روزنامۀ «اصفهان»؛ پلی میان مردم و مجلس

در درازنای تاریخ، مطبوعات و خبرگزاری‌ها نقشی بنیادین در پشتیبانی یا انتقادجویی از نمایندگان مجلس و بازتاب خواسته‌های مردم ایفا کرده‌اند. در تاریخ نشریات اصفهان، یکی از خوش‌نام‌ترین و درخشان‌ترین آن‌ها روزنامۀ «اصفهان» بود؛ روزنامه‌ای که هم صدای مردمِ مطالبه‌گر و دردمند و هم صدای نمایندگان ساعی مجلس بود. و هم‌زمان در کنار این حمایت‌های خویش، از نکته‌گیری و نقد نیز غفلت نمی‌کرد.

اداره و مدیریت این روزنامه به عهدۀ امیرقلی امینی بود. به‌نقل از کتاب «اصفهان از نگاه اصفهان» که پژوهشی مشترک از سیدعلیرضا ابطحی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد نجف‌آباد، و کیمیا کشتی‌آرا، دانش‌آموختۀ دکترای تاریخ از دانشگاه اصفهان است، امینی سال ۱۲۷۶ شمسی در اصفهان به دنیا آمد و به سال ۱۳۵۷ نیز پس از سال‌ها خدمت به نصف جهان در پناه همین دیار با زندگی خداحافظی کرد.

به‌گفتۀ ابطحی و کشتی‌آرا، امینی ۲۱ سال داشت که در پیامد بیماری روماتیسم و اشتباه پزشکی از پا معلول و همین سبب خیر شد. از این ‌پس، خلوت و انزوایی برای او فراهم آمد که بتواند به‌طور هدفمند و عمیق برای خواندن کتاب‌ها و نشریات گوناگون وقت بگذارد، به شکوفایی برسد و خودش به یکی از سروقامتان دانایی در عرصۀ فرهنگ بدل شود. انتشار روزنامۀ «اصفهان» و قلم‌زدن در آن یکی از کوشش‌های اصلی او در این حوزه بود. نشر این روزنامه، بین سال‌های ۱۳۲۲ تا ۱۳۵۴ شمسی دنبال شد. البته در کتاب کوچک و کمتر دیده‌شده، اما جالب‌توجه و خواندنی «اصفهان از نگاه اصفهان» به ۱۲ سال‌ آن از ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۴ نظر دارد.

در روزنامۀ «اصفهان» موضوعات محلی، کشوری و جهانی مورد اعتنا و واکاوی بود. با توجه به علایق و دغدغه‌های گردانندگانش و در رأس آن‌ها، امیرقلی امینی، سه عرصه‌ی یادشده از زاویه‌های مختلفی چون سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بررسی می‌شد. در کتاب «اصفهان از نگاه اصفهان» نیز کم‌وبیش مسائل بر همین اساس تقسیم‌بندی شده است.

با درنگ در هر کدام می‌توان از وضعیت انتخابات و مجلس در آن مقطع از دوران پهلوی دوم یا عصر محمدرضا شاه نکته‌های درخوری یافت. مرور و تأمل در آن‌ها به‌خوبی بازتاب‌دهندۀ این مسئله است که ما در زمانۀ خویش کدام‌یک از مسائل و مشکلت‌مان را در عرصۀ انتخابات و مجلس حل و از آن‌ها گذار کرده‌ایم و کدام‌یک همچنان پابرجاست و چرخۀ ناتمام آن معضل در تاریخ‌مان هنوز جریان دارد.

سرخوشانه‌های دوران نامزدی انتخابات!

«آقا را باش، می‌خواد وکیل بشه!» یکی از یادداشت‌های انتقادی روزنامه است که در سال ۱۳۴۲ شمسی در روزنامۀ «اصفهان» چاپ شده و نگارندۀ آن نیز خود امینی است. امینی در نوشتۀ خود با زبانی تند و آتشین، زبانی که در جست‌وجوی خوشامد احدی نیست، به آن نامزدهایی که از راه‌های غیرقانونی و نامتعارف سعی در جمع‌کردن رأی مردم دارند، می‌تازد. مخصوصاً منظورش نامزدهایی است که با دادن پول به مردم اقدام به جمع‌آوری رأی می‌کنند.

در شماره‌ای دیگر نیز با همان زبان آذرین و سرشته با طنزی تلخ فضای انتخابات و تبلیغات نامزدها را نقد می‌کند. خبرنگار این مطلب، امینی، تیتر خبر را «ناگهان معجزه‌ای رخ داد و تمام اهالی شهر شرافتمند شدند!» قرار داده است. او نگاه انتقادی جالبی به پوسترهای انتخاباتی دارد. مقصود آن قبیل پوسترهایی است که هنوز هم گاه‌وبیگاه در جامعۀ امروزمان می‌بینیم. همان پوسترهایی که به‌جای پُرکشش‌بودن و معرفی درست و واقعی نامزد و اهدافش، غالباً مخاطب را دفع می‌کنند و حتی ممکن است بهانۀ طنزپردازی‌ مردم بشوند.

از جمله عبارت‌ها و شعارهایی که در محیط تبلیغاتی و انتخاباتی شهر اصفهان نقد می‌شوند و از نظر روزنامه دلیل محکمی برای شایستگی یک نامزد نیست به این شرح است: یک نفر شعار تبلیغاتی‌اش را گذاشته است «شهر تشنۀ اصلاحات است». دیگری در معرفی خود گفته از خانواده‌ای «نجیب است». نامزد دیگری نوشته است که «تحصیلات» دارد. و یکی دیگر نیز عبارت «دایه‌ای دلسوزتر از مادر» را انتخاب کرده و با این شعار به میدان آمده است!

در واقع، نویسندۀ این نوشتار سعی دارد که مردم را برای انتخاب بهترین نمایندۀ مجلس راهنمایی کند. روزنامۀ «اصفهان» وظیفۀ خود می‌داند که به مردم آگاهی بدهد و بگوید برخی شعارها حتی اگر در ظاهر خوب و معقول به نظر برسند، از پسِ هر نامزدی برنمی‌آیند. برخی حرف‌های دوران تبلیغات از سر سرخوشی، خیال‌پردازانه و از طمع نامزدها برای راه‌یافتن به مجلس است و دیر یا زود رنگ می‌بازند. امینی می‌خواهد که مردم بدانند هرکسی انسانِ عمل نیست. مردم باید ببینند این شعار از کلام و تحلیل چه کسی به گوش می‌آید.

از دیدگاه این نویسنده و فرهنگ‌دوست اصفهانی انتخاب باید از روی آگاهی و هوشمندی باشد؛ چنان‌که در جایی خطاب به سیاست‌مداران می‌گوید بهترین معرف شما کارنامۀ عملتان است و مردم به‌خوبی این را تشخیص می‌دهند.

فرونشستن طوفان انتخابات و آغاز کار نمایندگان

بر اساس روایت‌هایی که کتاب «اصفهان از نگاه اصفهان» از نشریۀ امیرقلی امینی آورده است، می‌توان گفت این روزنامه‌نگار و تحلیلگر، پایان انتخابات و فرونشستن طوفان تبلیغات را آخر کار خود نمی‌دانست. یکی از اقدامات روزنامۀ «اصفهان» که نشان می‌داد بعد از انتخابات نیز نمایندگان را نقد می‌کند و خواسته‌های مردم را در نظر دارد، چاپ سخنرانی‌ نمایندگان محسوب می‌شد.

