هوای وانفسا – ایواره
به‌رسم سال‌های اخیر، هرچه به نیمه‌آذر و یا روزهای پایانی این ماه نزدیک می‌شویم و دست طبیعت یاری نمی‌کند و کم‌بارشی بر سر کلانشهرها سایه می‌اندازد؛ آلودگی هوا شدت می‌گیرد و مدیران را، به تجویز نسخه همیشگی تعطیلی مدارس و برخی فعالیت‌ها وامی‌دارد.
به گزارش ایواره، روزنامه رسالت نوشت: موضوع تشدید آلودگی هوا و غلظت آلایندگی‌ها تأثیر بسیاری بر بخش‌های مختلف جمعیتی می‌گذارد و یکی از آسیب‌پذیرترین گروه‌ها کودکان در سنین مدرسه و دانش‌آموزان هستند و برای اینکه سلامت آنها بیش از این تهدید نشود، مدارس در کلانشهرها طی روزهای متوالی غیرحضوری می‌شود.
بااین‌حال تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها و ایجاد محدودیت‌های زمانی و مکانی در شرایط اضطراری، به اذعان رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست صرفا یک اقدام عاجل باهدف کاهش مواجهه شهروندان با خطرات بهداشتی و پیشگیری از تشدید آلودگی هوا است نه یک اقدام اساسی برای حل مسئله. هرچند مسئولان از به‌کار بردن واژه «تعطیلی» اجتناب کرده و از تداوم آموزش به شیوه «غیرحضوری و مجازی» سخن می‌گویند، اما واقعیت این است که همواره در برابر این معضل مهم شهری، «تعطیلی» به‌عنوان یک تصمیم تکراری از سوی کمیته اضطرار آلودگی هوا صادر می‌شود و دستگاه های مسئول هم، وظایف خود را در قبال این مشکل به فراموشی سپرده‌اند!
بر زمین ماندن راهکارهای اصولی و مؤثر
شاخص آلودگی هوای کلانشهرها به‌ویژه تهران در سال‌های اخیر رکوردی باورنکردنی را به ثبت رسانده و گاهی پایتخت ایران در رقابت با پکن، پایتخت چین که جمعیتی حدود سه برابر جمعیت تهران دارد، تبدیل به آلوده‌ترین شهر جهان می‌شود و به نظر می‌رسد با دومینوی سوءمدیریت در این حوزه کار از توصیه و اقدامات زودبازده گذشته است.
بیشتر اقدامات برای کاهش آلودگی هوا به مواردی مانند تعطیلی، اجرای طرح زوج و فرد از در منازل و جلوگیری از فعالیت صنایع آلاینده در روزهای آلوده، محدودشده، درحالی‌که راهکارهای اصولی و مؤثر برای رفع این معضل بر زمین‌مانده است. کارشناسان مشکل اصلی را انجام نشدن تکالیف و اقدامات لازم در این بخش دانسته و معتقدند: «ما نتوانستیم کیفیت سوخت را ارتقاء دهیم و توزیع سراسری سوخت استاندارد داشته باشیم و به نوسازی و توسعه حمل‌ونقل عمومی بپردازیم، نیروگاه‌های تجدیدپذیر ایجاد کنیم و موتورسیکلت‌ها و خودروها را نو کنیم. تمامی این موارد باعث قرار گرفتن در شرایط فعلی شده است.»
به‌زعم این کارشناسان، «حل مشکل آلودگی هوا نیازمند تأمین الزامات، زیرساخت‌ها و اعتبارات لازم است. به‌عنوان نمونه باید برای کمبود حمل‌ونقل عمومی در کلانشهرهایی مانند تهران سرمایه‌گذاری کرد. با توسعه مناسب و کارآمد شدن حمل‌ونقل عمومی مردم به خودروهای تک‌سرنشین روی نمی‌آورند چراکه استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی هم اقتصادی و هم راحت‌تر است. اکنون حمل‌ونقل عمومی ما کارآمد و جوابگوی نیازهای مردم نیست چراکه مناطق مختلف را به‌طور کامل پوشش نمی‌دهد. البته احتراق سوخت‌های فسیلی به‌عنوان منبع اصلی آلودگی هوا شناخته‌شده که دراین‌ارتباط، همه انواع وسایل حمل‌ونقل با سوخت فسیلی همچون خودروها، اتوبوس‌ها، قطارها، هواپیماها و کشتی‌ها، نیروگاه‌ها و صنایع زغالی و نفتی بیشترین نقش را ایفا می‌کنند. درواقع، هرگونه اقدامی که به سوزاندن چوب یا فسیل منجر شود، انتشار گازهای آلاینده را در پی دارد و به آلودگی هوا منجر می‌شود.»
