آیا استرس داشتن، منجر به سرطان می‌شود؟

استرس که با نام استرس روانی نیز شناخته می‌شود، حالتی را توصیف می‌کند که افراد تحت فشار روحی، جسمی یا عاطفی تجربه می‌کنند. عوامل استرس زا یا عواملی که می‌توانند باعث استرس شوند، غالبا از مسئولیت‌ها و وظایف روزمره افراد از جمله شغل، خانواده و امور مالی منشا می‌گیرند. سایر فاکتور‌های استرس زا عبارت اند از عوامل خارجی مانند ناملایمات اولیه زندگی، قرار گرفتن در معرض شرایط محیطی خاص، فقر، تبعیض و نابرابری اجتماعی و…

علاوه بر این، چالش‌های جدی سلامت مانند تشخیص سرطان در خود یا یکی از دوستان نزدیک و اعضای خانواده نیز می‌تواند باعث استرس شدید شود.

بدن با ترشح هورمون‌های استرس (مانند اپی نفرین و نوراپی نفرین) که فشار خون، ضربان قلب و سطح قند خون را بالا می‌برند، به استرس‌های خارجی پاسخ می‌دهد. این واکنش که اغلب تحت عنوان پاسخ جنگ یا گریز از آن یاد می‌شود، به فرد کمک می‌کند تا با قدرت و سرعت بیشتری برای فرار از تهدید ایجاد شده وارد عمل شود.

هرچند پاسخ جنگ یا گریز به بدن کمک می‌کند تا استرس لحظه‌ای را به خوبی مدیریت کند، اما زمانی که این پاسخ ناشی از استرس طولانی مدت یا مزمن باشد قطعا بسیار آسیب رسان خواهد بود. تحقیقات نشان داده اند: افرادی که استرس مزمن را تجربه می‌کنند ممکن است دچار مشکلات گوارشی، امراض قلبی- عروقی، فشار خون بالا و ضعف سیستم ایمنی شوند. این افراد همچنین بیشتر مستعد ابتلا به سردرد، مشکلات خواب، اختلال در تمرکز، افسردگی، اضطراب و ابتلا به عفونت‌های ویروسی از جمله SARS-CoV-۲ و COVID-۱۹ هستند.

لازم به ذکر است تمامی نکاتی که در این زمینه اشاره می‌شوند با استناد به مطالعات منتشر شده توسط مجله بین المللی سرطان و مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا جمع آوری شده اند.

آیا استرس می‌تواند باعث سرطان شود؟

با وجود آن که استرس مزمن می‌تواند منجر به بسیاری از مشکلات سلامتی شود، اما هنوز هم به طور کامل مشخص نیست که آیا این استرس با سرطان مرتبط است یا خیر. مطالعات انجام شده تا به امروز نتایج ضد و نقیضی داشته اند. برای مثال:

– یک مطالعه معتبر روی مردان کانادایی نشان داد که بین استرس محل کار و خطر ابتلا به سرطان پروستات ارتباط قابل توجهی وجود دارد، در حالی که پژوهش مشابه دیگر چنین ارتباطی را مشخص نکرد.

– یک مطالعه آینده نگر روی بیش از ۱۰۰۰۰۰ زن بریتانیایی هیچ ارتباطی میان خطر ابتلا به سرطان سینه و سطوح بالای استرس مرتبط با رویداد‌های نامطلوب زندگی طی بازه زمانی ۵ ساله را گزارش نکرد.

– یک مطالعه ۱۵ ساله روی بانوان استرالیایی با خطر افزاینده ابتلا به سرطان پستان، هیچ ارتباطی میان استرس حاد و مزمن، حمایت اجتماعی، خوش بینی یا سایر ویژگی‌های عاطفی و خطر ابتلا به سرطان سینه نشان نداد.

– در یک متا آنالیز مربوط به سال ۲۰۰۸ حاصل بررسی ۱۴۲ مطالعه آینده نگر میان مردم آسیا، استرالیا، اروپا و آمریکا، استرس با خطر بالاتر بروز سرطان ریه مرتبط بود.

– متا آنالیزی دیگری در سال ۲۰۱۹ متشکل از ۹ مطالعه در اروپا و آمریکای شمالی، ارتباط بین استرس کاری و خطر ابتلا به سرطان‌های ریه، کولورکتال و مری را نشان داد.

– در مقابل تجزیه و تحلیل ۱۲ مطالعه در اروپا به هیچ ارتباطی میان استرس کاری و خطر ابتلا به سرطان‌های ریه، کولورکتال، سینه یا پروستات دست نیافت.

در مجموع حتی زمانی که به نظر می‌رسد استرس با خطر ابتلا به سرطان مرتبط است، این رابطه می‌تواند غیر مستقیم باشد.

