ایمپکت فاکتور ژورنال های isi

ایمپکت فاکتور (Impact Factor) ژورنال‌های ISI یکی از معیارهای کلیدی برای سنجش اعتبار و تأثیرگذاری نشریات علمی است که توسط موسسه کلاریویت آنالیتیکس محاسبه می‌شود. این شاخص به پژوهشگران کمک می‌کند تا جایگاه نسبی یک مجله را در حوزه تخصصی خود بسنجند و تصمیمات آگاهانه‌تری برای انتشار مقالات خود بگیرند.

در دنیای پویای پژوهش و دانشگاهی انتخاب مجله مناسب برای انتشار یافته‌های علمی یکی از مهم‌ترین گام‌ها برای هر محقق است. این انتخاب نه تنها بر دیده شدن و استناد به کار پژوهشی تأثیر می‌گذارد بلکه می‌تواند نقش بسزایی در ارتقای شغلی و اعتبار علمی پژوهشگر داشته باشد. در این میان ژورنال‌های نمایه‌شده در پایگاه داده Web of Science (WoS) که اغلب با عنوان ژورنال‌های ISI شناخته می‌شوند جایگاه ویژه‌ای دارند. یکی از شناخته‌شده‌ترین و پرکاربردترین شاخص‌ها برای ارزیابی این مجلات ایمپکت فاکتور یا ضریب تأثیر است. این معیار که به طور سالانه توسط موسسه کلاریویت آنالیتیکس از طریق گزارش‌های استنادی مجلات (Journal Citation Reports – JCR) منتشر می‌شود نمایانگر میانگین تعداد استنادهایی است که مقالات یک مجله در طول یک دوره زمانی مشخص (معمولاً دو سال) دریافت کرده‌اند. درک صحیح مفهوم روش محاسبه و اهمیت ایمپکت فاکتور برای هر پژوهشگری که قصد دارد در مجلات معتبر ISI به چاپ مقاله بپردازد ضروری است. این شاخص هرچند کامل و بی‌نقص نیست اما به عنوان ابزاری سریع و قابل مقایسه (درون‌رشته‌ای) برای ارزیابی نسبی تأثیر علمی مجلات مورد استفاده قرار می‌گیرد و در کنار سایر معیارها و کیفیت محتوایی مجله تصویر جامع‌تری از اعتبار آن ارائه می‌دهد.

ایمپکت فاکتور چیست؟

ایمپکت فاکتور (Impact Factor) که با اختصار IF نیز شناخته می‌شود یک شاخص عددی است که برای ارزیابی مجلات علمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این معیار توسط یوجین گارفیلد بنیان‌گذار مؤسسه اطلاعات علمی (ISI) در دهه ۱۹۶۰ معرفی شد و اکنون توسط موسسه کلاریویت آنالیتیکس محاسبه و منتشر می‌شود. ایمپکت فاکتور یک مجله در یک سال خاص نشان‌دهنده میانگین تعداد دفعاتی است که مقالات منتشرشده در آن مجله طی دو سال قبل از آن در مقالات علمی دیگر (که در پایگاه‌های استنادی معتبر نمایه‌شده‌اند) مورد استناد قرار گرفته‌اند. هدف اصلی این شاخص فراهم کردن ابزاری برای مقایسه نسبی مجلات مختلف در یک حوزه موضوعی مشخص و ارزیابی میزان تأثیرگذاری و اهمیت آن‌ها در جامعه علمی است. به عبارت دیگر ایمپکت فاکتور تلاشی است برای کمی‌سازی میزان ارجاع و استفاده از محتوای یک مجله توسط سایر پژوهشگران. این شاخص به طور انحصاری برای مجلاتی محاسبه می‌شود که در پایگاه داده اصلی Web of Science (WoS Core Collection) توسط کلاریویت آنالیتیکس نمایه‌شده‌اند و بخشی از گزارش‌های استنادی مجلات (JCR) هستند.

