با گروه عدالت نویسان در وقت و هزینه صرفه جویی کنید
ولی دم کیست؟
به نقل از وکیل مشهد همان طور که احتمالا تاکنون شنیده اید، هرگاه سخن از قصاص و قتل به میان می آید، ناخودآگاه ذهن به سوی ولی دم می رود. این واژه ریشه ای عربی داشته و به معنای صاحبان خون می باشد. حال ممکن است این سؤال مطرح شود که ولی دم کیست؟ اولیای دم چه کسانی هستند؟ در پاسخ به این سؤال می توان گفت زمانی که شخصی به قتل می رسد، وراث او به حرمت خون مقتول، به دنبال قصاص و یا دیه می باشند. این وراث که از لحاظ قانونی از سهم الارث متوفی ارث می برند، اولیای دم یا همان ولی دم نامیده می شوند.
در این مقاله به دنبال یافتن پاسخ مناسب به این سؤال هستیم که ولی دم کیست؟ اولیای دم به چه کسانی گفته می شود؟ تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
ولی دم کیست؟ (3)
ولی دم کیست؟ منظور از اولیای دم چه کسانی هستند؟
وکیل آگاه: از نظر لغوی اولیا و ولی به معنی سرپرست یا کسی می باشد که انجام کارهای شخص دیگری را بر عهده می گیرد و منظور از دم همان خون است. همان طور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم در پاسخ به این که ولی دم کیست؟ می توان گفت ولی دم همان وارثین متوفی بوده که دارای سهم الارث می باشند. ارتباط ولی دم با متوفی بر اثر رابطه ی نسبی یا سببی ایجاد می گردد. لازم به ذکر است در خصوص قصاص، اقارب سببی از اولیای دم محسوب نشده و فقط اقارب نسبی اولیای دم متوفی می باشند. به عبارت دیگر عفو جانی و یا حق قصاص در اختیار اولیای دم می باشد و زن و شوهر در این موارد اختیاری نخواهند داشت. البته در این مورد استثنائی وجود داشته که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.
در حقیقت در پاسخ به این سؤال که ولی دم کیست؟ می توان به ماده ی 261 قانون مدنی اشاره کرد که ولی دم را این گونه تعریف می کند: «اولیای دم همان ورثه ی مقتول می باشند که اختیار قصاص و عفو جانی در اختیار آنهاست. مگر زن و شوهر که در خصوص اجرای مجازات جرم، عفو و قصاص هیچ اختیاری ندارند». بر همین اساس ضروری است به منظور مشخص نمودن آن ها به مقررات مندرج در قانون اساسی و باب ارث رجوع شود.
نگاهی به طبقه بندی اولیای دم
مطابق با ماده ی 861 قانون مدنی، موجبات ارث مشتمل بر دو امر می باشد. نسب و سبب. منظور از سبب همان زن و شوهر می باشند که با وجود این که طبق قانون از جمله وراث متوفی بوده اما اولیای دم نمی باشند. از سوی دیگر به موجب ماده ی 862 قانون مدنی اولیای دم متوفی که به دلیل نسب سهم الارث به آن ها تعلق می گیرد را می توان به سه گروه تقسیم نمود. باید خاطر نشان ساخت در صورتی که هیچ یک از افراد طبقه ی اول وجود نداشته باشند، حق عفو جانی یا قصاص به دیگر طبقات ارث انتقال می یابد. این طبقه بندی عبارت است از:
- طبقه ی اول: مادر و پدر، اولاد، اولاد اولاد.
- طبقه ی دوم: خواهر و برادر، اولاد آن ها و اجداد.
- طبقه ی سوم: عمات، اعمام، خالات، اخوال و اولاد آن ها.
لازم به ذکر است هریک از افراد مذکور به موجب سبب و طبقه ی خود، ولی دم بوده و حق قصاص را به ارث می برد.
آیا زوج یا زوجه ولی دم محسوب می شوند؟
همان طور که پیشتر اشاره کردیم، اولیای دم به دلیل رابطه ی نسبی با متوفی، حق عفو جانی و قصاص را به ارث می برند. اما از آن جایی که زن و شوهر به دلیل سبب یا همان عامل حقوقی ازدواج با متوفی ارتباط یافته اند، از حق قصاص ارث نخواهند برد. نکته ی حائز اهمیت این است که در بسیاری از موارد مشاهده شده که زوجه یا زوج حق قصاص را به ارث برده و در زمره ی اولیای دم متوفی محسوب می شوند. حال این سؤال مطرح می شود که چگونه این امر امکان پذیر است؟ در ادامه با ذکر مثال به توضیح آن خواهیم پرداخت.
فرض کنید شوهر یک زن در اثر حادثه ای به قتل می رسد. در صورتی که این زن دارای فرزند باشد، بی گمان فرزند وی ولی دم می باشد. اما اگر این فرزند به هر دلیلی از دنیا برود، همسر متوفی حق قصاص را از فرزند خود به ارث خواهد برد و به این ترتیب از اولیای دم متوفی می باشد. بنابراین می توان گفت زن و مرد در صورت وجود یک استثناء هم چون فوت یک ورثه حق قصاص را به ارث برده و ولی دم متوفی به شمار می روند.
در چه شرایطی، ورثه ولی دم محسوب نمی شود؟
به موجب ماده ی 357 قانون مجازات اسلامی، در صورتی که ورثه مرتکب قتل شده و یا در ارتکاب آن همکاری داشته باشد، اولیای دم محسوب نمی شود. بنابراین حق دیه و قصاص نداشته و تحت هیچ شرایطی این حق را به ارث نخواهد برد. به طور مثال، فردی را در نظر بگیرید که در قتل برادر خود با قاتل همکاری نموده است. در چنین شرایطی اگر هیچ یک از طبقات اولیای دم وجود نداشته باشند، باز هم این فرد ولی دم محسوب نشده و حق قصاص نخواهد داشت.
ولی دم کیست؟ (2)
منظور از قصاص ولی دم چیست؟
هنگامی که از نزدیکان مقتول تنها یک برادر و فرزند وی در قید حیات باشند، به دلیل این که فرزند جزو طبقه ی اول محسوب می شود، برادر متوفی از حق قصاص ارث نخواهد برد. بنابراین در این مورد تنها ولی دم فرزند مقتول بوده که دارای حق تصمیم گیری و قصاص می باشد.
آیا ولی قهری از اولیای دم محسوب می شود؟ در صورت نبود ولی قهری، چه باید کرد؟
مواردی بسیاری وجود دارد که صاحب قصاص، فردی صغیر می باشد که در چنین مواردی ولی قهری با عنایت به اختیارات خود، حق قصاص داشته و می تواند نسبت به دریافت دیه، عفو جانی و قصاص مقتول اقدام نماید. اما چنانچه ولی قهری هیچ گونه اظهار نظری در این خصوص نکند، باید منتظر زمان بلوغ یا افاقه صاحب قصاص ماند تا وی تصمیم نهایی را در این خصوص بگیرد
-
-
-
-
-
-
-
-
