درد عصب سه قلو صورت یا نورالژی تری ژمینال، گاهی اوقات به‌عنوان فجیع‌ترین درد شناخته شده برای بشریت توصیف میشود. این درد به‌طور معمول از قسمت پایین صورت و فک شروع میشود، به اطراف بینی و بالای چشم نیز می‌رسد و مانند شوک بر اثر تحریک عصب سه قلو ایجاد میشود و شاخه‌هایی را به پیشانی، گونه و فک پایین می‌فرستد.
درد عصب سه قلو، معمولا محدود به یک طرف صورت است. اگرچه این بیماری همیشه قابل درمان نیست؛ اما راهکارهایی برای کاهش درد ناتوان‌کنندۀ این بیماری وجود دارد.
آشنایی با عصب سه قلو
عصب سه قلو پنجمین عصب از ۱۲ جفت اعصاب جمجمه در سر است. یک عصب سه قلو به سمت راست سر می‌رود و دیگری به سمت چپ می‌چرخد. هر یک از این اعصاب دارای سه شاخۀ مجزاست. پس از اینکه عصب سه قلو از مغز خارج شد، وارد جمجمه میشود و به سه شاخۀ کوچک‌تر تقسیم میشود. این اعصاب وظیفۀ کنترل احساسات را در صورت برعهده دارند.
کنترل احساسات در صورت به سه شاخۀ مجزا تقسیم میشود:
- شاخۀ اول، وظیفۀ کنترل احساس در چشم، پلک فوقانی و پیشانی را دارد.
- شاخۀ دوم، وظیفۀ کنترل احساس در پلک تحتانی، گونه، سوراخ بینی، لب فوقانی و لثه را دارد.
- شاخۀ سوم، وظیفۀ کنترل احساس در فک، لب پایین، لثه و برخی از ماهیچه‌های مورد استفاده برای جویدن را دارد.
میزان شیوع بیماری
گزارش شده است که سالانه ۱۵۰،۰۰۰ نفر به بیماری نورالژی تری ژمینال مبتلا میشوند. این اختلال در هر سنی ممکن است رخ دهد؛ اما بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال دیده میشود. شیوع این بیماری در زنان بیشتر از مردان است. یکی از علل مهم بروز آن وراثت است.
علت ایجاد نورالژی تری ژمینال چیست
دردی که بر اثر عصب سه قلو اتفاق می‌افتد، نشان‌دهندۀ تحریک عصب است. علت درد هم معمولا ناشی از تماس بین ورید و عصب سه قلو در پایۀ مغز است. یکی دیگر از دلایل درد عصب‌های سه قلو، فشار یک تومور روی عصب یا MS است. افزایش درد عصب سه قلو می‌تواند باعث ایجاد بیماری MS شود.
شرایط مختلفی می‌تواند در ایجاد مشکل عصب سه گانه نقش داشته باشد؛ اما به‌طور کلی احساس درد به‌دلیل فشار دادن رگ خونی بر عصب نزدیک ساقه مغز رخ میدهد.
باعث بدتر شدن پوشش عصبی به نام غلاف میلین میشود؛ بنابراین افراد مبتلا به ام اس ممکن است بیشتر در معرض این بیماری باشند. علاوه بر این، چنین دردی می‌تواند ناشی از تومور یا ضایعه‌ای دیگر باشد که عصب را تحت فشار قرار میدهد؛ اما این مورد رایج نیست.
اگر عصب سه قلو از طریق عمل جراحی دهان یا سینوس، ضربه به صورت یا سکته مغزی آسیب ببیند، ممکن است درد عصب صورت را احساس کنید. برخی از موارد ایدیوپاتیک هستند، به این معنی که علت آن مشخص نشده است.
حملات عصب سه قلو ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود، دلایلی مانند:
- لمس‌کردن پوست
- اصلاح
- مسواک زدن دندان‌ها
- دمیدن بینی
- اصلاح صورت
- غذا خوردن
- نوشیدن
- آرایش کردن
- صحبت کردن
- وزیدن باد روی صورت
- خندیدن
- شستن صورت
علائم نورالژی تری ژمینال
اکثر بیماران اینطور گزارش می‌دهند که درد به یک‌باره و بدون هیچ پیش‌زمینه‌ای شروع شده و برخی از آنها می‌گویند که درد به دلیل تصادف رانندگی، ضربه یا جراحی دندان است.
