قانون کار در نظام حقوقی ایران دربردارنده قوانین حمایتی از حقوق کارگران و تعیین‌کننده روابط بین کارفرمایان و کارگران می‌باشد. یکی از فصل‌های قانون کار به حفاظت فنی و بهداشت کار با خرید لباس ایمنی و تعیین حدود و الزاماتی که در محل کار و در راستای حفظ ایمنی و سلامت کارگران به عنوان سرمایه‌های انسانی این مرز و بوم اختصاص یافته است.
آگاهی کارگران و کارفرمایان از این قوانین باعث می‌شود کارفرمایان با رعایت الزامات مقرر از بروز آسیب و خسارت به حرفه و نیرو‌های متخصص و سرمایه‌های انسانی خود در امان بمانند و کارگران با شناخت حقوق خود به احقاق حق و دریافت خدمات و امکاناتی که بر اساس قانون به آن‌ها تعلق دارد بپردازند و همچنین از ورود آسیب و خسارت به جسم و جان خود جلوگیری کنند. حق لباس کارگران مثلا لباس کار ایران خودرو؛ یکی از این موارد است. در این نوشتار سعی داریم با بیان نکات لازم و پاسخ به پرسش‌های مهم و پرتکرار، شما خواننده عزیز را از حقوق قانونی خود مطلع کنیم. همراه ما باشید!
کارگر کیست؟
ماده ۲ قانون کار به تشریح سمت کارگر پرداخته است. این ماده چنین بیان می‌کند که: کارگر از نظر قانون کار کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق‌السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می‌کند. بدین ترتیب بر خلاف تصور عامه مردم واژه کارگر فقط به افرادی که کار فیزیکی و یدی انجام می‌دهند گفته نمی‌شود. بر اساس قانون کار، تمامی افرادی که در برابر انجام کار یا ارائه خدمتی برای فرد حقیقی یا حقوقی، حقوق یا دستمزدی دریافت می‌کنند کارگر نامیده می‌شوند. شما خواننده عزیز مطلع باشید در نوشتار پیش رو نیز هرگاه با واژه کارگر مواجه شدید، این واژه به معنای حقوقی و بر اساس تعریف قانونی خود به کار رفته است.
درباره حق لباس کارگران
بر اساس قانون کار تمامی کارگاه‌های مشمول قانون کار و حتی کارگاه‌های خانوادگی موظف به رعایت مسائل ایمنی و حفاظت فنی می‌باشند. همچنین ماده ۹۱ قانون کار بیان می‌دارد کارفرمایان و مسئولان کلیه واحدهای موضوع ماده ۸۵ این قانون مکلف هستند بر اساس مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تأمین حفاظت، سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار، وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار داده و چگونگی کاربرد وسایل فوق‌الذکر را به آنان بیاموزند و در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت نمایند. افراد مذکور نیز ملزم به استفاده و نگهداری از وسایل حفاظتی و بهداشتی فردی و اجرای دستورالعمل‌های مربوطه کارگاه می‌باشند.
از این رو برآمده از قانون کار و آیین‌نامه حفاظت و بهداشت عمومی در کارگاه‌ها، که فصلی را به وسایل استحفاظی فردی اختصاص داده است، حق لباس کارگران یکی از موارد مهم در روابط کارگر و کارفرما می‌باشد. حق لباس کارگران از حقوق مهم کارگران و بایدهایی است که کارفرمایان ملزم به رعایت آن بر اساس شرایط مقرر در مواد قانونی می‌باشند. در ادامه این نوشتار به بررسی بیشتر این مهم خواهیم پرداخت.
لباس کار چیست و لوازم ایمنی شامل چه مواردی می‌شود؟
در تصور عموم مردم لباس کار کارگر لباسی است که کارگر در محل کار خود می‌پوشد!
اما خوب است بدانید لباس کار در تعریف تخصصی و قانونی خود به معنی لباس و تجهیزاتی است که می‌باید متناسب با نوع کار باشد و به شکلی باشد که کارگر بتواند وظایف خود را به راحتی انجام دهد و موجب بروز حادثه نشود، همچنین این لباس باید مانع آسیب رسیدن به کارگر شود. حق لباس کارگران موجب ایمنی کارگر و حفظ سلامت و انضباط در محیط کار می‌شود.