به عنوان مثال، افرادی که تحت استرس مزمن هستند ممکن است رفتار‌های ناسالم خاصی مانند استعمال سیگار، پرخوری، کم تحرکی یا نوشیدن الکل از خود نشان دهند که هر یک از آن‌ها با افزایش خطر ابتلا به برخی از سرطان‌ها در ارتباط هستند.

استرس چگونه بر افراد مبتلا به سرطان تاثیر می‌گذارد؟

شواهد حاصل از مطالعات آزمایشگاهی روی مدل‌های حیوانی و سلول‌های سرطانی انسانی رشد یافته در محیط آزمایشگاه نشان می‌دهند که استرس مزمن ممکن است باعث تشدید (پیشرفت) و گسترش (متاستاز) سرطان شود. به عنوان مثال، برخی از مطالعات نشان داده اند که وقتی موش‌های حامل تومور انسانی در شرایط استرس زا قرار داده می‌شوند، ریسک رشد تومور‌های آن‌ها و همچنین متاستاز افزایش می‌یابد.

مطالعات آزمایشگاهی حاکی از آن هستند که نوراپی نفرین (به عنوان بخشی از پاسخ جنگ یا گریز از بدن آزاد می‌شود) رگزایی و متاستاز را تحریک می‌کند. این هورمون همچنین ممکن است نوتروفیل ها، نوعی سلول ایمنی را فعال کند. در برخی موارد نوتروفیل‌ها می‌توانند با محافظت از تومور‌ها در برابر سیستم ایمنی بدن به رشدشان کمک کنند. آن‌ها همچنین ممکن است سلول‌های سرطانی خفته را “بیدار” کنند.

استرس مزمن در عین حال منجر به ترشح دسته‌ای از هورمون‌های استروئیدی به نام گلوکوکورتیکوئید‌ها می‌شود. گلوکوکورتیکوئید‌ها ممکن است نوعی مرگ سلولی به نام آپوپتوز را مهار کرده و متاستاز و مقاومت به شیمی درمانی را افزایش دهند. آن‌ها همچنین ممکن است از شناسایی سلول‌های سرطانی و مبارزه با آن‌ها توسط سیستم ایمنی بدن جلوگیری کنند.

هرچند برخی از مطالعات کاهش نرخ بقا را میان افراد مبتلا به سرطان که استرس مزمن را هم تجربه می‌کنند گزارش کرده اند، شواهد قابل اطمینان مبنی بر اینکه استرس مستقیما بر بقا تاثیر می‌گذارد وجود ندارد.

افراد مبتلا به سرطان چگونه می‌توانند با استرس دست و پنجه نرم کنند؟

حمایت عاطفی و اجتماعی می‌تواند به بیماران کمک کند تا به خوبی با استرس کنار آمده و سطوح افسردگی، اضطراب و علائم مرتبط با بیماری را کاهش دهند. شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه مدیریت موفق استرس از طریق حمایت اجتماعی با نتایج بالینی بهتری برای افراد مبتلا به سرطان سینه همراه است. حمایت اجتماعی همچنین با سطوح پایین‌تر هورمون‌های مرتبط با استرس مرتبط است که می‌توانند پیشرفت تومور را در سرطان تخمدان افزایش دهند.

یکی دیگر از رویکرد‌های موثر در راستای مقابله با استرس، فعالیت بدنی است. بر اساس یک گزارش معتبر با شواهد «کافی» مشخص شد که فعالیت بدنی با شدت متوسط حین و بعد از درمان سرطان می‌تواند علائم اضطراب و افسردگی را بین بازماندگان سرطان کاهش دهد. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد فعالیت بدنی در پیشگیری از افسردگی در بازماندگان سرطان دوران کودکی نیز مفید است.

افرادی که استرس قابل توجهی را پس از تشخیص سرطان تجربه می‌کنند، بهتر است با پزشک خود در مورد ارجاع به یک متخصص بهداشت روان خبره مشورت کنند. در واقع، توصیه می‌شود که همه بیماران سرطانی با ابزاری مناسب مانند یک پرسشنامه حرفه‌ای بلافاصله پس از تشخیص و همچنین در حین و پس از درمان غربالگری شوند تا ارزیابی شود که آیا برای مدیریت استرس خود به کمک نیاز دارند یا خیر.

درمان پریشانی، افسردگی و اضطراب تحت مراقبت یک متخصص بهداشت روان می‌تواند شامل روان درمانی (گفتار درمانی) و یا تجویز دارو‌های ضد افسردگی باشد. همچنین گفتنی است که انتخاب روش درمان باید کاملا شخصی سازی شده باشد و به عنوان یک تصمیم مشترک میان بیمار و ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی در نظر گرفته شود.