اکثر پزشکان و دندانپزشکان اعتقاد ندارند که کار دندانپزشکی باعث ایجاد درد در عصب سه قلو میشود. البته گاهی اوقات، این احتمال وجود دارد که زمینۀ این بیماری از قبل در فرد وجود داشته و کار دندانپزشکی باعث تحریک علائم اولیه این بیماری شده است.
درد اغلب برای اولین‌بار در فک بالا یا پایین احساس میشود و بسیاری از بیماران تصور می‌کنند که دندان‌هایشان آبسه کرده است، اما وقتی درد ادامه می‌یابد، متوجه میشوند که این مسئله مربوط به دندان نیست.
میزان درد در بیماران متفاوت است، آنها غالبا دچار حملات طولانی و مکرر میشوند و ممکن است این درد هفته‌ها، ماه‌ها و سال‌ها به‌طول بینجامد. حملۀ درد ممکن است روزی یک‌بار یا روزی ۱۰ بار برای بیمار اتفاق بیفتد.
علائم ناشی از این مشکل عصب سه گانه ممکن است به چنین شکلی رخ دهد:
- دوره‌های درد شدید به‌صورت درد تیرکشنده مانند شوک الکتریکی احساس میشود.
- حملات در صورت خودبه‌خود ایجاد میشود یا در اثر محرک‌های بیرونی مانند لمس صورت، جویدن، مسواک زدن و صحبت کردن است.
- حملات درد از چند ثانیه تا چند دقیقه ادامه دارد.
- دردی که همراه با اسپاسم صورت رخ میدهد.
- حملات چندگانه که روزها، ماه‌ها یا بیشتر طول می‌کشد.
- درد در نواحی عصب سه قلو از جمله قسمت‌هایی مانند گونه، فک، دندان‌ها، لثه، لب، چشم و پیشانی احساس میشود.
- دردی که هر بار یک طرف صورت را تحت تاثیر قرار میدهد.
- درد متمرکز در یک نقطه ایجاد شده و سپس در نواحی مختلف گسترده میشود.
- احساس درد به‌ندرت هنگام شب رخ میدهد.
- حملاتی که در طول روز به‌طور مکرر و شدیدتر رخ میدهد.
اگر درد صورت را طولانی مدت یا به‌شکل مکرر تجربه کردید یا دردی دارید که با مصرف مسکن تسکین نمی‌یابد، نیاز به بررسی توسط دارد.
مشکل اعصاب سه گانه چگونه تشخیص داده میشود؟
زمانی که به پزشک مراجعه می‌کنید، نورالژی تری ژمینال را بر اساس توصیف شما از درد تشخیص میدهد:
تشخیص نوع درد
درد مرتبط با عصب سه قلو به‌صورت ناگهانی، شوک مانند و خفیف رخ میدهد.
محل درد
قسمت‌هایی از صورت که تحت تاثیر قرار گرفته‌اند، به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد آیا عصب سه قلو درگیر شده است یا خیر.
محرک‌ها
درد ناشی از عصب سه قلو معمولا با خوردن، صحبت کردن، لمس خفیف صورت یا حتی با وزیدن باد روی صورت ایجاد میشود.
علاوه بر این موارد، پزشک آزمایش‌های زیادی را برای تشخیص این بیماری و تعیین علت بیماری زمینه‌ای در نظر می‌گیرد که به شرح زیر است:
معاینه عصبی
لمس قسمت‌هایی از صورت به پزشک کمک می‌کند تا محل درد را مشخص کند و در صورتی که مشکل عصب سه گانه تایید شده باشد با معاینات بررسی می‌کند که کدام شاخه‌های عصب سه قلو درگیر شده است.
MRI
پزشک ممکن است این روش تصویربرداری را برای بررسی اینکه آیا باعث ایجاد این بیماری شده است یا خیر از فرد درخواست کند.