از مهم‌ترین موارد مربوط به لباس کار و لوازم ایمنی کارگران در مشاغل مختلف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کفش ایمنی
- دستکش ایمنی
- کلاه ایمنی مخصوص
- لباس ضد حریق
- گوشی ایمنی
- عنیک‌های محافظ مخصوص
- پیش‌بند نسوز
- مانتو فرم
- پیراهن فرم
- کت و شلوار
- تگ فلزی با درج نام کارگر بر روی آن
- نقاب
- سربند
- روپوش
- پالتو
- چکمه
- بادگیر
- ماسک
لازم به ذکر است مفهوم ایمنی و مناسب بودن هر یک از موارد مذکور بر اساس حرفه‌ای که کارگر بدان مشغول است تعریف می‌شود.
چگونه لباس کار مناسب هر حرفه و کارگاه معین می‌شود؟
لباس کار هر حرفه و هر بخش از مشاغل دارای ویژگی‌های خاص و با دیگر حرفه‌ها و حتی بخش‌های آن حرفه متفاوت است. آیین‌نامه حفاظت و بهداشت عمومی در کارگاه‌ها نوع لباس کار و ویژگی‌هایی که باید داشته باشد را مقرر کرده است. برای مثال در ماده ۶۶ این آیین‌نامه مقرر شده است برای کارگرانی که موقع کار در معرض سقوط اجسام قرار دارند باید کفش حفاظتی و کلاه مخصوص حفاظتی از فلز و یا ماده سخت دیگری که قابل اطمینان باشد تهیه شود؛ در نتیجه لباس کار کارگران این نوع مشاغل شامل کفش و کلاه با ویژگی‌های مذکور می‌باشد.
آیا به کارگران بخش اداری کارگاه، لباس کار تعلق می‌گیرد؟
آیین‌نامه حفاظت و بهداشت عمومی کارگاه‌ها در بخش وسایل استحفاظی فردی بیان می‌دارد:
کارفرما موظف است در هر سال دو دست لباس کار به صورت مجانی در اختیار هر کارگر بگذارد. بدین ترتیب حق لباس کارگران به تمامی مشمولین قانون کار یعنی تمامی کسانی که در رابطه استخدامی قرار دارند، تعلق می‌گیرد و کارمندان و کارگران بخش اداری نیز از این حق مستثنی نیستند.
آیا می‌توان به جای تحویل لباس کار هزینه آن را به کارگران پرداخت کرد؟
به نظر می‌رسد که پاسخ این سوال به شرط رعایت نکات مواد آیین‌نامه حفاظت و بهداشت عمومی در کارگاه‌ها، مثبت است. این بدان معنا است که در صورتی که کارفرما به جای تحویل لباس٬ هزینه تهیه لباس را به کارگر پرداخت نماید، موظف است اطمینان حاصل کند که لباس خریده شده توسط کارگر از استانداردهای لازم متناسب با نوع کار و متناسب با حیطه فعالیت وظایف کارگر برخوردار است. همچنین کارفرما موظف است بررسی کند که لباس کار در گارگاه توسط کارگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اهمیت استفاده از لباس کار و لوازم ایمنی در کارگاه
حفظ سلامت کارکنان یکی از وظایفی است که قانون‌گذار آن را بر عهده کارفرما گذاشته است. محیط‌های کاری مختلف خطرات بسیار مختلفی برای کارکنان و کارگران ایجاد می‌کند که در صورت عدم رعایت موارد مربوط به ایمنی یا HSE این خطرات می‌تواند منجر به آسیب‌دیدگی افراد شود. از ایمنی در برابر سرما و گرمای آب‌وهوا گرفته تا شرایط سختی که برخی از پروژه‌ها دارند، اهمیت بسیار زیادی برای سلامت افراد دارد. حال که قانون و مقررات مربوط به کار، تهیه لباس و تجهیزات ایمنی را برای کارکنان را توسط کارفرما اجباری کرده است، عدم استفاده از این وسایل می‌تواند یک اشتباه بزرگ و نابخشودنی توسط این افراد باشد. در ادامه با بررسی قوانین مربوط به لباس کار و لوازم ایمنی هرچه بیشتر با اهمیت این موضوع در قانون کار آشنا خواهید شد.