روش محاسبه‌ی Impact Factor

محاسبه ایمپکت فاکتور برای یک مجله در یک سال مشخص (مثلاً سال X) بر اساس یک فرمول ساده انجام می‌شود که تعداد استنادها به مقالات آن مجله در دو سال گذشته (سال‌های X-1 و X-2) را در نظر می‌گیرد. فرمول کلی به شرح زیر است: ایمپکت فاکتور (سال X) = (تعداد کل استنادهایی که در سال X به مقالات قابل استناد منتشر شده در مجله در سال‌های X-1 و X-2 صورت گرفته است) تقسیم بر (تعداد کل مقالات قابل استناد منتشر شده در مجله در سال‌های X-1 و X-2). مقالات قابل استناد معمولاً شامل مقالات پژوهشی اصلی (Original Articles) و مقالات مروری (Review Articles) هستند هرچند تعریف دقیق ممکن است توسط JCR کمی متفاوت باشد. استنادها فقط از مقالاتی شمارش می‌شوند که خود در مجلات نمایه‌شده در Web of Science منتشر شده‌اند. این فرآیند محاسبه به صورت سالانه انجام می‌شود و نتایج آن (گزارش‌های JCR) معمولاً در اواسط سال (معمولاً ژوئن یا جولای) برای سال قبل منتشر می‌گردد. برای مثال ایمپکت فاکتور سال ۲۰۲۳ یک مجله بر اساس استنادهای دریافتی در سال ۲۰۲۳ به مقالات منتشرشده در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ آن مجله محاسبه می‌شود. این روش یک پنجره زمانی دو ساله را برای سنجش تأثیر فوری مقالات در نظر می‌گیرد هرچند که تأثیر واقعی یک مقاله ممکن است در طول زمان طولانی‌تری نمایان شود.

اهمیت ایمپکت فاکتور در ژورنال‌های ISI

ایمپکت فاکتور به دلایل متعددی در جامعه علمی به ویژه در ارتباط با ژورنال‌های ISI از اهمیت بالایی برخوردار است. اولاً این شاخص به عنوان یک ابزار سریع و قابل درک برای ارزیابی نسبی کیفیت و اعتبار یک مجله در مقایسه با سایر مجلات در همان حوزه موضوعی عمل می‌کند. یک ایمپکت فاکتور بالا معمولاً نشان‌دهنده این است که مقالات منتشرشده در آن مجله به طور مکرر توسط سایر پژوهشگران مورد استناد قرار می‌گیرند که این امر می‌تواند به عنوان نشانه‌ای از تأثیرگذاری و اهمیت یافته‌های منتشرشده در آن مجله تلقی شود. ثانیاً ایمپکت فاکتور به پژوهشگران در انتخاب مجله مناسب برای ارسال مقالاتشان کمک می‌کند. بسیاری از محققان به دنبال انتشار کارهای خود در مجلاتی با ایمپکت فاکتور بالا هستند تا اطمینان حاصل کنند که پژوهششان به دست مخاطبان گسترده‌تری رسیده و شانس بیشتری برای دریافت استناد داشته باشد. ثالثاً ایمپکت فاکتور به طور گسترده‌ای توسط دانشگاه‌ها مؤسسات پژوهشی و نهادهای تأمین مالی برای ارزیابی عملکرد علمی پژوهشگران گروه‌های تحقیقاتی و حتی خود مؤسسات مورد استفاده قرار می‌گیرد. انتشار مقاله در مجلات با ایمپکت فاکتور بالا اغلب به عنوان یک دستاورد مهم تلقی شده و می‌تواند در فرآیندهای ارتقای شغلی استخدام و دریافت گرنت‌های پژوهشی تأثیرگذار باشد. با این حال مهم است به یاد داشته باشیم که ایمپکت فاکتور تنها یکی از معیارهای ارزیابی است و نباید به تنهایی مبنای قضاوت مطلق درباره کیفیت یک مجله یا یک مقاله قرار گیرد.