به‌طور کلی عامل ایجاد این مشکل باید شناسایی شود و در صورت نیاز، آزمایش‌های متفاوت دیگری از بیمار خواسته میشود که به رد سایر شرایط احتمالی کمک می‌کند.
درمان درد عصب سه قلو
داروی ضد تشنج، رایج‌ترین دارویی است که پزشکان برای معالجۀ عصب سه قلو استفاده می‌کنند. در مراحل اولیۀ بیماری، این دارو درد اکثر افراد را کنترل می‌کند. عوارض جانبی احتمالی این دارو شامل سرگیجه، خواب‌آلودگی و حالت تهوع است.
به‌غیر از عوارض جانبی، ایراد دیگری به این دارو وارد نیست. برخی از بیماران ممکن است برای کاهش درد به دوزهای نسبتا بالایی از دارو احتیاج داشته باشند و متاسفانه در دوزهای بالاتر، عوارض جانبی برجسته‌تر میشود و می‌تواند منجر به واکنش دارویی نامطلوب شود.
بسیاری از این داروها می‌توانند اثرات بدی روی برخی از بیماران به‌ویژه افرادی که سابقۀ بیماری مغز و استخوان،کلیه و کبد دارند، داشته باشند. این بیماران باید مرتبا آزمایش خون بدهند تا از سلامتی‌شان اطمینان حاصل کنند.
درمان دارویی
داروهای احتمالی که بر اساس شرایط بیمار تجویز میشود به شرح زیر است:
- داروهای ضد تشنج
- داروهای ضد افسردگی
- شل کننده‌های عضلانی
- سایر داروهای تزریقی مانند تزریق بوتاکس
سایر درمان‌ها:
در صورتی که بیمار با هیچ یک از روشهای ذکر شده بهبود پیدا نکند، از روشهای موثرتری استفاده می‌کنند که این موارد به شرح زیر است:
- فشرده‌سازی با بالن
- ریزوتومی گلیسرول
- رفع فشار میکروواسکولار
روشهای دیگری نیز وجود دارد که می‌توانید همراه با دارو درمانی انجام دهید تا تاثیر بیشتری را از درمان شاهد باشید:
- یوگا
- مدیتیشن
- ورزش
- طب سوزنی
- تغذیه مناسب
- بایوفیدبک
- کایروپراکتیک
تسکین درد عصب سه قلو به روش خانگی
برخی از نکات خانگی نیز می‌تواند در تسکین درد این عارضه موثر باشد. معمولا افراد با گرما دادن به محل آسیب دیده متوجه تسکین درد میشوند.
برای گرما دادن به نقطه آسیب دیده می‌توانید یک بطری آب گرم یا کمپرس داغ را روی نقطه دردناک بگذارید. علاوه بر این می‌توانید دوش آب گرم نیز بگیرید.
درمان رادیوفرکوئنسی
یکی از بهترین روشهای درمان و کنترل درد این بیماری، استفاده از روشهای کم‌تهاجمی است. می‌تواند با کمک دستگاه‌های تصویربرداری، نقاط درد را در بیمار شناسایی و درمان کند. RF صورت اغلب به‌صورت سرپایی انجام میشود و بیمار می‌تواند همان روز به خانه برگردد.
در، پزشکان حاذق کمک ویژه‌ای به مبتلایان این بیماری می‌کنند.
درمان‌های جراحی
اگر داروها تأثیری بر درمان نورالژی تری ژمینال نداشتند، می‌توان از عمل جراحی برای کنترل درد استفاده کرد. به‌طور کلی، عمل جراحی باز برای بیمارانی انجام میشود که رگ خونی آنها در مجاورت فشار روی عصب سه قلو، در هنگام تصویربرداری از مغز قابل تشخیص است.
بسته به ماهیت درد، چندین روش جراحی مغز و اعصاب برای درمان این مشکل عصب سه گانه وجود دارد. جراحی عصب سه قلو در بعضی از بیماران، ممکن است به‌صورت سرپایی انجام شود، در حالی که می‌تواند برای برخی دیگر عملی پیچیده باشد که تحت بیهوشی عمومی انجام میشود.
عوارض جراحی هم به روش آن بستگی دارد و می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند، مانند:
- کاهش شنوایی
- مشکلات تعادل
- نشت مایعات مغزی
سکتعصب سه قلو و صورت دو جفت عصب هستند كه در دو طرف صورت قرار دارند و هر بخش آن مسئول پیام‌های بخش‌های مختلف صورت هستند که در نهایت کنترل مناسب عضلات صورت را موجب میشوند. این عصب شامل سه بخش اصلی است:
درمان از جمله اقدامات موفقی است که توسط دکتر علی نقره کار با نتایج مطلوب انجام میشود. برای آشنایی بیشتر با نحواه انجام این روش به ادامه مطلب توجه فرمایید و برای هماهنگی با کلینیک دکتر نقره کار و تعیین نوبت، با شماره تلفن 88670088 – 021 تماس حاصل نمایید.
درد عصب سه قلو و صورت زمانی ایجاد میشود که عملکرد این عصب دچار اختلال میشود. گرچه دلیل این اختلال کاملا مشخص نیست اما فرضیاتی وجود دارند که علت این دردها را به برهمکنش رگ‌های خونی و این اعصاب مرتبط می‌کنند. در صورتی که سیاهرگ‌ها و سرخرگ‌ها باعث ایجاد فشار فیزیکی بر روی این عصب در پایه‌ی مغز شوند می‌توانند باعث ایجاد اختلال در عملکرد آن شوند و ایجاد درد کنند. درد عصب سه قلو و صورت می‌تواند نتیجه‌ی افزایش سن باشد یا با بیماری مالتیپل اسکروزیس (MS) یا سایر بیماری‌های عصبی که به آسیب پوشش میلینی اعصاب منجر میشوند در ارتباط باشد. پوشش میلینی وظیفه‌ی محافظت از اعصاب را بر عهده دارد. همچنین در صورتی که توموری موجب ایجاد فشار بر این اعصاب شود می‌تواند درد عصب سه قلو و صورت را ایجاد کند.
برخی ناهنجاری‌ها مانند آسیب های مغزی نیز می‌توانند باعث درد عصب سه قلو و صورت شوند. آسیب‌های ناشی از برخی جراحی‌ها، سکته و تروما یا آسیب به صورت نیز می‌توانند مسئول درد عصب سه قلو و صورت برخی افراد باشند. عوامل تحریک‌کننده‌ی مختلفی مانند اصلاح صورت، لمس صورت، خوردن و آشامیدن خوراکی‌ها، مسواک‌زدن، صحبت کردن، لبخندزدن، آرایش‌کردن و … می‌توانند باعث درد عصب سه قلو و صورت شوند.
معمولاً افراد در این حالت دردی را تجربه می‌کنند که علت آن مشخص نیست. برخی افراد احساس می‌کنند که مشکل از دندان‌های آنها است و به دندانپزشک مراجعه می‌کنند. به طور کلی دو نوع درد عصب سه قلو و صورت وجود دارد. مشخصه‌ی درد عصب سه قلو و صورت نوع اول شامل دردهای شدید و ضربان‌دار، پراکنده، سوزناک و دردهای شوک‌مانند در اطراف بینی، لب، فک، پیشانی و پوست سر است. حالت اول می‌تواند با گذشت زمان بدتر شده و دردهای شدیدتری را ایجاد کند. از نظر زمانی نیز با پیشرفت بیماری، مدت حضور درد بیشتر طول می‌کشد. عصب سه قلو و صورتی نوع دوم می‌تواند شدت درد کمتری از نوع اول داشته‌باشد اما به صورت یک درد ثابت، سوزناک و دردناک شناخته میشود. معمول‌ترین علائم درد عصب سه قلو و صورت شامل موارد زیر است:
- درد تیرکشنده که به صورت دوره‌ای بروز کند.
- دردی که در اثر مسواک زدن، شستن صورت، اصلاح صورت و آرایش‌کردن ایجاد میشود. گاهی حتی یک نسیم ملایم نیز می‌تواند باعث شود.
- برخی افراد می‌توانند ایجاد درد شدید را به وسیله احساس سوزش یا دردهای اولیه پیش بینی کنند
- دردهایی که چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشند
- حملات دردها چند بار در روز یا هفته رخ میدهد و در بازه‌ی بین این دردها، افراد درد خاصی را احساس نمی‌کنند
- درد معمولاً یک سمت صورت را درگیر می‌کند
- درد معمولاً فقط یک بخش کوچک از صورت را درگیر می‌کند اما ممکن است وسعت آن گسترش پیدا کند
- حملات درد با گذشت زمان از نظر تعداد بیشتر شده و شدت درد نیز افزایش پیدا می‌کند
- معمولا درد در گونه ها، فک، دندان ها، لثه ها و لب ها احساس میشود. معمولا چشم ها و پیشانی کمتر تحت تأثیر قرار می گیرند.
- پس از حمله‌ی درد، احتمال ایجاد لرزش‌های غیر قابل کنترل در صورت وجود دارد
- برخی افراد به دلیل اینکه توانایی پیش بینی زمان وقوع درد را ندارند دچار استرس می شوند.
داروهای مسکن و ضد درد مرسوم معمولاً نمی‌توانند درد عصب سه قلو و صورت را تحت تاثیر قرار دهند. امروزه روشهای درمانی مدرن و داروهای ویژه وجود دارند که می‌توانند میزان درد را کاهش دهند و آن را به طور کامل حذف کنند. روشهای درمانی مختلف می‌توانند با هم بر روی یک فرد استفاده گردند. معمول‌ترین روشهای درمانی شامل روشهای زیر هستند
داروهای ضد درد عصب سه قلو و صورت
انسداد عصب سه قلو و صورت
برخی از مواد وجود دارند که تزریق آنها می‌تواند باعث انسداد مسیرهای عصبی شود. انسداد مسیرهای عصبی پیام‌رسانی عصبی را مختل کرده و می‌تواند پیام درد را سرکوب کند. معمولاً برای حصول نتیجه‌ی مناسب لازم است تا چندین بار تزریق صورت بگیرد. زمان تاثیر این داروها برای افراد مختلف متفاوت است.
در صورتیکه روشهای درمانی بیان‌شده نتایج مطلوب ایجاد نکنند یا علاوه بر نتایج مطلوب، دارای عوارض جانبی غیرقابل تحمل باشند، روشهای جراحی مختلفی می‌توانند گزینه‌ی بعدی باشند. وضعیت کلی سلامتی فرد، سن، میزان درد و امکان جراحی همگی فاکتور‌هایی هستند که در تصمیم‌گیری نهایی موردتوجه قرار می‌گیرند. با توجه به اینکه این جراحی‌ها باید به دقت و ظرافت بسیار بالایی انجام بگیرند بهترین پزشکان افرادی خواهندبود که دارای تجربه و مهارت کافی هستند.
جراحی ریزوتومی
روشهای جراحی ریزوتومی مختلفی برای جراحی عصب سه قلو و صورت وجود دارند که همگی آنها به صورت سرپایی و با بیهوشی عمومی صورت می‌گیرند. در حین این جراحی‌ها یک سوزن دراز از طریق گونه‌ها به محل آسیب‌دیده هدایت میشود و با استفاده از جریان الکتریکی ایجاد گرما می‌کند و یا مواد شیمیایی مانند گلیسیرین یا گلیسرول، رشته‌های عصبی را که موجب ایجاد پیام درد هستند از بین می‌برند. معمولاً در بار اول روش شیمیایی پیشنهاد میشود. در افرادی که سابقه‌ی ریزوتومی دارند هر دو روش جریان الکتریکی و یا مواد شیمیایی می‌تواند مفید باشد. در میان روشهای جراحی، ریزوتومی سریع‌ترین پاسخ را نسبت به دردهای عصب سه قلو و صورت دارد. این جراحی حدود ۳۰ دقیقه طول کشیده و فرد چند ساعت پس از جراحی می‌تواند ترخیص شود.