مطالعات متعددی در این زمینه انجام‌شده و مسئولان از دلایل اصلی بروز آلاینده‌ها در کلانشهرها مطلع هستند، ولی مسئله این است که به‌طورجدی برای پیشگیری وارد عمل نمی‌شوند. احمد صبوری، کارشناس آلودگی هوا بر این باور است که «اگر مسئولان تصور می‌کنند، یک فرمول ساده در این زمینه وجود دارد و با آن می‌توان آلودگی هوا را به‌سرعت برطرف کرد، در اشتباه هستند، چنین فرمولی وجود ندارد و باید با برنامه‌ریزی دقیق و اجرای قانون هوای پاک این معضل را کاهش داد.»
صبوری می‌گوید: «علیرغم شعارهایی که داده می‌شود، آلودگی هوا را جدی نگرفته‌ایم، درحالی‌که بسیاری از کشورها با جدی و حائز اهمیت دانستن این مشکل، به‌دستاوردهای خوبی رسیده‌اند.
سال‌هاست در کشور ما به دلیل افزایش جمعیت، بیشتر شدن خودروهای غیراستاندارد و فرسوده و افزایش صنایع آلاینده، این مشکل تشدید شده است و باید از تجارب دیگر کشورها بهره گرفت. یکی از بهترین تجربیات مستند دنیا، تجربه لندن در سال ۱۹۵۲ است. هوای این شهر خیلی آلوده بود و حتی ۳ تا ۴ برابر و در برخی موارد تا ۱۰ برابر آلودگی کنونی هوای تهران را داشت، اما با چند سال اقدام مستمر و اصولی، هوای این شهر سالم و تمیز شد. آلودگی هوا سبب شد که در مدت یک هفته نزدیک به ۵ هزار نفر در لندن، منچستر و چند شهر دیگر انگلیس جان خود را از دست بدهند، وقتی این اتفاق افتاد دولت مجبور به توجه جدی به این موضوع شد و از همان موقع، «قانون هوای پاک» در انگلیس تصویب و با همکاری مردم اجرایی شد. آلودگی شدید در نیویورک هم رخ‌داده است، برخی روزها براثر آلودگی هوا مانند شب بود و خودروها با چراغ روشن تردد می‌کردند، این موضوع نشان می‌دهد که آلودگی هوا در نیویورک هم چندین برابر آلودگی فعلی تهران بود. در این شهر با تمهیدات دولت و همکاری مردم، آلودگی هوا از بین رفت، لذا با عزم و اراده جدی دولت و مشارکت مردم می‌توان آلاینده‌ها را کاهش داد یا از ایجاد آن در کلانشهرها پیشگیری کرد.»
صبوری در پاسخ به این سؤال که برای رفع این معضل چه باید کرد، خاطرنشان می‌کند: «راهکارها مشخص است. اولین گام برای رفع این معضل در سطح جهان، انجام برنامه دقیق و اصولی در دو بخش کوتاه‌مدت و بلندمدت با مشارکت محققان و صاحب‌نظران است که باید این موارد را در اسرع وقت با همکاری نزدیک مردم اجرایی کرد. جایگزین کردن سوخت فسیلی و استفاده از آن در کلانشهرها یکی دیگر از راهکارهای اساسی در این زمینه است. این تصمیم تبعاتی برای مردم به همراه دارد که دولت باید با راهکارهای اصولی از میزان این تبعات بکاهد تا آنها در کلانشهرها اجرایی شوند. توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی از دیگر راهکارهای کاهش آلودگی هوا در کلانشهرهاست. مردم درصورتی‌که امکان حمل‌ونقل آسان، سریع و کم‌هزینه را داشته باشند از وسایل نقلیه شخصی استفاده نخواهند کرد. از طرفی باید جلوی تردد خودروهای فرسوده به‌خصوص موتورسیکلت‌ها در کلانشهرها گرفته شود. فقط طی سال گذشته یک‌میلیون خودروی نوشماره به وسایل نقلیه کشور افزوده‌شده ولی فقط ۲۰ هزار و ۸۰۰ خودروی فرسوده از رده خارج‌شده است، هرچند آلودگی موتورسیکلت در برخی موارد از خودروها بیشتر است، باید موتورسیکلت‌های فرسوده و دودزا را از چرخه تردد عمومی شهر خارج کنیم و همچنین از موتورسیکلت برقی و در صورت امکان از دوچرخه استفاده کرد.»