محدوده ایمپکت فاکتور برای ژورنال‌های ISI

محدوده ایمپکت فاکتور برای ژورنال‌های ISI بسیار متنوع است و به طور قابل توجهی به حوزه موضوعی مجله بستگی دارد. نمی‌توان یک عدد واحد را به عنوان “ایمپکت فاکتور خوب” برای همه رشته‌ها در نظر گرفت. در برخی حوزه‌ها مانند پزشکی زیست‌شناسی مولکولی یا فیزیک ذرات مجلات پیشرو ممکن است ایمپکت فاکتورهای بالای ۱۰ ۲۰ یا حتی بیشتر داشته باشند. در مقابل در حوزه‌هایی مانند علوم انسانی علوم اجتماعی ریاضیات نظری یا برخی شاخه‌های مهندسی میانگین تعداد استنادها به طور کلی پایین‌تر است و یک ایمپکت فاکتور ۲ یا ۳ نیز ممکن است برای یک مجله در جایگاه برتر آن رشته محسوب شود. بنابراین هنگام ارزیابی ایمپکت فاکتور یک مجله ضروری است که آن را در مقایسه با سایر مجلات هم‌رده و در همان حوزه موضوعی سنجید. گزارش‌های JCR مجلات را بر اساس حوزه موضوعی دسته‌بندی می‌کنند و این امکان را فراهم می‌آورند تا جایگاه نسبی یک مجله (مثلاً در دهک اول دوم و …) در رشته خود مشخص شود. یک مجله با ایمپکت فاکتور ۱ در یک رشته ممکن است معتبرتر از مجله‌ای با ایمپکت فاکتور ۵ در رشته‌ای دیگر باشد صرفاً به دلیل تفاوت در الگوهای استنادی و حجم ادبیات علمی تولیدشده در آن حوزه‌ها. درک این تفاوت‌های بین‌رشته‌ای برای تفسیر صحیح ایمپکت فاکتور امری حیاتی است.

چگونه ایمپکت فاکتور ژورنال‌های ISI را پیدا کنیم؟

برای یافتن ایمپکت فاکتور یک ژورنال ISI به صورت معتبر بهترین و رسمی‌ترین منبع پایگاه داده Journal Citation Reports (JCR) است که توسط کلاریویت آنالیتیکس ارائه می‌شود. دسترسی به JCR معمولاً از طریق اشتراک دانشگاه‌ها یا مؤسسات پژوهشی امکان‌پذیر است. در این پایگاه می‌توانید با جستجوی نام مجله ISSN آن یا مرور بر اساس حوزه موضوعی اطلاعات مربوط به ایمپکت فاکتور سال‌های مختلف و سایر شاخص‌های مرتبط را مشاهده کنید. علاوه بر JCR بسیاری از وب‌سایت‌های ناشران معتبر علمی نیز در صفحه اصلی یا بخش “About” مجله ایمپکت فاکتور رسمی آن را اعلام می‌کنند. با این حال توصیه می‌شود برای اطمینان این عدد را با اطلاعات موجود در JCR (در صورت دسترسی) مطابقت دهید زیرا برخی سایت‌های غیررسمی ممکن است اطلاعات نادرست یا قدیمی ارائه دهند. کتابخانه‌های دانشگاهی نیز اغلب دسترسی به JCR یا سایر ابزارهای جستجوی مجلات را فراهم می‌کنند و می‌توانند منبع خوبی برای کسب اطلاعات باشند. همچنین برخی پایگاه‌های داده دیگر مانند Scopus نیز شاخص‌های مشابهی مانند CiteScore را ارائه می‌دهند که هرچند معادل ایمپکت فاکتور نیستند اما می‌توانند دیدگاهی مکمل درباره تأثیرگذاری مجله ارائه دهند. همیشه اطمینان حاصل کنید که منبع اطلاعاتی که استفاده می‌کنید معتبر و به‌روز باشد تا از صحت ایمپکت فاکتور اعلام‌شده مطمئن شوید.