پس از جراحی احتمال متورم‌شدن یا کبودی در گونه‌ها وجود دارد. باید توجه داشت که ریزوتومی یک روش درمانی موقت است که بین یک تا سه سال درد عصب سه قلو و صورت را از بین میبرد و پس از آن با رشد سلول‌های عصبی احتمال بازگشت درد وجود دارد. روش جراحی ریزوتومی معمولا برای افرادی توصیه میشود که به بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS) مبتلا هستند، زیرا افراد مبتلا به این بیماری آسیب‌های تکرارشونده‌ی اعصاب را تجربه می‌کنند و در این جراحی امکان تکرار وجود دارد. بازدهی جراحی ۸۰ درصد است به این معنا که می‌تواند در ۸۰ درصد افرادی که تحت این جراحی قرار می‌گیرند موجب از بین‌رفتن درد ناشی از عصب سه قلو و صورت شود.
پاسخ ایجادشده در نتیجه‌ی این جراحی بیشترین مدت زمان اثرگذاری را دارد و در ۸۰ درصد افرادی که تحت جراحی قرار می‌گیرند درد ناشی از عصب سه قلو و صورت از بین می‌رود. اساس این جراحی در فشرده‌سازی عروق خونی است و برای افرادی مناسب است که در وضعیت سلامتی مطلوبی قرار دارند، مي‌توانند دوران بهبود چهار تا شش هفتگی را بگذرانند و بتوانند جراحی و همچنین بیهوشی عمومی آن را تحمل کنند. در طی این جراحی ابتدا برشی در پشت گوش ایجاد میشود و با دسترسی ايجادشده به محل رگ و عصب، با استفاده از ماده‌اي از جنس تفلون سدي بين عروق خوني و عصب سه قلو و صورت ایجاد میشود تا از فشردگي اعصاب توسط عروق خوني جلوگيري شود. اين جراحي بين 2 تا 3 ساعت به طول مي‌انجامد و معمولا پس از جراحي چند روز نياز به بستري خواهدبود.
تسكين درد عصب سه قلو و صورت پس از اين جراحي سريع است اما فوري نيست و مدتي طول مي‌كشد. خطرات اين جراحي شامل نشت مايع مغزي نخاعي، كاهش شنوايي كه مي‌تواند در اثر آسيب عصب شنوايي ايجاد شود و بي‌حسی صورت است که در برخی افراد بروز می‌کنند. در موارد نادری نیز خونریزی، عفونت، صرع و فلج شدگی ممکن است ایجاد شوند. در موارد نادری نیز پس از مدتی عروق خونی رشد می‌کنند و درد عصب سه قلو و صورت دوباره ایجاد میشود که در این حالت پزشک متخصص ممکن است روش درمانی دیگری پیشنهاد کند زنورالژی تریژمینال یا به‌عبارتی درد عصب سه قلو نوعی ناهنجاری است که موجب درد شدید و اسپاسم عضلات صورت می‌گردد. در این بیماری، حملات شدید و درد صورت برق آسا می‌تواند بدون هشدار رخ داده و یا با لمس کردن مناطق خاصی از صورت ایجاد شود.
با وجود اینکه علت دقیق درد عصب سه قلو به‌طور کامل درک نشده اما این مشکل اغلب ناشی از فشرده شدن یک عصب توسط رگ خونی است. ممکن است جهت درمان این عارضه از دارو، تزریقات، فیزیوتراپی، جراحی و پرتو درمانی استفاده شود.
نورالژی تریژمینال چیست؟
نورالژی تریژمینال به درد ناگهانی در صورت گفته میشود که به‌دلیل صدمه یا آسیب‌دیدگی یک عصب رخ میدهد. عصب سه قلو پنجمین عصب جمجمه‌ای است که در ساقه مغز در داخل جمجمه قرار دارد. این عصب به 3 شاخه تقسیم شده و سپس برای ایجاد حس و حرکت در صورت از جمجمه خارج میشود:
- عصب چشمی (v1) که تامین کننده حس نواحی پیشانی و چشم‌ها است.
- عصب ماگزیلار یا آرواره‌ای بالا (v2) که تامین کننده حس نواحی گونه، لب فوقانی و سقف دهان است.