خدمات مشاوره تأمین اجتماعی و قانون کار در جهت استفاده از لوازم ایمنی
استفاده کردن از لباس کار و لوازم ایمنی و یا استفاده نکردن از آن‌ها هرکدام دارای مقرراتی است که هم کارفرما و هم کارگران بایستی به این مقررات احاطه داشته باشند. اینکه چه مواقعی مسئولیت خطرات وارد شده به کارگران به عهده کارفرما خواهد بود و چه مواقعی این مسئولیت از گردن وی ساقط خواهد شد، از نکات حقوقی است که طرفین بایستی از آن‌ها اطلاع داشته باشند.
نحوه و کیفیت تأمین البسه نیز به صورت دقیق و کامل در قانون تشکیل شده و کارفرما برای این منظور بایستی حتماً طبق مواد قانونی اقدام نماید. عدم استفاده از این وسایل تهیه شده توسط کارکنان نیز یکی از موضوعات پرتکرار‌ای است که کارفرمایان معمولاً در خدمات مشاوره تأمین اجتماعی و قانون کار از وکیل پایه یک دادگستری جویا می‌شوند.
انواع لباس کار برای حفظ ایمنی کارکنان
به اهمیت استفاده از لباس کار برای ایجاد حفاظت و ایمنی از کارکنان در محیط‌های کارگاهی پرداختیم. کاربران باید بدانند که ایمنی برای هر کارگاه و هر شرایط شغلی تعریف مشخص و خاص خود را دارد. برای مثال فراهم آوردن شرایط ایمنی در یک محیط بیمارستانی و درمانی با محیط‌هایی مانند آتش‌نشانی یا خدمات جوشکاری با هم متفاوت خواهد بود.
ازاین‌جهت لباس کار و لوازم ایمنی مربوط به این کارگاه‌ها نیز با یکدیگر تفاوت خواهد داشت. برای هرکدام از پروژه‌ها و محیط‌های کاری که زیر نظر قانون کار قرار می‌گیرند، لباس کار و لوازم ایمنی‌ای مشخص و تعریف شده است که کارفرما بایستی که به این موارد اقدام تهیه لباس‌ها برای کارکنان نماید. برای آگاهی از نوع لباس کار مربوط به کارگاه خود می‌توانید از خدمات مشاوره تأمین اجتماعی و قانون کار استفاده نمایید. مهم‌ترین موارد مربوط به لباس کار و لوازم ایمنی در کارگاه‌های مختلف به شرح زیر هستند:
- کلاه ایمنی
- کفش ایمنی
- دستکش ایمنی
- لباس کار
- گوشی ایمنی
- کت‌وشلوار فرم
- پیراهن فرم
- اورکت و لباس گرم
- مانتو
- چکمه
- بادگیر
- کلاه کار لبه‌دار
- شلوار ایمنی
- کلاه کاسکت
- عینک محافظ
- روپوش ماسک و دستکش بهداشتی
کاربران و کارفرمایان محترم بایستی دقت داشته باشند که هرکدام از موارد ذکر شده در لیست بالا، به صورت عمومی بوده و برای هر شغل و حرفه خاص هرکدام از این موارد می‌توانند تعریف مخصوص به خود را داشته باشند. برای مثال کفش ایمنی مورد استفاده برای شغل‌های مختلف تفاوت‌های بسیار زیادی با یکدیگر دارند. کفش ایمنی مخصوص جوشکاری با کفش ایمنی مربوط به محیط‌های کارگاه‌های ساختمانی متفاوت است. ازاین‌رو حتماً بایستی به این نکات توجه لازم را داشته باشد. ماده ۶۶ آیین‌نامه وسایل حفاظت فردی به بررسی این موضوع می‌پردازد. در صورت بروز اختلاف نیز می‌توانید برای اطلاع از موارد قانونی از خدمات مشاوره قانون کار استفاده کنید.