در واقع، متن صحبت‌های نمایندگان مجلس را در «اصفهان» چاپ می‌کرد و البته در سرمقاله‌ها و نوشته‌های مختلف روزنامه به سراغ نقد و تحلیل آن‌ها می‌رفت. در کنار آن، مصاحبه‌های گوناگون نمایندگان را با نشریات کشور در «اصفهان» چاپ می‌کرد. از پوشش‌دادن بازدیدها و آمدوشدهای نمایندگان نیز غافل نبود. خودش نیز گفت‌وگو و روابط جدی با نمایندگان استان اصفهان داشت.

می‌توان گفت خبرنگاران و نویسندگان روزنامۀ «اصفهان» با برنامه‌ریزی‌ها و خط‌مشی تعیین‌شده از سوی امینی خواسته‌های مردم را به گوش نمایندگان می‌رساندند و عملکرد نمایندگان را نیز برای مردم انعکاس می‌دادند. در واقع، «اصفهان» پل مستحکمی بود که مردم و نمایندگان را به هم می‌رساند تا هرکدام با دنیا و جهان‌بینی دیگری تام و تمام آشنا شود. این روزنامه می‌کوشید تا مرزها و فاصلۀ بین مردم و نمایندگان را از بین ببرد، چون به‌درستی درک کرده بود که پشت‌کردن این دو گروه به هم چه عواقب و پیامدهایی می‌تواند برای شهر و البته کشور داشته باشد.

مطالبات فرهنگی مردم از سیاست‌مدارها

توجه به جوانان، دانش‌آموزان و معلمان مسائل مهمی بود که در صفحات و ستون‌های فرهنگی «اصفهان» پیگیری می‌شد. امینی در پیگیری مطالبات فرهنگی مردم به سراغ نمایندگان سیاسی استان اصفهان می‌رفت و تحقق خواسته‌های مردم را از آنان می‌خواست. دو ستونی که به مسائل جوانان و با رویکرد فرهنگی نظر داشت «نقش جوانی و مشکل جوانان» و «جوانان را دریابید» بود که دنباله‌دار بوده و در شماره‌های مختلف چاپ می‌شد.

کمی معلمان کارآزموده، معضل کمبود کتاب‌های درسی و اهمیت ساخت مدارس نو خاصه در مقطع دبیرستان از جملۀ آن مطالبات مردم بود که در «اصفهان» به‌کوشش امیرقلی امینی با دقت دنبال می‌شد. به‌جز آموزش‌وپرورش به آموزش عالی نیز نظر داشت. به‌طوری‌که، ‌در سال ۱۳۴۳ شمسی یکی از ستون‌های فرهنگی خود را به مقاله‌ای با عنوان «دانشگاه اصفهان را باید توسعه داد» اختصاص داد که در آن نمایندگان مجلس خطاب شده بودند.

از دیگر موضوعاتی که روزنامه در حل آن پافشاری بسیاری داشت، وضع نامطلوب کتابخانه‌های اصفهان بود. در یکی از یادداشت‌های روزنامه با هدف جلب نظر نمایندگان مردم و سیاست‌مداران نصف جهان این تیتر زده شد: «وضع کتابخانۀ شهرداری را بررسی نمایید». افزایش سرانۀ مطالعۀ جوانان هدف مهمی بود که روزنامه بررسی‌اش می‌کرد و معتقد بود که بخشی از این مشکل با ساخت‌وساز کتابخانه‌های نو و ارتقای کمی و کیفی کتاب‌ها برطرف می‌شود؛ مسئله‌ای که نیازمند توجه نمایندگان مجلس و کارگزاران مردم در شهر بود.

به گزارش ایواره، مباحث فرهنگی «اصفهان» فراتر از این مطالبات مردمی بود و ابعاد متخلف دیگری چون سینما، تاریخ و هنر اصفهان و فرهنگ عمومی را نیز در بر می‌گرفت.

مرجع:

ابطحی، علیرضا و کیمیا کشتی‌آرا (۱۳۹۶)، «اصفهان از نگاه اصفهان»، اصفهان: مرکز اصفهان‌شناسی و خانه ملل و سازمان فرهنگی _ تفریحی شهرداری اصفهان.

انتهای پیام