یکی از مهم ترین مصالح مورد استفاده در صنعت ساخت و ساز آجر می باشد. آجر سنگی است مصنوعی و دگرگون شده که از پختن خشت به دست می آید و در کرسی چینی، دیوارسازی، پوشش انواع طاق ها و گنبدها و … مورد استفاده قرار می گیرد. این مصالح ساختمانی به انواع مختلفی همچون ، قزاقی، سه سانتی، سفالی، ختایی، نظامی، قرمز، ابلق، سبز، نسوز و جوش دسته بندی می شود. دانستن ابعاد آجر برای متره مصالح و طراحی دیوار ، نما و … به کار می آید.
با توجه به دسته بندی های مختلف ذکر شده، ابعاد آجر نیز متفاوت می باشد. این مصالح به دو صورت دستی و ماشینی ساخته می شوند که در هر دو حالت نباید وزن مخصوص آنها کمتر از ۱/۷ گرم بر سانتی متر مکعب باشد.
همچنین میزان جذب آب آن نیز نباید از ۳۰ درصد وزن آجر تجاوز نماید. در ادامه به معرفی انواع و اندازه آجر پرداخته خواهد شد.
ابعاد آجرهای موجود در بازار
از گذشته تا کنون ابعاد آجر دچار تغییرات فراوانی شده است. به طوری که نوع نظامی آن در ابعاد cm ۵×۵۰×۵۰ تولید می شدند، اما امروزه آجرهای مورد استفاده در دیوار چینی غالبا در ابعاد cm ۵×۱۰×۲۰ و یا cm ۲/۵×۱۱×۲۲ ساخته می شوند. ابعاد معمول برخی از آجرهای موجود در بازار در ادامه توضیح داده می شود.
آجرهای فشاری یا گری از قدیمی ترین انواع آجر می باشند. ابعاد آجر گری برابر با cm ۵/۵×۱۱×۲۲ است. علاوه بر این در اندازه cm ۵×۱۰×۲۰ سانتی متر نیز ساخته می شوند. وزن آجر فشاری حدود ۲/۵ کیلوگرم می باشد.
ابعاد آجر سه سانتی
این نوع از مصالح در نماسازی مورد استفاده قرار می گیرند و در انواع رنگ های قرمز، سفید و لیمویی تولید می شوند. اندازه آجر سه سانتی ۳×۱۱×۲۲ سانتی متر می باشد. علاوه بر این، در ضخامت های ۳/۵ و ۴ سانتی متر نیز تولید می شوند.
ابعاد آجر سفال سوراخ دار
همان طور که از نام آن پیداست این نوع از مصالح به صورت سوراخ دار تولید می شوند که این امر موجب کاهش وزن آجر می شود. ابعاد آجر سفال وابسته به نوع تولید و کارخانه آجر اصفهان سازنده و با تغییر هر یک از این پارامترها، تغییر می یابد. معمول ترین اندازه آجر سفالی عبارت است از cm ۵×۹×۱۹/۵، cm ۵×۱۰×۲۰، cm ۵×۱۰/۳×۲۱/۵، cm ۴×۱۰/۳×۲۱/۵، cm ۵/۵×۱۰×۲۱/۵، cm ۴×۱۰×۲۲ و cm ۵/۵×۱۰×۲۲. همچنین ضخامت جداره های آن حدود ۸ میلی متر می باشد.
ابعاد آجر ختایی
از این نوع بیشتر در فرش کف حیاط ساختمان های قدیمی استفاده می شده است. این نوع آجر در اندازه cm ۵×۲۵×۲۵ ساخته می شد.
آجر نظامی
آجرهای نظامی که به منظور فرش کف سالن های سرباز خانه ها، ادارات دولتی و … مورد استفاده قرار می گرفت، در دو اندازه مختلف cm ۵×۵۰×۵۰ و cm ۵×۴۰×۴۰ ساخته می شد.
ابعاد آجر نما
از این نوع به منظور ایجاد نمای زیبا در ساختمان ها و خانه ها استفاده می شود. علاوه بر تنوع در رنگ، ابعاد آجر نما نیز از تنوع بالایی برخوردار است. این نوع از آجرها باید مقاومت بالایی در برابر حرارت داشته باشند. به همین دلیل از نوع نسوز آن در نمای ساختمان استفاده می گردد. ابعاد آجر نسوز موجود در بازار بسیار متنوع می باشد. ویژگی برخی از آنها به شرح زیر می باشد:
- ابعاد آجر نما : cm ۲/۵×۷×۳۲ با وزن تقریبی ۹۰۰ گرم
- ابعاد آجر نما : cm ۲×۴۷×۲۰ با وزن تقریبی ۲۷۰ گرم
- ابعاد آجر نما : cm ۲×۴×۱۰ با وزن تقریبی ۱۴۰ گرم
- ابعاد آجر نما : cm ۲×۵/۵×۱۰ با وزن تقریبی ۱۷۵ گرم
- ابعاد آجر نما : cm ۲×۵/۵×۲۰ با وزن تقریبی ۳۵۰ گرم
ابعاد آجر نسوز نما
ابعاد آجر نسوز نما با توجه به نوع و برند آن متفاوت است. برای مثال آجر نسوز پلاک در ضخامت های مختلف ۷، ۴، ۵/۵ و … تولید و عرضه می گردد. بنابراین ابعاد آجر نسوز نما یکسان نیست. پرمصرف ترین ابعاد آجر نسوز کرکره ای ۲/۵×۷×۳۱ و ۲/۵×۳×۳۱ سانتی متر است. در هنگام خرید، ابعاد آجر نسوز نما بسیار حائز اهمیت می باشد. زیرا باید تعداد آجر در یک متر مربع محاسبه شده و تعیین گردد که چه مقدار آجر مورد نیاز است. ابعاد آجر نسوز قرمز در جدول زیر ارائه شده است:
ابعاد آجر نسوز قرمز
| طول (cm) | عرض (cm) | ضخامت (cm) |
| ۳۲ | ۷ | ۲/۵ |
| ۲۰ | ۵/۵ | ۲/۵ |
| ۲۶ | ۵/۵ | ۲/۵ |
| ۲۰ | ۲۰ | ۲/۷ |
| ۲۰ | ۱۰ | ۲/۷ |
| ۲۰ | ۱۰ | ۵/۵ |
| ۴۰ | ۸ | ۲/۵ |
| ۷۰ | ۱۲ | ۳ |
ابعاد آجر سفال سقفی
این مصالح که به بلوک سقفی معروف اند، پهنایی برابر با ۴۰ سانتی متر داشته و بلندی آن ۲۰ یا ۲۵ سانتی متر می باشد. همچنین عرض این نوع از بلوک های سقفی نیز ۲۰ یا ۲۵ سانتی متر است.
محاسبه تعداد آجر دیوار ۳۵ سانتی
برای محاسبه تعداد آجر نمای ۱۰ سوراخ باید در ابتدا تعداد مورد نیاز آن در ۱ متر مربع از دیوار را محاسبه کرده و سپس مقدار به دست آمده را در متراژ کل دیوار ضرب نمود. باید توجه نمود که در محاسبه این تعداد درازا و بلندی آجر تاثیرگذار بوده و ضخامت تاثیری بر تعداد مورد نیاز نمی گذارد.
ابعاد آجر نما غالبا cm ۵×۱۰×۲۱/۵ و cm ۵/۵×۱۰×۲۱/۵ می باشد. ضخامت دیوارها نیز غالبا ۱۰، ۲۰ و یا ۳۵ سانتی متر است. مراحل محاسبه تعداد آجر دیوار ۳۵ سانتی به شرح زیر می باشد:
۱۶/۶۶= ((بندکشی) ۱+۵)÷۱۰۰= تعداد آجر ۵ سانتی مورد نیاز در یک متر ارتفاع
۴/۴۴= ((بندکشی) ۱+۲۱/۵)÷۱۰۰= تعداد آجر ۵ سانتی مورد نیاز در یک متر طول
۷۴≈۴/۴۴×۱۶/۶۶= تعداد آجر ۵ سانتی مورد نیاز در یک متر مربع
۱۵/۳۸= ((بندکشی) ۱+۵/۵)÷۱۰۰= تعداد آجر ۵/۵ سانتی مورد نیاز در یک متر ارتفاع
۴/۴۴= ((بندکشی) ۱+۲۱/۵)÷۱۰۰= تعداد آجر ۵/۵ سانتی مورد نیاز در یک متر طول
۶۹≈۴/۴۴×۱۵/۳۸= تعداد آجر ۵/۵ سانتی مورد نیاز در یک متر مربع
برای محاسبه تعداد آجر دیوار ۳۵ سانتی کافی است که مقدار به دست آمده در یک متر مربع را در ۳ ضرب نماییم. بنابراین تعداد آجر ۵ سانتی و ۵/۵ سانتی مورد نیاز به ترتیب برابر با ۲۲۲ و ۲۰۷ عدد خواهد بود.
ابعاد آجر و روش محاسبه آن مطابق استاندارد شماره ۷ سازمان ملی استاندارد
به طور کلی بر اساس بند ۶-۱-۱ استاندارد شماره ۷، درازا، پهنا و بلندی آجر بنا به سفارش خریدار تعیین می شود و بر اساس اندازه اسمی اعلام شده از سوی تولید کننده، رواداری در هر بعد و برای ۱۰ عدد آجر به طور منفرد باید در محدوده رواداری جدول زیر باشد.
رواداری ابعاد آجر
| محدوده اندازه آجر در هر بعد (میلی متر) | رواداری± (میلی متر) | |
| آجر توکار | آجر با مقاومت بالا و نما | |
| ۵۰≥ | ۳ | ۱ |
| ۱۰۰≥ تا ۵۰<<> | ۴ | ۱ |
| ۱۵۰≥ تا ۱۰۰<<> | ۴ | ۱/۵ |
| ۲۵۰≥ تا ۱۵۰<<> | ۵ | ۲ |
| ۳۵۰≥ تا ۲۵۰<<> | ۷ | ۳ |
| ۳۵۰<<> | ۷ | ۴ |
همچنین مطابق استاندارد شماره ۷، سوراخ هایی که از میان آجر می گذرد باید مطابق جدول زیر باشد:
الزامات سوراخ های آجر
| ویژگی | درصد |
| نسبت حجم سوراخ های آجر به حجم آجر (حداکثر) | ۴۰ |
| نسبت مجموع ضخامت جداره سوراخ ها در درازا به درازا (حداقل) | ۲۵ |
| نسبت مجموع ضخامت جداره سوراخ ها در پهنا به پهنا (حداقل) | ۲۵ |
| نسبت مساحت یک سوراخ به مساحت سطح آجر (حداکثر) | ۱۰ |
همچنین مطابق بند ۶-۱-۳ همین استاندارد، ضوابطی برای تحدب و تقعر این مصالح تعیین گردیده که به شرح زیر می باشد:
ویژگی های تحدب و تقعر
| نوع آجر | تقعر (حداکثر) (میلی متر) | تحدب (حداکثر) (میلی متر) |
| آجر با مقاومت بالا | ۱ | ۰/۵ |
| آجر نما | ۲ | ۱ |
| آجر توکار | ۵ | ۲ |
روش آزمون تعیین ابعاد آجر، اندازه سوراخ و تحدب و تقعر آن
روش آزمون ابعاد آجر
برای تعیین ابعاد آجر نیاز به وسایلی همچون کولیس با دقت ۰/۵ میلی متر و شاخک های حداقل معادل بزرگترین بعد آجر و نیز وسایل مناسب برای تراشه گیری (مانند چاقو) می باشد. برای انجام آزمون تعیین ابعاد آجر باید ۱۰ عدد از آن انتخاب و شماره گذاری گردد. سپس با استفاده از چاقو یا هر وسیله مناسب دیگر، لبه های آن از تراشه و زائده تمیز شود. درازا، پهنا و بلندی هر نمونه باید دو بار عمود بر هم با تقریب یک میلی متر اندازه گیری گردد. میانگین اندازه گیری های هر بعد معرف اندازه آن بعد آجر می باشد.