- عصب ماندیبولار یا آرواره‌ای پایین (v3) که تامین کننده حس نواحی فک و لب تحتانی است. این عصب موجب حرکت عضلاتی میشود که در گاززدن، جویدن و بلعیدن استفاده میشوند.
زمانی که عصب تریژمینال تحریک میشود، حمله درد شدید در صورت رخ میدهد. درد عصب سه قلو که به‌دلیل تیک غیرقابل کنترل ناشی از درد صورت رخ میدهد به عارضه تیک دولورو معروف است. این بیماری بسیار جدی است چرا که می‌تواند در بسیاری از جنبه‌های زندگی یک فرد مداخله ایجاد کند .
درد عصب سه قلو معمولی درد شدید شبیه شوک الکتریکی است که در فواصل کوتاه در یک طرف صورت رخ میدهد. این درد که یک ساعت و یا بیشتر طول می‌کشد به صورت حملات مکرر رخ میدهد. بیمار ممکن است در ابتدا حملات کوتاه و خفیف با دوره‌های بهبود را تجربه کند. اما لازم به ذکر است که این بیماری می‌تواند پیشرفت کرده و موجب حملات طولانی‌تر و مکرر توام با درد شدید شود.
دلایل درد صورت ناشی از عصب تریژمینال
علت دقیق بیماری درد عصب سه قلو مشخص نیست اما اغلب به نظر می‌رسد که این بیماری ناشی از فشرده شدن عصب تریژمینال یا تحت تاثیر قرار گرفتن آن توسط یک شرایط نهفته است.
تحت فشار قراردادن عصب تریژمینال
شواهد حاکی از آن است که در 95% از موارد، عارضه نورالژی تریژمینال ناشی از وارد آمدن فشار به عصب تریژمینال در نزدیکی محل ورود عصب به ساقه مغز است. این قسمت پایین‌ترین بخش مغز است که با طناب نخاعی ادغام می‌گردد. در بسیاری از موارد، این فشار ناشی از له شدن ( فشرده شدن) عصب تریژمینال توسط یک شاهرگ یا یک ورید است.
این عروق خونی طبیعی در یک نقطه حساس به‌طور تصادفی با عصب سه قلو تماس برقرار می‌کنند. مشخص نیست که چرا این فشار در برخی نه همه افراد می‌تواند موجب حملات دردناک شود چراکه هر فرد مبتلا به چنین عارضه ای دچار درد نخواهد شد. ممکن است علت این امر این باشد که در برخی افراد، فشار وارده به عصب سه قلو موجب از بین رفتن لایه حفاظتی خارجی ( غلاف میلین) شده و ممکن است منجربه انتقال سیگنالهای درد غیرقابل کنترل در امتداد عصب شود.
سایر علل نهفته
دلایل دیگر فشرده شدن یا آسیب دیدن عصب تریژمینال عبارتند از:
- تومور
- کیست: کیسه پر از مایع
- بدشکلی شریانی: اختلال غیرطبیعی عروق و رگ‌ها
- مولتیپل اسکلروزیس (ام اس): بیماری دراز مدتی که به سیستم عصبی آسیب میرساند.
نشانه های درد صورت ناشی از اختلال عصب تریژمینال
- علائم اصلی بیماری درد عصب سه قلو شامل حملات ناگهانی درد شدید در صورت است که ممکن است چند ثانیه تا حدودا 2 دقیقه طول بکشد.
- درد ناشی از این عارضه اغلب طاقت‌فرسا و شبیه شوک الکتریکی توصیف شده است. حملات می‌توانند به قدری شدید باشند که شما قادر به انجام کاری نباشید.
- بیماری اختلال عصب تریژمینال معمولا یک سمت صورت و در موارد نادر گرچه به صورت همزمان رخ نمی‌دهد اما ممکن است هر دو سمت صورت را تحت تاثیر قرار دهد.
- درد می‌تواند در دندان‌ها، فک پایین، فک بالا، گونه‌ها و به ندرت در پیشانی و چشم احساس شود.
