همه چیز درباره ی کتیبه تنگه واشی تهران

تنگه واشی نامی که برای علاقه مندان به طبیعت گردی و تاریخ در حوالی تهران بسیار آشناست. این منطقه ییلاقی خوش آب و هوا در نزدیکی شهر فیروزکوه با جاذبه های طبیعی بکر و یک اثر تاریخی منحصربه فرد هرساله میزبان هزاران گردشگر است. اما آنچه تنگه واشی را از بسیاری دیگر از مناطق ییلاقی متمایز می کند وجود کتیبه ای سنگی متعلق به دوران قاجار است که داستان هایی از دربار و شکار شاهان را روایت می کند. بسیاری از مسافران برای فرار از گرمای تابستان و تجربه پیاده روی دل انگیز در آب خنک راهی این تنگه می شوند اما در کنار این طبیعت گردی کنجکاوی برای دانستن درباره این کتیبه تاریخی و اهمیت آن نیز وجود دارد. این اثر نه تنها بخشی از هویت تاریخی منطقه است بلکه پنجره ای است رو به سبک زندگی و علایق پادشاهان گذشته ایران. آشنایی با این کتیبه و داستان پشت آن سفر به تنگه واشی را از یک گشت وگذار صرف در طبیعت فراتر برده و لایه ای عمیق تر از درک تاریخی به آن می افزاید. درک موقعیت دقیق تنگه چگونگی دسترسی به آن بهترین زمان برای بازدید و وسایل ضروری اطلاعاتی حیاتی برای برنامه ریزی سفری ایمن و لذت بخش به این منطقه است. همچنین شناخت جاذبه های طبیعی دیگر مانند آبشار ساواشی تجربه این سفر را کامل تر می کند. کتیبه تنگه واشی گواهی است بر پیوند ناگسستنی طبیعت و تاریخ در این نقطه از ایران.

تنگه واشی که گاهی به اشتباه با عنوان تنگه واشی تهران شناخته می شود (در حالی که در استان تهران قرار دارد اما فاصله قابل توجهی تا شهر تهران دارد) در ۱۷ کیلومتری شهر فیروزکوه و در مجاورت روستای واشی واقع شده است. این منطقه در شهرستان فیروزکوه قرار دارد و دسترسی اصلی به آن از طریق جاده فیروزکوه امکان پذیر است. موقعیت جغرافیایی این تنگه در دل کوهستان باعث شده تا آب و هوایی خنک و مطبوع به خصوص در فصول گرم سال داشته باشد و به همین دلیل به یکی از مقاصد اصلی ییلاقی برای ساکنان تهران و استان های اطراف تبدیل شده است. مسیر دسترسی به تنگه پس از رسیدن به نزدیکی روستای واشی آغاز می شود و برای رسیدن به جاذبه های اصلی آن از جمله کتیبه و آبشار باید مسیری را پیاده طی کرد.

کتیبه تاریخی تنگه واشی یک سنگ نگاره برجسته است که بر دیواره سنگی این تنگه حکاکی شده است. این اثر هنری و تاریخی مهم ترین عنصر غیرطبیعی در تنگه واشی محسوب می شود و بخش قابل توجهی از شهرت این منطقه به دلیل وجود همین کتیبه است. این کتیبه در بخش ابتدایی تنگه اول (معروف به واشی) قرار گرفته و گردشگران برای رسیدن به تنگه دوم (ساواشی) و آبشار باید از کنار آن عبور کنند. موضوع اصلی کتیبه صحنه های شکار و دربار قاجاری را به تصویر می کشد و اطلاعات ارزشمندی درباره وقایع و شخصیت های آن دوران ارائه می دهد. این کتیبه به رغم قرار گرفتن در معرض عوامل طبیعی همچنان تا حد زیادی سالم باقی مانده و روایتگر بخشی از تاریخ ایران است.

