکننده چک (و در صورت لزوم، ظهرنویسان یا ضامنین) شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی (در صورت اطلاع)، نشانی دقیق و کد پستی را وارد کنید. نشانی خوانده بسیار حائز اهمیت است، زیرا تمامی ابلاغ ها به این نشانی ارسال می شود و در صورت اشتباه بودن، روند دادرسی با مشکل مواجه خواهد شد.
تعیین خواسته و بهای آن:
- درج اصل مبلغ چک: مبلغ اصلی چک را به عدد و حروف دقیقاً طبق مندرجات چک درج کنید.
- تقاضای خسارت تأخیر تأدیه: این خسارت شامل دیرکرد در پرداخت بدهی است. نحوه محاسبه آن بر اساس نرخ شاخص بانک مرکزی (نرخ تورم سالیانه) است که از تاریخ سررسید چک (یا تاریخ برگشت در صورتی که چک وعده دار باشد) تا زمان پرداخت کامل وجه محاسبه می شود. این تقاضا باید به صراحت در دادخواست ذکر شود.
- تقاضای صدور قرار تأمین خواسته (توقیف اموال): این درخواست به دارنده چک اجازه می دهد تا قبل از صدور حکم نهایی، اموال صادرکننده چک را توقیف کند. توضیح جامع درباره اهمیت این درخواست و شرایط آن، همانطور که قبلاً ذکر شد، بسیار مهم است. برای این درخواست، معمولاً نیاز به پرداخت خسارت احتمالی به صندوق دادگستری است (معمولاً ۱۰ الی ۲۰ درصد مبلغ خواسته)، مگر اینکه شرایط معافیت از پرداخت خسارت احتمالی (برگشت در ۱۵ روز و تقدیم دادخواست در ۶ ماه) فراهم باشد.
- مطالبه خسارات دادرسی: شامل کلیه هزینه هایی است که خواهان برای پیگیری دعوا متحمل می شود، از جمله هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل (در صورت داشتن وکیل)، هزینه کارشناسی، و سایر هزینه های اجرایی. این خسارات در صورت پیروزی خواهان، از خوانده مطالبه می شود.
دلایل و منضمات:
در این قسمت باید کلیه مدارکی که در گام دوم آماده کرده اید، به صورت دقیق و با ذکر شماره و تاریخ آن ها، لیست شود. برای مثال: تصویر مصدق چک به شماره … مورخ …، تصویر مصدق گواهینامه عدم پرداخت شماره … مورخ …، تصویر مصدق کارت ملی خواهان، تصویر مصدق قرارداد مورخ ….
شرح دادخواست (متن اصلی):
این بخش مهمترین قسمت دادخواست است که در آن، به صورت حقوقی و مستدل، وقایع مربوط به صدور چک، عدم پرداخت آن، و دلایل قانونی برای مطالبه وجه و خسارات تشریح می شود. نگارش این قسمت باید واضح، مختصر و جامع باشد و از عبارات حقوقی صحیح استفاده شود. در این بخش، باید به روشنی توضیح دهید که صادرکننده چک به چه دلیلی به شما بدهکار است، چک در چه تاریخی صادر شده، در چه تاریخی برگشت خورده و تقاضای شما از دادگاه چیست. مثلاً: احتراماً به استحضار می رساند خوانده محترم، به موجب یک فقره چک به شماره … عهده بانک … شعبه … به مبلغ … ریال در تاریخ … بابت [توضیح علت صدور چک] به اینجانب / موکل اینجانب تسلیم نموده است. با توجه به مراجعه به بانک محال علیه و عدم پرداخت وجه چک به دلیل [علت عدم پرداخت]، گواهینامه عدم پرداخت به شماره … مورخ … صادر گردیده است. لذا با عنایت به مراتب فوق و عدم ایفاء تعهد از سوی خوانده، صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت اصل مبلغ چک، خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ … لغایت یوم الادا و کلیه خسارات دادرسی و بدواً صدور قرار تأمین خواسته جهت توقیف اموال خوانده، مورد استدعاست.
گام پنجم: پرداخت هزینه های دادرسی
پس از تکمیل دادخواست، باید هزینه های دادرسی را پرداخت کنید. این هزینه ها بر اساس مبلغ خواسته محاسبه می شود و در دعاوی مالی، معمولاً 3.5% از اصل خواسته در مرحله بدوی و در مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی نیز درصدهای مشخصی اعمال می شود. این هزینه ها از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و به صورت الکترونیکی پرداخت می شوند. همانطور که پیشتر ذکر شد، این هزینه ها در صورت پیروزی خواهان در دعوا، از خوانده قابل مطالبه و وصول است.
گام ششم: ثبت نهایی دادخواست و پیگیری پرونده
پس از تکمیل و پرداخت هزینه ها، دادخواست شما به صورت الکترونیکی در سامانه قضایی ثبت و به دادگاه صالح ارجاع می شود. یک شماره پرونده و کد رهگیری به شما تعلق می گیرد که می توانید با استفاده از آن، وضعیت پرونده خود را از طریق سامانه ثنا پیگیری کنید. پس از ثبت، دادخواست به خوانده ابلاغ شده و روند دادرسی آغاز می شود. پیگیری مستمر پرونده از طریق سامانه ثنا و حضور در جلسات دادرسی (در صورت لزوم) برای دستیابی به نتیجه مطلوب ضروری است.
نکات حقوقی مهم و تکمیلی در پیگیری وصول چک
علاوه بر مراحل اساسی که برای تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه وجه چک ذکر شد، برخی نکات حقوقی و تکمیلی وجود دارد که آگاهی از آن ها می تواند به دارنده چک در فرآیند مطالبه کمک شایانی کند.
صلاحیت دادگاه و شورای حل اختلاف
تعیین دادگاه یا مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای مطالبه چک، از اهمیت بالایی برخوردار است:
- دادگاه حقوقی: دعاوی مطالبه وجه چک با هر مبلغی، اصالتاً در دادگاه های عمومی حقوقی محل اقامت خوانده یا محل صدور چک یا محل انجام تعهد قابل طرح است.
- شورای حل اختلاف: در حال حاضر، دعاوی مالی که ارزش خواسته آن ها تا سقف 200 میلیون ریال (20 میلیون تومان) باشد، در صلاحیت شورای حل اختلاف قرار می گیرند. در صورتی که مبلغ چک شما کمتر یا مساوی این سقف باشد، باید دادخواست را به شورای حل اختلاف تقدیم کنید.
مسئولیت تضامنی صادرکننده، ضامن و ظهرنویس
در چک های عادی (غیر صیادی)، علاوه بر صادرکننده، ظهرنویسان (کسانی که چک را پشت نویسی کرده و به دیگری منتقل کرده اند) و ضامنین نیز در قبال دارنده چک مسئولیت دارند. این مسئولیت از نوع تضامنی است؛ به این معنی که دارنده می تواند تمام یا بخشی از وجه چک را از هر یک از آن ها مطالبه کند. با این حال، برای مطالبه از ظهرنویسان، باید شرایطی از جمله برگشت زدن چک در مهلت قانونی (۱۵ یا ۴۵ روز) و تقدیم دادخواست علیه ظهرنویس ظرف یک سال از تاریخ برگشت چک، رعایت شود.
چک های مربوط به شرکت ها و اشخاص حقوقی
هنگام مطالبه وجه چک های صادره از سوی شرکت ها یا اشخاص حقوقی، نکات زیر حائز اهمیت است:
- مشخصات خوانده: در قسمت خوانده دادخواست، باید نام و مشخصات کامل شرکت (بر اساس روزنامه رسمی) به همراه شماره ثبت و نشانی دقیق آن درج شود.
- نماینده قانونی: در صورت امکان، نام و مشخصات مدیرعامل یا صاحبان امضای مجاز شرکت (که چک را امضا کرده اند) نیز به عنوان خوانده، در کنار شرکت درج شود.
- مسئولیت شخصی امضاکننده: در قانون جدید صدور چک، امضاکننده چک از طرف شخص حقوقی، شخصاً نیز مسئول پرداخت وجه چک است.
مراحل بعد از صدور حکم
پس از صدور حکم قطعی به نفع دارنده چک، مراحل بعدی برای وصول مطالبات آغاز می شود:
- صدور اجرائیه: با درخواست دارنده، دادگاه اجرائیه صادر می کند.
- مهلت 10 روزه: خوانده (محکوم علیه) از تاریخ ابلاغ اجرائیه، ۱۰ روز مهلت دارد تا وجه چک را پرداخت کند.
- توقیف اموال: در صورت عدم پرداخت در مهلت مقرر، دارنده می تواند اموال محکوم علیه را معرفی کند تا از طریق واحد اجرای احکام توقیف و به فروش رسد.
- جلب: در صورتی که محکوم علیه اموالی برای توقیف نداشته باشد و از پرداخت خودداری کند، با درخواست دارنده و رعایت شرایط قانونی، امکان درخواست جلب وی فراهم است.
دانستن این نکات حقوقی، به دارنده چک کمک می کند تا با دیدی جامع تر به پرونده خود نگاه کند و از حقوق قانونی خود به بهترین نحو دفاع نماید.
نمونه های کاربردی دادخواست مطالبه وجه چک
در این بخش، چندین نمونه کاربردی از دادخواست مطالبه وجه چک ارائه می شود. این نمونه ها به گونه ای طراحی شده اند که با اندکی ویرایش، قابل استفاده برای شرایط مختلف باشند. لطفاً به بخش های مشخص شده برای تکمیل اطلاعات توجه کنید.
نمونه 1: دادخواست مطالبه وجه یک فقره چک عادی (کسر/عدم موجودی) با تامین خواسته
این نمونه برای مطالبه وجه یک فقره چک عادی که به دلیل کسر یا عدم موجودی برگشت خورده و دارنده قصد دارد همزمان با مطالبه وجه، درخواست تأمین خواسته نیز نماید، مناسب است.
| عنوان | توضیحات |
|---|---|
| خواهان: | نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد، شغل، نشانی کامل، کد پستی و شماره همراه [نام و نام خانوادگی خواهان] |
| خوانده: | نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی (در صورت اطلاع)، نشانی کامل، کد پستی و شماره همراه [نام و نام خانوادگی صادرکننده چک] |
| وکیل/نماینده قانونی: | (در صورت وجود وکیل) نام و نام خانوادگی وکیل، شماره پروانه، نشانی دفتر [نام و نام خانوادگی وکیل] |
| خواسته: |
|
| دلایل و منضمات: |
|
متن شرح دادخواست:
«ریاست محترم دادگاه عمومی/شورای حل اختلاف [نام شهرستان]
با سلام و تقدیم احترام،
به استحضار عالی می رساند، خوانده محترم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده] به موجب یک فقره چک عادی به شماره [شماره چک] عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه] به مبلغ [مبلغ چک به ریال] ریال در تاریخ [تاریخ صدور چک/سررسید] بابت [ذکر دلیل صدور چک، مثلاً: خرید کالا / انجام خدمات / تسویه حساب] به اینجانب / موکل اینجانب تسلیم نموده است.
علی رغم مراجعه به بانک محال علیه در تاریخ [تاریخ برگشت چک]، به دلیل [علت برگشت چک، مثلاً: کسر موجودی / عدم موجودی]، وجه چک پرداخت نگردیده و گواهینامه عدم پرداخت به شماره [شماره گواهینامه] از سوی بانک صادر شده است که تصویر مصدق آن به پیوست تقدیم می گردد.
نظر به مراتب فوق و عدم ایفاء تعهد از سوی خوانده، از آن مقام محترم قضایی صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت اصل مبلغ چک، خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ [تاریخ سررسید یا برگشت چک] لغایت زمان اجرای کامل حکم، و نیز کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل (در صورت وجود وکیل) مورد استدعاست. همچنین، نظر به اینکه بیم تضییع حقوق اینجانب / موکل اینجانب می رود، بدواً صدور قرار تأمین خواسته جهت توقیف اموال خوانده به میزان خواسته قبل از ابلاغ، مورد تمنا است.
با تشکر و احترام،
[نام و نام خانوادگی خواهان / وکیل خواهان]»
نمونه 2: دادخواست مطالبه وجه چندین فقره چک عادی از یک شخص
در صورتی که دارنده چندین فقره چک برگشتی از یک شخص واحد داشته باشد، می تواند تمامی آن ها را در یک دادخواست مطالبه کند. این نمونه بر نحوه درج چندین چک و محاسبه مجموع خسارات تمرکز دارد.
| عنوان | توضیحات |
|---|---|
| خواهان: | نام، نام خانوادگی، نشانی کامل [مشخصات خواهان] |
| خوانده: | نام، نام خانوادگی، نشانی کامل [مشخصات صادرکننده] |
| خواسته: |
|
| دلایل و منضمات: |
|
متن شرح دادخواست:
«ریاست محترم دادگاه عمومی/شورای حل اختلاف [نام شهرستان]
با سلام و تقدیم احترام،
اینجانب / موکل اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] به موجب چندین فقره چک عادی صادره از سوی خوانده محترم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده] به شرح زیر، از ایشان مبلغ [مجموع مبالغ چک ها به ریال] ریال طلبکار می باشم:
- چک شماره [شماره چک 1] عهده بانک [نام بانک 1] به مبلغ [مبلغ 1] ریال، مورخ [تاریخ 1]، برگشتی به تاریخ [تاریخ برگشت 1].