روش آزمون اندازه سوراخ ها
تجهیزات مورد نیاز برای تعیین اندازه سوراخ های آجر نیز همانند اندازه گیری ابعاد آجر می باشد. بدین منظور پس از انتخاب ۱۰ عدد آجر لبه های سوراخ های مورد اندازه گیری را با چاقو تمیز و تراشه برداری می نمایند. پس از آن قطر داخلی سوراخ ها، قطر جداره سوراخ ها در طول و عرض را با کولیس اندازه گیری کرده و طبق روابط خاصی، هر یک از پارامترهای ذکر شده در جدول الزامات سوراخ های آجر محاسبه می گردد.
روش آزمون تحدب و تقعر
برای آزمون تعیین تحدب و تقعر نیاز به تجهیزات زیر می باشد:
- گوه فولادی با حداقل طول ۵۰ میلی متر و ضخامت یک طرف ۱۰ میلی متر با مقطع عرضی یکنواخت با طول حداقل ۱۰ میلی متر از آن طرف و سپس شروع شیب تا ضخامت صفر از طرف دیگر با دقت ۰/۵ میلی متر
- یک دسته فیلر با دقت ۰/۱ میلی متر
- سطح صاف شیشه ای یا فلزی به اندازه ۳۰۰ میلی متر در ۳۰۰ میلی متر که با دقت ۰/۰۲ میلی متر مسطح باشد.
برای انجام این آزمون سطح آجر باید از هر مصالح خارجی پاک شده و سپس برای تعیین تقعر بر روی سطح شیشه ای صاف قرار گیرد. پس از ثابت شدن آن، ارتفاع محلی که بیشترین فاصله بین آجر و سطح صاف را داراست با استفاده از گوه و یا هر ابزار دقیق دیگر با دقت ۰/۵ میلی متر اندازه گیری می شود.
برای تعیین تحدب نیز سطح محدب را روی سطح شیشه ای صاف قرار داده و پس از ثابت شدن آن، فاصله بین ۴ گوشه آن و سطح صاف را به وسیله گوه یا هر ابزار دقیق دیگر با دقت ۰/۵ میلی متر اندازه گیری می نمایند. میانگین اندازه گیری های انجام شده بر روی ۱۰ آجر نشان دهنده مقدار تحدب و تقعر آن می باشد.
آزمایش بتن
توسط انجام می شود که هر کدام دارای پایه های متفاوتی هستند. استان تهران از پرجمعیت ترین استان های کشور بوده که همواره در حال ساخت و ساز است. از پرکارترین آزمایشگاه ها محسوب می گردد. شامل موارد بسیاری می باشد که توسط این آزمایشگاه ها قابل انجام است. آزمایشات بتن به دو دسته مخرب و غیر مخرب دسته بندی می گردند.
آزمایش خاک
یکی از اولین آزمایش های لازم برای آغاز ساخت و ساز، می باشد. به منظور تعیین تیپ خاک، مقاومت، نفوذپذیری و … انجام می شود. به دو صورت صحرایی و آزمایشگاهی توسط قابل انجام است. با توجه به نوع تست، تعداد آزمایشات، تجهیزات مورد نیاز و … متفاوت می باشد.
برای مطالعه بیشتر:
برای دریافت اطلاعات در مورد بلوک هبلکس به لینک های سایت کارخانه آجر اصفهان مراجعه کنید