منابع انتشار آلاینده‌ها افزایش‌یافته است!
به‌هرروی این پدیده به‌عنوان یکی از بزرگترین تهدیدات بهداشت محیطی در جهان هرساله عامل مرگ هفت میلیون نفر است و بیش از همه، آسیب‌پذیرترین افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تخمین زده می‌شود که در سال ۲۰۲۱، مرگ ۴۰ هزار کودک زیر پنج سال به‌طور مستقیم با آلودگی هوا مرتبط بوده است، اما به‌جای راهکار تعطیلی مدارس، باید دستکم بخشی از تکالیفی که در قانون هوای پاک برعهده برخی از سازمان‌های اجرایی گذاشته‌شده، محقق شود.
آن‌طور که مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران می‌گوید: «تعطیلی مدارس و اجرای طرح زوج و فرد، شاید تأثیر موقتی داشته باشد ولی در طولانی‌مدت اثرگذار نخواهد بود. لذا با توصیه وزارت صمت مقرر شد ۲۰۰۰ اتوبوس وارداتی باوجود هزینه دو برابری نسبت به اتوبوس‌های گازسوز، برقی باشند، با این اقدامات می‌توان امیدوار بود تا از آلودگی کاسته شود؛ البته اگر مردم نیز همراهی کرده و از خودروهای شخصی استفاده نکنند.»
اجرای برخی اقدامات نیازمند منابع مالی است که بخشی از آنها تأمین نشده، بااین‌حال به‌منظور توسعه حمل‌ونقل عمومی، کیفی‌سازی سوخت و توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر می‌توانیم با منابع مالی موجود هم اقدام کنیم. داریوش گل‌علیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به این موارد عنوان می‌کند: «اجرای قانون هوای پاک یک پروسه مستمر بوده و در کنار این تکالیف، لازم است به برخی از اقدامات که مغایر باسیاست‌های قانون بوده و موجب افزایش مصرف انرژی و بارگذاری آلودگی‌ها می‌شود پایان داد. یک سری اقدامات مانند بهبود کیفیت سوخت، نظارت بر معاینه فنی خودروها و نظارت بر موتورخانه منازل مسکونی و حرکت به‌سوی کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی را باید اجرایی کرد. از طرفی تکالیفی که از قانون هوای پاک بر زمین‌مانده تکالیفی نیست که در لحظه جواب دهد، مثلا بحث نوسازی حمل‌ونقل عمومی کاری است که باید طی سال‌ها انجام می‌شد تا اثر خود را برجای می‌گذاشت اما اجرا نشد، حتی منابع انتشار آلاینده‌ها نه‌تنها کم‌نشده بلکه افزایش‌یافته است، چون خودروهای فرسوده از رده خارج نشدند و روزبه‌روز هم بر تعداد خودروها، صنعت و جمعیت کلانشهری مانند تهران اضافه می‌شود، بر این اساس میزان مصرف انرژی و سوخت هم روزبه‌روز بیشتر می‌شود، بااین‌وجود زمانی که جو ساکن می‌شود و واورنگی دما رخ می‌دهد آلودگی بیشتر می‌شود. اقداماتی که در قانون هوای پاک‌دیده شده یک سری اقدامات مستمر مانند از رده خارج کردن خودروهای فرسوده است که باید به‌طور مداوم اجرا شوند تا برسیم به نقطه‌ای که خودروی فرسوده آنچنانی نداشته باشیم که آن‌هم به‌درستی اجرا نمی‌شود، هر خودروی فرسوده ۲۰ برابر یک خودروی استاندارد آلودگی ایجاد می‌کند بنابراین طبیعی است که همواره آلودگی هوا داشته باشیم. سال هاست اسقاط خودرو نداریم و ضمن اینکه تعداد خودروهای فرسوده دارد اضافه می‌شود، سن فرسودگی خودرو هم در حال افزایش است، یعنی هر چه خودرو فرسوده‌تر شود میزان انتشار آلاینده‌ها هم بیشتر می‌شود.»