مواد حقوقی قانون کار درباره لباس کار و لوازم ایمنی
در این بخش سعی داریم موارد حقوقی مربوط به لباس کار و لوازم ایمنی را در قانون برای شما بیان کنیم. البته بند‌های مربوط به تهیه لباس‌ها و لوازم ایمنی بسیار زیاد بوده و برای اطلاع از همه آن‌ها کاربران نیاز به استفاده از خدمات مشاوره تأمین اجتماعی و قانون کار زیر نظر وکیل پایه یک دادگستری خواهند داشت. بااین‌حال در این مقاله قصد داریم مهم‌ترین و اصلی‌ترین موارد قانونی مربوط به این تجهیزات را با هم مرور کنیم.
ماده 1 آیین‌نامه وسایل حفاظت فردی
ماده یک آیین‌نامه وسایل حفاظت فردی کارفرما را مکلف به تهیه لباس ایمنی متناسب با شرایط محیط کار می‌نماید. طبق این ماده کارفرما بایستی با بررسی دقیق شرایط محیط کار و خطرات احتمالی اقدام به تهیه لباس ایمنی متناسب نماید. در قانون کار نیز در ماده ۹۱ به این موضوع اشاره شده است.
ماده 2 آیین‌نامه وسایل حفاظت فردی
دومین ماده از این آیین‌نامه کارفرما را مکلف به تهیه تعداد کافی از لباس و تجهیزات ایمنی بسته به شرایط سختی محل کار می‌نماید. برای مثال دستکش‌های مراقبتی در محیط‌های بهداشتی و درمانی را در نظر بگیرید. کارکنان بیمارستان‌ها روزانه نیاز به استفاده از چند مورد از این دستکش‌ها خواهند داشت. حال تصور کنید کارفرما برای کلی یک سال این افراد دو دست دستکش تهیه کند. اهمیت این ماده از آیین‌نامه وسایل حفاظت فردی در چنین مواقعی مشخص می‌شود. البته تفسیر این ماده برای کارگاه‌ها و شرایط مختلف کاری نیاز به استفاده از خدمات مشاوره تأمین اجتماعی و قانون کار خواهد داشت.
ماده 3 آیین‌نامه وسایل حفاظت فردی
سومین ماده آیین‌نامه وسایل حفاظت فردی کارفرما را مکلف به آموزش روش استفاده از هرکدام از لباس‌ها و تجهیزات ایمنی به کارکنان و کارگران می‌نماید. ماده ۹۱ قانون کار نیز به این موضوع اشاره داشته است و کارفرما را مکلف به این آموزش برای کارکنان نموده است.
ماده 4 آیین‌نامه وسایل حفاظت فردی
در چهارمین ماده از آیین‌نامه وسایل حفاظت فردی شرایط نگهداری از لباس کار و تجهیزات ایمنی تشریح شده است. طبق این ماده کارفرما بایستی با تخصیص فضای مناسب برای نگهداری از این لباس‌ها بایستی آن‌ها را در دسترس کارکنان قرار داده و شرایط لازم برای دسترسی سریع را نیز برای آن‌ها فراهم آورد.
ماده 6 آیین‌نامه وسایل حفاظت فردی
ششمین ماده از این آیین‌نامه کارفرما را مکلف به نظارت دقیق بر نحوه استفاده کارکنان و کارگران از لباس کار و تجهیزات ایمنی می‌نماید.
ماده 92 آیین‌نامه وسایل حفاظت فردی
یکی دیگر از بندها و مواد قانونی مربوط به ماده ۹۲ آیین‌نامه وسایل حفاظت فردی است. طبق این ماده درصورتی‌که کارفرما از انجام وظایف و مسئولیت‌های خود از بابت تأمین این تجهیزات و نظارت بر استفاده از لباس کار و تجهیزات ایمنی کوتاهی داشته باشد، تمام خسارت‌ها و زیان‌های وارده به گردن وی خواهد بود. ماده ۹۵ قانون کار نیز موضوعی مشابه با این شرایط را تفسیر می‌نماید. البته نحوه نظارت شرایط اجرای این تعهدات ازجمله پرسش‌هایی است که کارفرمایان محترم می‌توانند برای اطلاع از شرایط قانونی آن‌ها از خدمات مشاوره تأمین اجتماعی و قانون کار استفاده کرده و دراین‌باره نظرات وکیل پایه یک دادگستری را متناسب با نوع کار بدانند.
منبع: