مرز باریک سیاست و جنگ در خاورمیانه
اوضاع منطقه و جنگی که از هفتم اکتبر سال میلادی گذشته میان حماس و اسرائیل آغاز شد رفته رفته و خاصه در هفته ها و روزهای اخیر شکل و ماهیت تازه ای به خود گرفته است. این تصویر با آنچه ابتدا نزد برخی ساده اندیشان گمان زده می شد تفاوت ماهیتی بسیار دارد. مهمترین تفاوت در عقب نشینی دیپلماسی در برابر جنگ و یا تقلیل نقش آن برای حداکثر تلاش در مدیریت آن است. این مدیریت می کوشد «جنگ با شدت کم» را جایگزین احتمال قوی «جنگ با شدت بالا» دنبال کند. به عبارت دیگر اگر کارویژه دیپلماسی تشویق دیگران در قبول گزینه مذاکره و تعامل به جای جنگ است آنچه اکنون در منطقه نقل مجالس و محافل دیپلماتیک شده؛ پذیرش واقعیت «جنگ اجتناب ناپذیر» از یکسو و چگونگی کنترل شدت و دامنه آن تا یک «جنگ گسترده» است.
مهم ترین دلیل وضع جاری به دو عامل مربوط است: نخست؛ تلاش اسرائیل ( اعم از همه جریان ها و طیف های سیاسی آن) در القای این اصل به همه طرف های منطقه( اعم از دولت ها و جریان های سیاسی _ نظامی) که «حق با قوی تر» است. دوم؛ سیاست ریاکارنه و یکجانبه گرای واشنگتن و برخی دولت های اروپایی که از یکسو خود را مخالف ادامه جنگ نمایش می دهند. از سوی دیگر بانی تشویق و حمایت از اسرائیل در ادامه ماجراجویی هایش به قیمت کشتار ویرانی و آوارگی میلیون ها مردم غیر نظامی و بی دفاع در غزه و لبنان هستند. این هر دو عامل سبب شده تا در یک مشارکت “نامقدس” روش «سالامی» و یا “برش های گام به گام” در گسترش جنگ از غزه به دیگر نقاط منطقه در دستور کار قرار گیرد. از این رو اگر در ماه های نخست شروع جنگ غزه همه توجهات معطوف به محدودسازی آن در این تکه از سرزمین های اشغالی فلسطینیان بود رفته رفته به سوریه لبنان گسترش یافته و دیر نیست که به یمن عراق و ایران هم کشیده شود.
مدت هاست که اخبار مربوط به بمباران غزه جای خود را به ویران سازی جنوب و مرکز لبنان داده و حالا بحث روز این است که اسرائیل چه اهدافی را برای حمله به ایران در دستور کار دارد. تشخیص اهداف استراتژیک اسرائیل و به تبع آن واشنگتن در یک تعریف کلی سخت نیست. این اهداف شامل تثبیت موقعیت برتر اسرائیل در منطقه و در این حال پیروزی استراتژیک بر گروه های مقاومت و محدودسازی یا محو نفوذ منطقه ای جمهوری اسلامی است.
حال پرسش های کلیدی این است که آیا روش «سالامی»که با افزایش تحریم های اقتصادی _ تجاری علیه ایران همراه شده به سمت گزینه نظامی پیش می رود؟ هدف از جنگ روانی به راه افتاده چیست و شدت و عمق حمله احتمالی اسرائیل به ایران چه میزان خواهد بود؟ آیا دستور کار حفظ جنگ «تبلیغاتی _ روانی» برای راهبردهای جنگی در آینده است؟ آیا هدف متوقف کردن جمهوری اسلامی در مسیری است که در دهه های گذشته دنبال کرده و منزوی کردن آن به اندازه یک قدرت کوچک منطقه ای است؟ آیا هجمه گسترده تبلیغاتی علیه ایران با این هدف صورت می گیرد که در آینده هرگونه درگیری با جمهوری اسلامی به هر شکل به عنوان «جنگی پاک» نزد افکار عمومی فروخته شود؟ سرانجام این که آیا کوشیده می شود که در میان ملت ها و دولت های منطقه چنین القا شود که «شمشیر» دست کیست؟
استراتژی دستگاه دیپلماسی و آنچه “سید عباس عراقچی” در سفرهای دوره ای خود به کشورهای منطقه دنبال می کند شامل سه سطح از گفت وگوهاست؛ نخست تلاش برای عبور از تنش ها با دولت های منطقه و عادی سازی روابط. دوم؛ محدودسازی هرگونه اقدام ماجراجویانه نظامی اسرائیل. سوم؛ اعلام آمادگی قاطع تهران برای مقابله با تهدیدهای نظامی که بخواهد بنیان های کشور را در معرض آسیب قرار دهد. این سه دستور کار واکنشی است واقع گرایانه که با استقبال دولت های طرف گفت وگو روبرو شده است. اگرچه تحقق عادی سازی روابط و محدود سازی دامنه ماجراجویی اسرائیل به پیش شرط هایی نیازمند است اما یک واقعیت را اسرائیل و پشتیبانان آمریکایی و اروپایی آن نباید از نظر دور بدارند. این واقعیت توانایی تهران برای پاسخ به هرگونه ماجراجویی کنترل نشده اسرائیل است. حمله پهبادی یکشنبه شب گذشته حزب الله به حیفا زنگ هشدار و پیامی است که هم تل آویو و هم واشنگتن باید آن را به درستی دریابند. این هشدار به آن معناست که برخلاف تصورات برنامه ریزان اسرائیلی نه گروه های مقاومت و نه تهران در برابر اقدام های ماجراجویانه دست بسته نبوده و نخواهند بود.
جنگ غزه پس از یکسال از شروع تفاوتی متفاوت و ماهیتی دگرگون یافته است؛ تفاوتی که اخبار غزه را در حاشیه دیگر تحولات قرار داده است. آینده منطقه آبستن حوادث بسیار است.