تاریخچه ساخت کتیبه تنگه واشی به اوایل دوران قاجار و زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار بازمی گردد. فتحعلی شاه علاقه زیادی به شکار و همچنین به ثبت رساندن وقایع مهم دوران حکمرانی خود داشت. دستور ساخت این کتیبه در سال ۱۲۲۵ هجری قمری صادر شد. هدف از ایجاد این سنگ نگاره یادبود و نمایش قدرت و مهارت فتحعلی شاه در شکار به ویژه شکار حیواناتی مانند قوچ و بز کوهی بود که در آن زمان در مناطق کوهستانی اطراف تهران فراوان بودند. این کتیبه یکی از سه کتیبه مشابهی است که به دستور فتحعلی شاه در نقاط مختلف ایران (دیگری در چشمه علی دامغان و سومی در سرچشمه شهرستان ری) برای ثبت صحنه های شکار او حجاری شده است. انتخاب تنگه واشی برای این منظور به دلیل موقعیت ییلاقی و دسترسی نسبتاً آسان آن از پایتخت (تهران) در آن زمان بوده است.

دستور ساخت کتیبه توسط شخص فتحعلی شاه قاجار دومین پادشاه سلسله قاجاریه صادر شد. فتحعلی شاه که از سال ۱۲۱۲ تا ۱۲۵۰ هجری قمری بر ایران حکومت می کرد به دلیل علاقه وافر به شکار و همچنین تمایل به بزرگداشت خود و خاندانش از طریق هنر و معماری شناخته می شود. او هنرمندان و سنگ تراشان دربار را مأمور کرد تا صحنه هایی از شکار او را بر دل صخره ها در مناطقی که برای شکار به آن ها سفر می کرد حکاکی کنند. این کتیبه ها نه تنها جنبه یادبودی داشتند بلکه نوعی نمایش قدرت و سلطنت نیز محسوب می شدند. هنرمندانی که مسئولیت اجرای این طرح ها را بر عهده داشتند با دقت و مهارت جزئیات لباس ها چهره ها و حیوانات را بر سنگ نقش بستند به گونه ای که پس از گذشت سالیان دراز همچنان قابل تشخیص هستند.

نقوش و مضمون کتیبه تنگه واشی بسیار غنی و پرجزئیات است. این سنگ نگاره صحنه ای بزرگ و پویا از مراسم شکار فتحعلی شاه قاجار را به نمایش می گذارد. در مرکز کتیبه تصویر فتحعلی شاه سوار بر اسب در حال شکار دیده می شود. اطراف او تعدادی از شاهزادگان و درباریان قاجاری به همراه شکارچیان و تفنگچیان در حال شرکت در شکار هستند. حیواناتی مانند قوچ بز کوهی و آهو نیز در صحنه به تصویر کشیده شده اند که نشان دهنده نوع شکار رایج در آن دوران و منطقه است. جزئیات لباس ها اسلحه ها و حتی چهره ها با دقت نسبی حک شده اند. در بخش هایی از کتیبه نیز متونی به خط فارسی وجود دارد که به معرفی شخصیت ها و شرح واقعه شکار می پردازد. مضمون کلی کتیبه نمایش اقتدار پادشاه مهارت او در شکار و شکوه دربار قاجار در آن زمان است و از نظر مطالعات تاریخی و هنری دوران قاجار اهمیت بالایی دارد.

علاوه بر کتیبه تاریخی تنگه واشی دارای جاذبه های طبیعی چشم نواز و هیجان انگیزی است. اصلی ترین جاذبه طبیعی این منطقه پیاده روی در مسیر آبی تنگه است. مسیر تنگه در دو بخش اصلی قرار دارد؛ تنگه اول که کتیبه در آن واقع شده و تنگه دوم (ساواشی) که به آبشار منتهی می شود. در بیشتر طول مسیر آب خنک و گوارایی در جریان است که عمق آن در بخش های مختلف متفاوت است و گاهی تا زانو یا بالاتر نیز می رسد. دیواره های بلند و صخره ای تنگه که در برخی نقاط به هم نزدیک می شوند فضایی دالان مانند و سایه دار ایجاد می کنند که پیاده روی را در روزهای گرم تابستان بسیار لذت بخش می کند. پوشش گیاهی منطقه شامل درختان و بوته هایی است که در اطراف مسیر رشد کرده اند و بر زیبایی طبیعی تنگه می افزایند. عبور از میان این دیواره های سنگی و حس خنکای آب تجربه منحصربه فردی را برای بازدیدکنندگان رقم می زند.

آبشار ساواشی نقطه پایانی و اوج پیاده روی در تنگه واشی است. این آبشار در انتهای تنگه دوم (ساواشی) قرار دارد و پس از عبور از کل مسیر آبی تنگه قابل دسترسی است. آبشار ساواشی حدود ۱۵ متر ارتفاع دارد و فروریختن آب از این ارتفاع بر حوضچه ای که در پایین آن شکل گرفته منظره ای زیبا و دل انگیز را ایجاد می کند. صدای ریزش آب و هوای خنک اطراف آبشار خستگی مسیر پیاده روی را از تن به در می کند. بسیاری از گردشگران پس از رسیدن به آبشار در کنار آن استراحت کرده و از فضای دلنشین و خنک آن لذت می برند. این آبشار مهم ترین جاذبه طبیعی تنگه واشی محسوب می شود و هدف اصلی بسیاری از طبیعت گردان برای پیمایش کامل مسیر تنگه است. وجود آبشار تنوع طبیعی تنگه را تکمیل کرده و آن را به مقصدی جامع برای طبیعت گردی تبدیل می کند.

پیاده روی در تنگه واشی تجربه ای متفاوت و خاطره انگیز است. این پیاده روی برخلاف مسیرهای کوه پیمایی معمول عمدتاً در بستر رودخانه و داخل آب صورت می گیرد. مسیر از پارکینگ و ورودی تنگه آغاز می شود و پس از عبور از بخش خشکی اولیه و رسیدن به کتیبه وارد مسیر آبی تنگه اول می شوید. پس از پیمایش تنگه اول و عبور از دشتی کوتاه وارد تنگه دوم (ساواشی) می شوید که مسیر آبی آن طولانی تر است و در نهایت به آبشار ساواشی ختم می شود. طول کل مسیر رفت و برگشت حدود ۳ تا ۴ کیلومتر است اما به دلیل نیاز به راه رفتن در آب و روی سنگ ها پیمایش آن زمان برتر از یک مسیر معمولی خشکی است و معمولاً حدود ۲ تا ۳ ساعت (بسته به سرعت و توقف ها) برای رفت و برگشت زمان نیاز دارد. درجه سختی مسیر متوسط است و نیاز به آمادگی جسمانی معمولی دارد. کف تنگه اغلب پوشیده از سنگ های رودخانه ای است و به همین دلیل استفاده از کفش مناسب برای جلوگیری از لیز خوردن و آسیب دیدن پا ضروری است.

مسیر دسترسی به تنگه واشی از تهران نسبتاً آسان است و بیشتر آن از طریق جاده های اصلی آسفالته طی می شود. اصلی ترین مسیر استفاده از جاده فیروزکوه (جاده ۷۹) به سمت شمال شرق تهران است. پس از طی حدود ۱۰۰ تا ۱۱۰ کیلومتر در این جاده به نزدیکی شهر فیروزکوه می رسید. پیش از ورود به شهر فیروزکوه باید از خروجی به سمت روستای جابان و سپس روستای واشی خارج شوید. مسیر از جاده اصلی تا روستای واشی آسفالته است. پس از رسیدن به روستای واشی باید مسیر را تا پارکینگ تنگه ادامه دهید. این بخش انتهایی مسیر ممکن است خاکی باشد. فاصله کلی از تهران تا پارکینگ تنگه واشی حدود ۱۲۵ تا ۱۳۰ کیلومتر است و با در نظر گرفتن ترافیک و سرعت مجاز معمولاً حدود ۲ تا ۲.۵ ساعت با خودرو زمان می برد تا به محل برسید. تابلوهای راهنما در طول مسیر به سمت تنگه واشی وجود دارند.

بهترین زمان بازدید از تنگه واشی فصل تابستان است. دلیل اصلی این موضوع نیاز به پیاده روی در مسیر آبی تنگه است. در فصل تابستان آب رودخانه خنک و دلپذیر است و راه رفتن در آن به خصوص در گرمای هوا بسیار لذت بخش است. همچنین در این فصل هوا در منطقه ییلاقی تنگه واشی معتدل و مناسب برای فعالیت های فضای باز است. بازدید در اواخر فصل بهار نیز می تواند مناسب باشد اما ممکن است آب رودخانه هنوز کمی سرد باشد. در فصول پاییز و زمستان بازدید از تنگه واشی به دلیل سردی بیش از حد آب احتمال یخ زدگی و شرایط نامساعد جوی در منطقه کوهستانی فیروزکوه توصیه نمی شود و می تواند خطرناک باشد. بنابراین برای تجربه کامل و لذت بخش از تنگه واشی و پیاده روی در آب برنامه ریزی سفر برای ماه های خرداد تا شهریور ایده آل است.

برای سفر به تنگه واشی به دلیل ماهیت خاص این منطقه که شامل پیاده روی در آب و مسیرهای سنگی است نیاز به همراه داشتن وسایل خاصی دارید. مهم ترین وسیله کفش مناسب برای راه رفتن در آب است. کفش هایی مانند صندل های طبیعت گردی کفش آبی یا کتانی کهنه که بتواند خیس شود و دارای عاج مناسب برای جلوگیری از لیز خوردن باشد ضروری هستند. همراه داشتن یک دست لباس اضافه و حوله برای تعویض پس از اتمام پیاده روی نیز لازم است. برای محافظت از وسایل ارزشمند مانند تلفن همراه دوربین و کیف پول در برابر خیس شدن استفاده از کیسه یا کوله پشتی ضد آب یا کاورهای مخصوص موبایل توصیه می شود. همچنین همراه داشتن آب آشامیدنی (اگرچه آب رودخانه گواراست اما برای احتیاط) تنقلات کرم ضد آفتاب و کلاه برای بخش های خشکی مسیر و پارکینگ می تواند مفید باشد. در صورت نیاز به داروهای خاص آن ها را نیز به همراه داشته باشید.

تنگه واشی دقیقا کجاست؟

تنگه واشی در ۱۷ کیلومتری شهر فیروزکوه در استان تهران و در نزدیکی روستای واشی قرار دارد. دسترسی اصلی آن از طریق جاده فیروزکوه امکان پذیر است.

بهترین فصل برای سفر به تنگه واشی چه زمانی است؟

بهترین زمان برای بازدید از تنگه واشی فصل تابستان (خرداد تا شهریور) است زیرا در این فصل آب رودخانه برای پیاده روی خنک و دلپذیر است و هوا نیز معتدل است.

میزان سختی مسیر پیاده روی در تنگه چقدر است؟

میزان سختی مسیر پیاده روی در تنگه واشی متوسط است. مسیر حدود ۳-۴ کیلومتر رفت و برگشت است و شامل راه رفتن در آب روی سنگ های رودخانه ای می شود که نیاز به احتیاط دارد.

کتیبه فتحعلی شاه در تنگه واشی چه چیزی را نشان می دهد؟

کتیبه فتحعلی شاه در تنگه واشی صحنه هایی از شکار شاه و شاهزادگان قاجار را به تصویر می کشد و یادبودی از مهارت او در شکار و شکوه دربار قاجار است.

آیا سفر به تنگه واشی با کودکان مناسب است؟

سفر به تنگه واشی با کودکان امکان پذیر است اما به دلیل نیاز به پیاده روی در آب و روی سنگ ها برای کودکان خردسال ممکن است کمی دشوار باشد. همراهی و نظارت والدین ضروری است.