- چک شماره [شماره چک 2] عهده بانک [نام بانک 2] به مبلغ [مبلغ 2] ریال، مورخ [تاریخ 2]، برگشتی به تاریخ [تاریخ برگشت 2].
- و… (برای هر تعداد چک)
تصاویر مصدق چک های فوق الذکر و گواهینامه های عدم پرداخت مربوطه به پیوست تقدیم می گردد. با عنایت به مراتب فوق و عدم پرداخت وجوه چک های مذکور، از آن مقام محترم قضایی صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت مجموع اصل مبالغ چک ها، خسارت تأخیر تأدیه برای هر چک از تاریخ برگشت همان چک تا زمان اجرای کامل حکم، و کلیه خسارات دادرسی مورد تقاضا است. همچنین، جهت جلوگیری از تضییع حقوق اینجانب / موکل اینجانب، صدور قرار تأمین خواسته برای توقیف اموال خوانده به میزان خواسته قبل از ابلاغ مورد استدعاست.
با تشکر و احترام،
[نام و نام خانوادگی خواهان / وکیل خواهان]»
نمونه 3: دادخواست مطالبه وجه چک صیادی (درخواست صدور اجرائیه)
این نمونه برای مطالبه وجه چک های صیادی جدید است که امکان درخواست مستقیم صدور اجرائیه از دادگاه را فراهم می کند و نیازی به طی مراحل دادرسی طولانی یک دعوای حقوقی ندارد.
| عنوان | توضیحات |
|---|---|
| خواهان: | نام، نام خانوادگی، نشانی کامل [مشخصات خواهان] |
| خوانده: | نام، نام خانوادگی، نشانی کامل [مشخصات صادرکننده] |
| وکیل/نماینده قانونی: | (در صورت وجود وکیل) [مشخصات وکیل] |
| خواسته: |
|
| دلایل و منضمات: |
|
متن شرح دادخواست:
«ریاست محترم دادگاه عمومی [نام شهرستان]
با سلام و تقدیم احترام،
به استحضار عالی می رساند، خوانده محترم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده]، یک فقره چک صیادی به شماره [سری و سریال چک صیادی] و شناسه صیادی [شناسه صیادی] عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه] به مبلغ [مبلغ چک به ریال] ریال در تاریخ [تاریخ صدور چک/سررسید] به اینجانب / موکل اینجانب تسلیم نموده است.
علی رغم مراجعه به بانک محال علیه در تاریخ [تاریخ برگشت چک]، به دلیل [علت برگشت چک]، وجه چک پرداخت نگردیده و گواهینامه عدم پرداخت به شماره [شماره گواهینامه] با کد رهگیری یکتا از سوی بانک صادر شده است که تصویر مصدق آن به پیوست تقدیم می گردد.
با عنایت به نص صریح قانون جدید صدور چک، به استناد گواهینامه عدم پرداخت صادره و با توجه به ثبت سیستمی چک در سامانه صیاد، از آن مقام محترم قضایی صدور اجرائیه جهت وصول مبلغ [مبلغ چک به ریال] ریال به عنوان اصل خواسته، به علاوه خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ [تاریخ سررسید یا برگشت چک] تا زمان اجرای کامل حکم و همچنین مطالبه کلیه هزینه های قانونی و اجرایی مورد استدعاست.