گل علیزاده بیان می‌کند: «در تهران سهم خودروها در انتشار ذرات معلق حدود ۶۰ درصد است که در این میان سهم خودروهای دیزلی حدود ۳۲/۸ دهم درصد است، خودروهای دیزلی که در ناوگان حمل‌ونقل استفاده می‌شوند شامل اتوبوس‌ها و کامیون‌ها نیز عموما سن بالایی دارند. سوای این‌ها، پروژه‌های بزرگی که در تهران اجرا می‌شود مبنایشان خودرو محوری است مثلا مرتب اتوبان اضافه می‌کنیم، اتوبان‌ها را دوطبقه می‌کنیم و تونل می‌زنیم که این کار این پیام را به ما می‌دهد که اگر خودرویی در منزل دارید بیرون بیاورید چون ما برای شما جاده درست کرده‌ایم.»
موارد پیش‌گفته، دلایل و عواملی هستند که درباره آلودگی هوا ارائه می‌شوند. هرچند به سبک و سیاق همیشه، پای مازوت‌سوزی هم به میان آمده و مسئولان صرفا به تایید یا تکذیب روی آورده‌اند، اما اگر بپذیریم که صرفا نمی‌توان انگشت اتهام را به سمت مازوت‌سوزی نشانه رفت، می‌توان مصرف سوخت‌های بی‌کیفیت را به‌اندازه مازوت‌سوزی، خطرناک دانست. ۳۰ آبان‌ماه بود که دبیر انجمن خودروسازان در نامه‌ای خطاب به مدیرعامل شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران از پایین بودن کیفیت سوخت توزیعی انتقاد کرد. در بخشی از این نامه آمده است: «علاوه‌بر مشکل اکتان پایین، وجود مقادیر گوگرد بیش‌ازحد استاندارد در بنزین نیز اثرات مخربی درطول عمر سیستم سوخت‌رسانی و عملکرد موتور و کاتالیست خواهد داشت. با توجه به مشکلات عدیده مذکور ناشی از عدم تأمین بنزین استاندارد و از طرفی نیاز ضروری کشور جهت کاهش مصرف سوخت و آلایندگی محیط‌زیست مستدعی است دستور فرمایید برنامه تأمین و توزیع سراسری بنزین با استاندارد یورو ۵ و یورو ٦ را به این انجمن ارسال نمایید. ضمنا با توجه به اینکه توزیع گازوئیل یورو۵ و یورو ۶ با گوگرد پی پی ام ۵۰ نیز در سراسر کشور فراهم نبوده و مشکلات خودروهای دیزلی به‌مراتب بیشتر از خودروهای بنزینی است. لذا استدعا دارد دستور فرمایید برنامه تولید و توزیع گازوئیل سراسری با استاندارد یورو ۵ و یورو ۶ را نیز به این انجمن ارسال نمایید.»
آن‌طور که این‌روایت‌ها به همراه بررسی‌های کارشناسان نشان می‌دهد، برای برشمردن عوامل آلودگی هوا تعداد انگشتان دودست نیز کافی نیست و باتوجه به عدم توافق روی علت اصلی، تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها به‌عنوان راه‌حل مقطعی؛ نمی‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در کاهش آلاینده‌هایی داشته باشد که ظاهرا علت و منشاء آن گسترده است.
کشورها در آلودگی هوا چه جایگزینی برای تعطیلی مدارس دارند؟
برمبنای نتایج پژوهش‌هایی که خبرگزاری ایرنا در بخش «پژوهش خوان» به آن استناد کرده است، ابتدایی‌ترین راه‌حل برای حفظ سلامت دانش‌آموزان در هر کشوری، تعطیلی یک‌روزه یا پیاپی مدارس است. اکنون حدود ۲۲۰ میلیون دانش‌آموز در سطح جهان وجود دارد و این پرسش‌ها به ذهن می‌رسد که کشورهای دیگر از چه سازوکارهایی در زمان اوج آلودگی استفاده می‌کنند؟ آیا آنها نیز تعطیلی مدارس را برای کاهش اثر بحران آلاینده‌ها پیشنهاد و اجرایی می‌کنند؟ تعطیلی فقط مختص ایران نیست و کشورهای دیگری همچون چین، هند، پاکستان، بنگلادش و غیره از این سازوکار در مواقع بحرانی استفاده می‌کنند. به‌عنوان نمونه در هند به‌ویژه شهر دهلی، فعالیت دانش‌آموزان در فضای باز و کلاس‌های تربیت‌بدنی در هوای آلوده، ممنوع اعلام می‌شود و در صورت تشدید آلودگی، مدارس را تعطیل می‌کنند. بااین‌وجود در کشورهای توسعه‌یافته، ایمن‌سازی مدارس در اولویت است؛ به‌عنوان نمونه در شیکاگو و لندن راهکارهای خلاقانه اتخاذ می‌شود. در این مناطق اگرچه مدارس نزدیک به خیابان‌های شلوغ و پرترافیک قرارگرفته که دانش‌آموزان را در معرض سطوح ناسالم آلودگی هوا قرار می‌دهند اما موانع گیاهی و درختان، از دانش‌آموزان، معلمان و کارکنان مدارس حفاظت می‌کند. همچنین شناسایی مدارس ابتدایی در بدترین مناطق آلوده و نیز محافظت از کودکان در برابر هوای سمی در این شهر بخشی از برنامه‌های شهرداری لندن برای بهبود آلودگی هواست.»
مطابق تحقیقی که دانشگاه ساری- در گیلدفورد انگلستان انجام داده، «برخی اقدامات ساده می‌تواند مواجهه با سموم را به نصف کاهش دهد. بر پایه یافته‌های آنها، نصب یک صفحه سبز در امتداد دیوار پیرامون مدرسه، نصب دستگاه‌های تصفیه هوا در کلاس‌های درس و سازمان‌دهی طرح‌های خیابانی مدارس در ساعت‌های تردد و رفت‌وآمد، کیفیت هوای کلاس‌ها و زمین‌های بازی آن را بهبود می‌بخشد. محققان دریافته‌اند تصفیه‌کننده‌های هوا در کلاس‌های درس غلظت آلودگی داخلی را تا ۵۷ درصد و طرح ساماندهی خیابان‌های مدارس که از تردد وسایل نقلیه موتوری مقابل مدارس در زمان شروع و پایان کلاس‌ها پیشگیری می‌کند، غلظت ذرات را تا ۳۶ درصد کاهش خواهد داد. صفحه‌های سبز در محدوده مدرسه نیز برخی از خطرناک‌ترین سطوح ذرات معلق بیرون را که از خیابان‌ها می‌آید با توجه به شرایط بادی تا ۴۴ درصد کاهش می‌دهد. همه نکاتی که در ارتباط با سلامت دانش‌آموزان و بهبود شرایط مدارس اشاره شد، تا حدی کودکان را در برابر آلاینده‌ها حفظ می‌کند اما راهکارهای مؤثر باید در سطوح کلان‌تر اجرایی شود.»
بنابراین تحقق هوای پاک و زدودن آلاینده‌ها از سطح شهرها مستلزم اجماع جدی در مورد علت اصلی آلودگی هوا بین متصدیان امر و اجرای راهکارهاست. تجارب کشورهای صنعتی نیز در کنترل و مواجهه با آلودگی هوا حائز اهمیت است و خبرگزاری ایرنا در بازنشر نتایج پژوهش‌ها و مطالعات جهانی به تجارب این کشورها اشاره‌کرده؛ «ازجمله فرانسه که یکی از تمهیدات این کشور در زمان اوج‌گیری آلاینده‌ها، رایگان کردن هزینه‌های استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی است تا جایی که مردم را به استفاده از دوچرخه تشویق می‌کنند و حتی در مناطق مشخصی از شهر برای مدت‌های طولانی و ماهانه تردد اتومبیل ممنوع اعلام می‌شود. در فرایبورگ آلمان هم نزدیک به ۵۰۰ کیلومتر مسیر برای رفت‌وآمد دوچرخه، مترو، تراموا و سیستم‌های حمل‌ونقل ارزان و کارآمد در نظر گرفته‌شده است. حتی در مناطق حومه شهر نیز مردم اجازه پارک کردن ماشین‌های خود جلوی در خانه‌ها را ندارند. در هلسینکی، پایتخت فنلاند مانند دیگر کشورها همه تلاش‌ها معطوف بر این است که با کاهش بخش زیادی از اتومبیل‌های سطح شهر و از طرفی سرمایه‌گذاری روی استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی، به بهبود وضع آلودگی هوا رسیدگی شود. در کپنهاگ پایتخت دانمارک، استفاده از دوچرخه به استفاده از ماشین‌ها اولویت دارد تا جایی که تعداد دوچرخه‌ها از جمعیت شهر هم بیشتر است. در زوریخ پرجمعیت‌ترین شهر سوئیس، مهم‌ترین راهکاری که در این اقلیم اروپایی همچون بسیاری از کشورهای پیشرفته برای مبارزه با آلودگی‌های سطح شهر انجام‌شده، محدودکردن فضاهای پارکینگ است؛ این محدودیت به‌اندازه‌ای بوده که در زوریخ فقط تعداد محدودی از ماشین‌ها اجازه دارند در هر ساعتی که خواستند در سطح شهر تردد کنند.
اما یکی از موفق‌ترین تجارب در کنترل آلودگی هوا مربوط به شهر مکزیکوسیتی پایتخت مکزیک است. در سال ۱۹۹۲ سازمان ملل این شهر را به‌عنوان آلوده‌ترین شهر جهان معرفی کرد. مشهور بود که در این شهر به‌دلیل آلودگی هوا پرنده‌ها هنگام پرواز می‌مردند و روی زمین می‌افتادند. در سال ۱۹۹۰ در این شهر ۳۳۰ روز شاخص آلاینده‌ها بالاتر از حد استاندارد بود. امروز با اجرای برنامه‌های منسجم مقابله با آلودگی، نام این شهر حتی در میان ۱۰ شهر اول آلوده جهان هم نیست. دولت مکزیک با سرمایه‌گذاری ۹/۳ میلیارد دلاری، پالایشگاه‌هایی برای تولید سوخت مناسب (با گوگرد پایین) راه‌اندازی کرده‌است. مقام‌های شهری با الگو گرفتن از اتوبوسرانی سریع در پایتخت کلمبیا، نوعی سیستم اتوبوسرانی به نام «متروباس» راه انداخته‌اند که علاوه برافزایش حجم مسافران در اتوبوس، آلودگی بسیار کمتری دارد. در این طرح، اتوبوس‌های فرسوده و کوچک از طریق سرمایه‌گذاری سریع با اتوبوس‌های جدید و حجم مسافر بیشتر تعویض شدند. کارخانه‌ها و مراکز صنعتی مجبور شدند حومه شهر را ترک کنند و به مناطق دورتر بروند. با پرداخت وام، خودروها و تاکسی‌های فرسوده با روالی منظم تعویض شدند و متروی مکزیکوسیتی خیلی سریع با کمک همه بخش‌ها راه‌اندازی شد که اکنون ۱۲ خط دارد.»
بااین‌حال کشور ما هنگامی‌که شاخص‌ها بالا می‌رود و سرفه شهروندان بیشتر می‌شود، تنها اقدامی که صورت می‌گیرد، تعطیلی مراکز آموزشی است. بدتر اینکه دستگاه های مسئول به‌جای انجام تکالیف قانونی، یکدیگر را مقصر می‌دانند و درحالی‌که قدم نخست حل مسئله آلودگی هوا، اتفاق‌نظر روی علت اصلی است. به دلیل نرسیدن به درک مشترک از موضوع، برنامه‌ها و قوانین مقابله با آلودگی در عمل شکست‌خورده‌اند!
انتهای پیام