اعتبار سنجی مجلات ISI از طریق شاخص Impact Factor

شاخص ایمپکت فاکتور به عنوان یکی از ابزارهای اصلی برای اعتبار سنجی و ارزیابی مجلات نمایه‌شده در پایگاه داده Web of Science (ISI) توسط جامعه علمی پذیرفته شده است. در واقع وجود ایمپکت فاکتور برای یک مجله به خودی خود نشان‌دهنده این است که آن مجله توسط کلاریویت آنالیتیکس نمایه‌شده و در گزارش‌های استنادی مجلات (JCR) گنجانده شده است که این فرآیند نمایه‌سازی شامل ارزیابی‌های دقیق کیفی و کمی توسط متخصصان کلاریویت است. بنابراین مجلاتی که دارای ایمپکت فاکتور هستند به طور کلی از سطح مشخصی از اعتبار و کیفیت برخوردارند. ایمپکت فاکتور به محققان کتابداران و نهادهای ارزیابی کمک می‌کند تا مجلات کلیدی و تأثیرگذار در یک حوزه خاص را شناسایی کنند. با این حال مهم است که تأکید شود ایمپکت فاکتور تنها یکی از شاخص‌های اعتبار است و نباید به تنهایی برای قضاوت نهایی استفاده شود. عواملی مانند شهرت هیئت تحریریه کیفیت فرآیند داوری همتا (Peer Review) گستردگی پوشش موضوعی بین‌المللی بودن نویسندگان و داوران و سایر شاخص‌های استنادی (مانند شاخص آنی یا Immediacy Index نیمه عمر استناد یا Cited Half-Life و شاخص‌های مبتنی بر پایگاه‌های دیگر مانند SJR و SNIP در Scopus) نیز در اعتبار یک مجله نقش دارند. در نهایت اعتبار یک مجله ISI ترکیبی از شاخص‌های کمی مانند ایمپکت فاکتور و ارزیابی‌های کیفی محتوایی و فرآیندی است.

ویژگی‌های مقالاتی که در مجلات دارای ایمپکت فاکتور منتشر می‌شوند

انتشار مقاله در مجلات دارای ایمپکت فاکتور به ویژه مجلات با IF بالا نیازمند رعایت مجموعه‌ای از استانداردها و ویژگی‌های خاص در مقاله است. این مجلات به دلیل حجم بالای مقالات ارسالی و نرخ پذیرش پایین فرآیند داوری بسیار دقیق و سخت‌گیرانه‌ای دارند. مقالاتی که موفق به چاپ در این نشریات می‌شوند معمولاً دارای ویژگی‌های برجسته‌ای هستند که در ادامه به تفکیک بررسی می‌شوند.

کیفیت علمی بالا

کیفیت علمی بالا اساسی‌ترین ویژگی مقالاتی است که در مجلات معتبر با ایمپکت فاکتور بالا به چاپ می‌رسند. این به معنای ارائه پژوهشی است که از نظر اصالت نوآوری و اهمیت برای حوزه علمی مربوطه برجسته باشد. مقاله باید حاوی یافته‌های جدید و قابل توجهی باشد که به دانش موجود اضافه کرده و مرزهای دانش را گسترش دهد. موضوع پژوهش باید جذاب به‌روز و مورد علاقه جامعه علمی باشد. فرضیه‌ها باید به وضوح بیان شده و با استفاده از روش‌های دقیق و مناسب مورد آزمون قرار گرفته باشند. نتایج باید به طور معتبر و قابل تکرار به دست آمده باشند. داوران این مجلات به شدت بر نوآوری و اهمیت یافته‌ها تمرکز می‌کنند و تنها مقالاتی که پتانسیل بالایی برای دریافت استناد و تأثیرگذاری بر پژوهش‌های آتی دارند شانس پذیرش خواهند داشت. کیفیت علمی بالا شامل دقت در انجام پژوهش صداقت علمی و ارائه تحلیلی عمیق و مستدل از یافته‌ها است.

ساختار و نگارش استاندارد

علاوه بر کیفیت علمی ساختار و نگارش مقاله نیز باید مطابق با استانداردهای آکادمیک و دستورالعمل‌های خاص مجله باشد. مقالات باید دارای ساختار منطقی و روشنی باشند معمولاً در قالب IMRAD (مقدمه روش‌ها نتایج و بحث) یا ساختارهای مشابه. نگارش باید شیوا دقیق و بدون ابهام باشد. استفاده صحیح از اصطلاحات تخصصی رعایت قواعد دستوری و املایی و پرهیز از جملات طولانی و پیچیده ضروری است. شکل‌ها جداول و نمودارها باید با کیفیت بالا گویا و خوانا باشند و اطلاعات را به درستی منتقل کنند. فهرست منابع باید کامل و با فرمت مورد نظر مجله تهیه شده باشد. یک نگارش ضعیف حتی اگر محتوای علمی قوی داشته باشد می‌تواند شانس پذیرش مقاله را به شدت کاهش دهد زیرا داوران و ویراستاران وقت و انرژی زیادی را صرف فهمیدن منظور نویسنده یا اصلاح مشکلات نگارشی نخواهند کرد. وضوح و دقت در نگارش نشان‌دهنده دقت نویسنده در کل فرآیند پژوهش است.