با تشکر و احترام،
[نام و نام خانوادگی خواهان / وکیل خواهان]»
نمونه 4: دادخواست مطالبه وجه چک از شخص حقوقی (شرکت)
در این نمونه، تمرکز بر نحوه درج نام شرکت و نماینده قانونی آن به عنوان خوانده است. در مواردی که چک توسط یک شرکت صادر شده است، باید شرکت را به عنوان خوانده اصلی و در کنار آن، شخص حقیقی امضاکننده چک (معمولاً مدیرعامل یا صاحبان امضای مجاز) را نیز به عنوان خوانده معرفی کرد.
| عنوان | توضیحات |
|---|---|
| خواهان: | نام، نام خانوادگی، نشانی کامل [مشخصات خواهان] |
| خوانده: |
|
| خواسته: |
|
| دلایل و منضمات: |
|
متن شرح دادخواست:
«ریاست محترم دادگاه عمومی [نام شهرستان]
با سلام و تقدیم احترام،
به استحضار عالی می رساند، شرکت [نام کامل شرکت] به نمایندگی آقای/خانم [نام و نام خانوادگی امضاکننده چک] (مدیرعامل/صاحب امضای مجاز)، یک فقره چک به شماره [شماره چک] عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه] به مبلغ [مبلغ چک به ریال] ریال در تاریخ [تاریخ صدور چک/سررسید] بابت [ذکر دلیل صدور چک، مثلاً: معامله ای با شرکت / انجام خدمات] به اینجانب / موکل اینجانب تسلیم نموده است.
متاسفانه در تاریخ [تاریخ برگشت چک] با مراجعه به بانک محال علیه، به دلیل [علت برگشت چک]، وجه چک پرداخت نگردیده و گواهینامه عدم پرداخت به شماره [شماره گواهینامه] صادر شده است که تصاویر مصدق آن به همراه روزنامه رسمی شرکت به پیوست تقدیم می گردد.
نظر به مسئولیت تضامنی شرکت و شخص حقیقی امضاکننده چک، از آن مقام محترم قضایی صدور حکم بر محکومیت تضامنی خواندگان (شرکت و شخص امضاکننده) به پرداخت اصل مبلغ چک، خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ [تاریخ سررسید یا برگشت چک] لغایت زمان اجرای کامل حکم، و کلیه خسارات دادرسی مورد تقاضا است. همچنین، جهت حفظ حقوق اینجانب / موکل اینجانب، صدور قرار تأمین خواسته جهت توقیف اموال خواندگان قبل از ابلاغ مورد استدعاست.
با تشکر و احترام،
[نام و نام خانوادگی خواهان / وکیل خواهان]»
نتیجه گیری و توصیه های نهایی
مطالبه وجه چک برگشتی، خواه از طریق مسیر حقوقی، کیفری، ثبتی یا اجرائیه چک های صیادی، فرآیندی است که نیازمند آگاهی دقیق از قوانین و مقررات مربوطه است. هر یک از این روش ها دارای ویژگی ها، مزایا و محدودیت های خاص خود هستند که انتخاب گزینه بهینه را به یک تصمیم استراتژیک تبدیل می کند. هدف اصلی این راهنما، روشن ساختن ابعاد مختلف این فرآیند و توانمندسازی دارندگان چک برای دفاع از حقوق خود به شیوه ای مؤثر و کارآمد بوده است.
دقت فراوان در تمامی مراحل، از برگشت زدن به موقع چک و دریافت گواهینامه عدم پرداخت گرفته تا جمع آوری مدارک و تکمیل دقیق فرم دادخواست مطالبه وجه چک، از اهمیت بالایی برخوردار است. یک اشتباه کوچک در نگارش دادخواست یا عدم رعایت مهلت های قانونی، می تواند منجر به تأخیرهای طولانی، افزایش هزینه ها یا حتی تضییع حقوق دارنده چک شود. بنابراین، توجه به جزئیات و پیروی از راهنمایی های ارائه شده در این مقاله، می تواند مسیر وصول مطالبات شما را هموارتر سازد.
در پایان، توصیه می شود در موارد پیچیده یا زمانی که مبلغ چک بالا است، حتماً با یک وکیل متخصص در امور اسناد تجاری و دعاوی چک مشورت نمایید. تجربه و دانش حقوقی وکیل می تواند در انتخاب بهترین استراتژی، تهیه مدارک لازم، تنظیم دقیق دادخواست و پیگیری پرونده در مراجع قضایی، راهگشا باشد و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کند. همچنین، برای پیشگیری از بروز مشکلات مربوط به چک، همواره هویت و اعتبار صادرکننده را استعلام نمایید و در معاملات بزرگ، استفاده از چک های صیادی را که از امنیت و قابلیت پیگیری بالاتری برخوردارند، در اولویت قرار دهید.