شام غریبان امام حسین (ع) در شهرهای مختلف ایران چگونه برگزار می‌شود؟
غروبِ عاشورا که می‌شود از هر سو عده‌ای را می‌بینید که شمع به دست به سمت سقاخانه‌ها، مساجد، تکایا و سایر اماکن مذهبی می‌روند تا رسمی که بخشی از عزاداری مرتبط با ایام محرم است را به جا بیاورند. رسمی که بر خلاف عزاداری‌های ۱۰ شبِ نخست ماه محرم یا در سکوت و یا با همخوانی نوحه‌ها و اشعاری آرام و جانسوز به جا آورده می‌شود.
به گزارش ایواره، با پایان عزاداری ظهر روز عاشورا مردم به خانه می‌روند تا برای مراسم آرامِ «شام غریبان» آماده شوند. مراسمی که به یاد نخستین شبِ غربت اسیران کربلا و شهیدان روز عاشورا برگزار می‌شود.
روشن کردن شمع در تاریکی شب، رکنِ اصلی این مراسم است. به باور مردم و بر اساس برخی روایات در نخستین شب پس از واقعه عاشورا، دوستداران امام حسین (ع) در تاریکی صحرای کربلا به جست‌وجوی پیکر شهدا پرداختند؛ از این رو، در بسیاری از مناطق، عزاداران روز عاشورا نیز با فرارسیدن شب به صورت گروهی به خیابان می‌آیند و همزمان با عزاداری شمع روشن می‌کنند.
این مراسم در مناطق مختلف ایران با برخی ویژگی‌های خاص هر منطقه اجرا می‌شود اما اساس و کلیت آن یکسان است. معمولاً دسته‌های عزادار عَلَم، پرچم و ادوات موسیقی مانند طبل، کرنا و سنج همراه ندارند و خبری هم از خواندن نوحه‌های رزمی و پرشور نیست و تنها نوحه‌های آرام سَر می‌دهند.
البته با وجود اینکه در بسیاری از شهرها، مراسم شام غریبان بدون دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی انجام می‌شود اما در برخی از مناطق مانند شهرهایی از تبریز دسته زنجیرزنی، بعد از اقامه نماز مغرب راهی مسجد می‌شوند، چند شمع روشن می‌کنند و همراه با نوحه‌سرایی مداحان به عزاداری با زنجیرزنی یا سینه‌زنی می‌پردازند.
تا چند سال قبل که خانه‌ها تنور داشتند و مردم در خانه نان می‌پختند، معمولا رسم بود در شبِ شام غریبان افراد از روشن کردن تنور خودداری کنند.
در برخی شهرها مانند ابیانه نیز مردم در مراسم شام غریبان از کوچه‌ها عبور می‌کنند و به زیارتگاه محله می‌روند تا در آنجا پس از روشن کردن شمع عزاداری کنند. در گذشته رسم بود که هنگام حرکت در کوچه‌ها، روی سر عزادارن کاه می‌پاشیدند چرا که معتقد بودند با این کار غمِ افراد اندکی سردتر می‌شود.
در شاهرود، ابتدای دسته شام غریبان، تابوتی به نشانه تابوت امام حسین (ع) حمل می‌کنند و سپس اسبی سیاه‌پوش را به عنوان «ذوالجناح» حرکت می‌دهند. روی اسب، دو کبوتر واقعی می‌بندند که بال‌های آنها را به رنگ خون، قرمز کرده‌اند.
در برخی شهرها از جمله نقاطی از بیرجند، شام غریبان را یک روز زودتر برگزار می‌کنند. یعنی هیئت عزاداری در شب تاسوعا و پس از اینکه در کوچه‌ها نوحه‌خوانی کردند، به حسینیه می‌آیند و پس از روضه‌خوانی، چراغ‌ها را خاموش و مشعل روشن می‌کنند و در حال حرکت به دور حسینیه، سینه می‌زنند. در گذشته، پس از این مراسم، علم‌ها را به قبرستان می‌بردند و مراسم شام غریبان انجام می‌شد.
شهرهایی دیگر نیز که شام غریبان را یک روز زودتر برگزار می‌کنند رسم بر این است که پس از نماز مغرب و عشا، از هر خانه‌ای که تمایل داشته باشد چند سینی پر از شمع بیرون می‌آورند و آن را روی سر نگه می‌دارند و سایر افراد پشتِ سر آنها حرکت می‌کنند و اشعار سوزناک می‌خوانند. در این مراسم شمع‌ها را خاموش نمی‌کنند و می‌گذارند تا آخر بسوزند. پس از مراسم نیز برخی برای تبرک، اشک شمع‌ها جمع می‌کنند.
در برخی نقاط استان فارس مراسم شام غریبان با نواختن نِی و طبل همراه است و چند کودک نیز به یاد اسیران کربلا، در حالی‌که دست و پایشان بسته است، پشت سر یک اسب حرکت می‌کنند.
تالشی‌ها هم شب شام غریبان به مسجد می‌روند و تا نیمه‌شب عزاداری می‌کنند. آنها ابتدا پنجه عَلَم را باز می‌کنند و به شکل وارونه در همان جای قبلی می‌بندند و سپس اشعار و مرثیه‌های سوزناک می‌خوانند.
در گویش بوشهری «تی‌بُرد» به معنای شام غریبان است. بوشهری‌ها در این شب دور هم جمع می‌شوند و به دو گروه تقسیم می‌شوند. مردان در پیش و زنان پشت سر آنها قرار می‌گیرند و در فاصله‌هایی معین همزمان با خواندن نوحه‌ای همراه با آوای نِی، شمع روشن می‌کنند.
مردم بخش‌هایی از لرستان از غروبِ روز عاشورا تا ۳ شب متوالی شام غریبان می‌گیرند. عزاداران پارچه‌هایی سیاه رنگ و مخصوص به نام کَت به سر و گردن و شانه‌های خود می‌پیچند. در ابتدای دسته عزاداری گهواره‌ای سیاه‌پوش را حرکت می‌دهند و پس از آن، یک نفر با یک سینی بزرگ با محتویات نان، حلوا و چند شمعِ روشن حرکت می‌کند.
انتهای پیام