روش‌شناسی قوی

روش‌شناسی پژوهش در مقالاتی که در مجلات با ایمپکت فاکتور منتشر می‌شوند باید از استحکام و دقت بالایی برخوردار باشد. روش‌ها باید به طور کامل و واضح شرح داده شده باشند تا پژوهشگران دیگر بتوانند در صورت لزوم آن را تکرار کنند. انتخاب روش تحقیق ابزارهای جمع‌آوری داده و روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها باید متناسب با سؤال پژوهش و فرضیه‌ها باشند و از نظر علمی معتبر و قابل دفاع باشند. در پژوهش‌های کمی نمونه‌گیری باید صحیح و حجم نمونه کافی باشد. در پژوهش‌های کیفی رویکرد و روش تحلیل داده‌ها باید مناسب و با عمق کافی صورت گرفته باشد. هرگونه محدودیت در روش‌شناسی باید به طور شفاف بیان شود. داوران این مجلات به شدت بر صحت و اعتبار روش‌شناسی تمرکز دارند زیرا نتایج پژوهش تنها در صورتی قابل اعتماد هستند که بر پایه یک روش‌شناسی قوی و دقیق بنا شده باشند. ارائه جزئیات کافی درباره چگونگی انجام پژوهش اعتبار و قابلیت اعتماد نتایج را افزایش می‌دهد.

رعایت دستورالعمل‌های مجله

یکی از نکات حیاتی برای افزایش شانس پذیرش در مجلات با ایمپکت فاکتور رعایت دقیق و کامل دستورالعمل‌های ارسال مقاله (Author Guidelines) است که توسط هر مجله ارائه می‌شود. این دستورالعمل‌ها شامل جزئیاتی در مورد قالب‌بندی ساختار مقاله تعداد کلمات سبک رفرنس‌دهی نحوه ارائه شکل‌ها و جداول اطلاعات نویسندگان و سایر الزامات فنی و محتوایی هستند. عدم رعایت این دستورالعمل‌ها اغلب منجر به رد مقاله حتی قبل از فرستادن آن برای داوری می‌شود (Desk Rejection). ویراستاران مجلات پرمخاطب وقت کافی برای اصلاح مشکلات فرمت‌بندی یا ساختاری مقالاتی که به وضوح دستورالعمل‌ها را نادیده گرفته‌اند ندارند. بنابراین قبل از ارسال مقاله لازم است دستورالعمل‌های مجله به دقت مطالعه شده و مقاله بر اساس آن‌ها بازبینی و تنظیم شود. این نشان‌دهنده حرفه‌ای بودن نویسنده و احترام او به فرآیندهای مجله است.

موضوعات مرتبط با حوزه مجله

مقالاتی که در مجلات با ایمپکت فاکتور بالا پذیرش می‌شوند همیشه موضوعاتی را پوشش می‌دهند که به طور مستقیم و عمیق با حوزه تخصصی و دامنه پوشش آن مجله مرتبط هستند. هر مجله ISI دارای حوزه موضوعی مشخصی است که در بخش “Aims and Scope” آن توضیح داده شده است. ارسال مقاله‌ای که خارج از این حوزه باشد حتی اگر از نظر علمی بسیار قوی باشد منجر به رد سریع آن خواهد شد. قبل از انتخاب مجله لازم است چندین شماره اخیر آن مجله مطالعه شود تا با نوع مقالاتی که منتشر می‌کند رویکردها و موضوعات مورد علاقه آن آشنا شد. موضوع مقاله باید نه تنها در حوزه کلی مجله باشد بلکه با تمرکز و رویکرد خاص آن مجله نیز همخوانی داشته باشد. برخی مجلات ممکن است به روش‌های خاصی علاقه‌مند باشند در حالی که برخی دیگر بر جنبه‌های کاربردی یا نظری بیشتر تمرکز دارند. اطمینان از تناسب موضوعی مقاله با مجله انتخابی اولین گام مهم در فرآیند ارسال موفقیت‌آمیز است و شانس پذیرش اولیه را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.

چه نوع مقالاتی شانس بیشتری برای چاپ در مجلات با ایمپکت فاکتور دارند؟

همانطور که پیشتر اشاره شد مجلات با ایمپکت فاکتور بالا به دنبال مقالاتی هستند که بیشترین پتانسیل را برای تأثیرگذاری و دریافت استناد دارند. بنابراین انواع خاصی از مقالات شانس بیشتری برای پذیرش در این نشریات دارند. مقالات پژوهشی اصلی (Original Research Articles) که حاوی یافته‌های جدید نوآورانه و مهم هستند در اولویت قرار دارند. این مقالات باید بر یک سؤال پژوهشی مشخص تمرکز کرده و با استفاده از روش‌های دقیق و معتبر به آن پاسخ دهند. مقالات مروری جامع و به‌روز (Comprehensive Review Articles) نیز به ویژه اگر توسط متخصصان برجسته در آن حوزه نوشته شده باشند و به سازماندهی دانش موجود یا شناسایی شکاف‌های پژوهشی بپردازند بسیار مورد توجه قرار می‌گیرند و اغلب استنادهای بالایی دریافت می‌کنند. مقالاتی که به موضوعات “داغ” و مورد بحث در جامعه علمی می‌پردازند یا یافته‌هایی دارند که پیامدهای گسترده‌ای برای نظریه یا عمل دارند نیز شانس بیشتری دارند. مطالعاتی که از حجم داده‌های بزرگ استفاده می‌کنند یا روش‌های آماری پیشرفته‌ای را به کار می‌برند که به نتایج قوی و قابل اتکا منجر می‌شود نیز مورد استقبال قرار می‌گیرند. علاوه بر محتوای علمی مقالاتی که به طور شفاف مختصر و مطابق با استانداردهای نگارشی مجله نوشته شده‌اند و از نظر ساختار و فرمت بی‌نقص هستند فرآیند داوری را با موفقیت بیشتری طی می‌کنند. در نهایت مقالاتی که به وضوح نشان می‌دهند چگونه یافته‌های آن‌ها به دانش موجود اضافه می‌کند و چرا برای خوانندگان مجله مربوطه اهمیت دارند شانس بالاتری برای پذیرش خواهند داشت.

چگونه مجلات با ایمپکت فاکتور را پیدا کنیم؟

برای یافتن مجلات با ایمپکت فاکتور به ویژه مجلات نمایه‌شده در ISI چندین راهکار اصلی وجود دارد. اولین و معتبرترین راه استفاده از پایگاه داده Journal Citation Reports (JCR) است که توسط کلاریویت آنالیتیکس ارائه می‌شود. این پایگاه امکان جستجو بر اساس نام مجله ISSN یا حوزه موضوعی را فراهم کرده و اطلاعات کاملی از جمله ایمپکت فاکتور سال‌های اخیر رتبه مجله در حوزه مربوطه (Q1, Q2, Q3, Q4) و سایر شاخص‌ها را ارائه می‌دهد. دسترسی به JCR معمولاً از طریق کتابخانه‌های دانشگاهی یا مؤسسات پژوهشی امکان‌پذیر است. راه دیگر جستجو در وب‌سایت رسمی ناشران بزرگ علمی است. بسیاری از ناشران معتبر در وب‌سایت خود لیست مجلاتشان را به همراه اطلاعات مربوط به نمایه‌سازی و ایمپکت فاکتور آن‌ها منتشر می‌کنند. با این حال همیشه توصیه می‌شود که اطلاعات ایمپکت فاکتور اعلام‌شده توسط ناشر را با JCR (در صورت دسترسی) مطابقت دهید. استفاده از ابزارهای جستجوی مجله (Journal Finder یا Journal Suggester) که توسط برخی ناشران یا پایگاه‌های داده (مانند Master Journal List کلاریویت) ارائه می‌شوند نیز می‌تواند مفید باشد. این ابزارها با دریافت اطلاعاتی از چکیده و کلمات کلیدی مقاله شما مجلات مرتبط را پیشنهاد می‌دهند و اغلب اطلاعات ایمپکت فاکتور یا سایر شاخص‌های آن‌ها را نیز نمایش می‌دهند. مشورت با اساتید و همکاران باتجربه در حوزه تخصصی خود نیز می‌تواند به شناسایی مجلات معتبر و شناخته‌شده با ایمپکت فاکتور مناسب کمک کند.

مزایا و معایب شاخص Impact Factor

شاخص ایمپکت فاکتور با وجود کاربرد گسترده‌اش هم دارای مزایا و هم معایبی است که درک آن‌ها برای استفاده صحیح از این معیار ضروری است. مزیت اصلی ایمپکت فاکتور فراهم کردن یک معیار کمی و به نسبت ساده برای مقایسه مجلات در یک حوزه موضوعی مشخص است. این شاخص به سرعت می‌تواند تصویری کلی از میزان تأثیرگذاری متوسط مقالات یک مجله ارائه دهد و به پژوهشگران در انتخاب مجله برای انتشار یا مطالعه کمک کند. همچنین IF به کتابداران در تصمیم‌گیری برای اشتراک مجلات و به نهادهای ارزیابی در سنجش عملکرد نسبی مجلات یاری می‌رساند. با این حال ایمپکت فاکتور دارای محدودیت‌های قابل توجهی است. اولاً این شاخص فقط برای مجلات محاسبه می‌شود و میزان تأثیر یک مقاله خاص یا یک نویسنده را نشان نمی‌دهد؛ ممکن است تنها چند مقاله پر استناد در یک مجله ایمپکت فاکتور آن را به شدت بالا ببرند در حالی که اکثر مقالات استناد کمی دریافت کرده باشند. ثانیاً الگوهای استنادی و در نتیجه ایمپکت فاکتور به شدت بین رشته‌های مختلف متفاوت است و مقایسه IF مجلات در رشته‌های مختلف بی‌معنی است. ثالثاً دوره زمانی دو ساله برای محاسبه IF ممکن است برای همه رشته‌ها (به ویژه آن‌هایی که سرعت تحولات در آن‌ها کندتر است) مناسب نباشد. رابعاً این شاخص می‌تواند تحت تأثیر عواملی مانند خود-استنادی مجله نوع مقالات منتشرشده (مقالات مروری معمولاً استناد بیشتری می‌گیرند) و سیاست‌های تحریریه قرار گیرد. پنجم IF تنها استنادهای دریافتی از مجلات نمایه‌شده در WoS را شمارش می‌کند و ممکن است تأثیر یک مجله در حوزه‌هایی مانند کتاب‌ها یا نشریات محلی را نادیده بگیرد. در نهایت اتکای بیش از حد به IF می‌تواند منجر به تمرکز بر کمیت (تعداد مقالات در مجلات با IF بالا) به جای کیفیت واقعی پژوهش شود.

آیا ایمپکت فاکتور تنها معیار ارزیابی مجلات است؟

خیر ایمپکت فاکتور تنها یکی از معیارهای ارزیابی مجلات است و نباید به تنهایی برای قضاوت نهایی استفاده شود. معیارهای دیگری مانند شاخص آنی نیمه عمر استناد شاخص‌های مبتنی بر اسکوپوس (مانند CiteScore, SJR, SNIP) کیفیت فرآیند داوری شهرت هیئت تحریریه و تناسب موضوعی مجله با نیازهای پژوهشگر نیز اهمیت دارند.

آیا ایمپکت فاکتور برای یک مقاله هم محاسبه می‌شود؟

خیر ایمپکت فاکتور یک شاخص در سطح مجله است و برای ارزیابی کل نشریه استفاده می‌شود. برای ارزیابی تأثیر یک مقاله خاص از تعداد استنادهایی که آن مقاله به تنهایی دریافت کرده است استفاده می‌شود.

ایمپکت فاکتور خوب چقدر است؟

ایمپکت فاکتور “خوب” کاملاً نسبی است و به حوزه موضوعی مجله بستگی دارد. یک ایمپکت فاکتور بالا در یک رشته ممکن است در رشته‌ای دیگر متوسط یا پایین محسوب شود. برای ارزیابی باید ایمپکت فاکتور یک مجله را با سایر مجلات هم‌رده در همان حوزه موضوعی مقایسه کرد.

ایمپکت فاکتور هر چند وقت یکبار به‌روز می‌شود؟

ایمپکت فاکتور به صورت سالانه توسط موسسه کلاریویت آنالیتیکس محاسبه و منتشر می‌شود. گزارش‌های جدید (Journal Citation Reports – JCR) معمولاً در اواسط هر سال (حدود ماه ژوئن یا جولای) برای سال قبل میلادی منتشر می‌گردند.