- هر چند حملات معمولا به‌طور غیرقابل پیش بینی رخ می‌دهند اما ممکن است حمله‌ای که قرار است اتفاق بیاقتد را احساس کنید.
- بعد از کاهش درد حاد اصلی ممکن است دچار درد خفیف یا احساس سوزش شوید. ممکن است در بین حملات، گرفتگی عضلات مستمر، درد یا حس سوزش داشته باشید.
- ممکن است به مدت چند روز، چند هفته یا چند ماه به‌طور منظم احساس درد کنید. برخی مواقع ممکن است این درد به‌طور کامل برطرف شده و به مدت چند ماه یا چند سال به سراغ شما نیاید. این دوره به بهبود بیماری معروف است.
علائم محرک‌ها
حملات ناهنجاری اختلال عصب تریژمینال ممکن است به دلیل انجام کارها یا حرکات خاص نظیر موارد زیر رخ دهد:
- صحبت کردن
- خندیدن
- جویدن
- مسواک زدن دندان‌ها
- شستن صورت
- لمس ملایم صورت
- اصلاح یا میکاپ صورت
- بلعیدن
- بوسیدن
- برخورد کردن نسیم خنک یا هوای دستگاه تهویه با صورت
- حرکات سر
- لرزش‌ها نظیر راه رفتن یا سفر با ماشین
البته لازم به ذکر است که درد می‌تواند به خودی خود و بدون هیچ عاملی نیز رخ بدهد.
تشخیص علت درد صورت
- معاینه فیزیکی: پزشک، بیماری درد عصب سه قلو را بر اساس توصیف درد بیمار تشخیص خواهد داد:
- نوع: درد مرتبط با عصب سه قلو ناگهانی، برق آسا و کوتاه است.
- موقعیت: قسمت‌هایی از صورت که تحت تاثیر درد هستند به پزشک خواهند گفت که آیا عصب تریژمینال درگیر است یا خیر.
- محرک‌ها: درد مرتبط با اختلال عصب تریژمینال معمولا با تحریک خفیف گونه‌ها نظیر خوردن، صحبت کردن و یا حتی قرار گرفتن در معرض نسیم خنک ایجاد میشوند.
- معاینه عصبی: لمس کردن و معاینه کردن بخش‌هایی از صورت می‌تواند در تشخیص محل دقیق درد به پزشک کمک کند. اگر به نظر می‌رسد که به بیماری نورالژی تریژمینال مبتلا هستید معاینه عصبی کمک می‌کند تا پزشک تشخیص دهد که کدام شاخه‌های عصب تریژمینال آسیب دیدند.
- آزمایش‌های رفلکس نیز می‌توانند به پزشک کمک کنند تا تشخیص دهد که آیا علائم موجود ناشی از فشرده شدن یک عصب یا شرایط دیگر است.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی): پزشک برای تشخیص اینکه آیا عارضه نورالژی تریژمینال ناشی از بیماری مولتیپل اسکلروزیس یا یک تومور هست یا خیر، به بیمار اسکن ام آر آی از سر را تجویز خواهد کرد. در برخی موارد، پزشک ممکن است جهت مشاهده وضعیت شاهرگ‌ها و وریدها و بررسی جریان خون یک ماده رنگی را به رگ خونی بیمار تزریق کند (آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی).
درمان درد صورت ناشی از اختلال عصب تریژمینال
- برخی از روشهای درمانی برای درد صورت ناشی از اختلال عصب تریژمینال عبارتند از:
دارو
داروهای بدون نسخه نظیر آسپرین و ایبوپروفن در درمان درد عصب سه قلو موثر نیستند. داروهای ضد تشنج و شل کننده عضلات برای انسداد سیگنالهای درد عصب تریژمینال تجویز میشوند.
این داروها، درمان‌های اولیه بیماری نورالژی تریژمینال هستند و تا زمانی مصرف میشوند که درد کنترل شده و عوارض جانبی در فعالیتهای بیمار مداخله ایجاد نکنند. تقریبا 80% از بیماران حداقل برای مدت کوتاه با مصرف دارو احساس تسکین می‌کنند. برای کنترل موثرتر درد ، داروها باید طبق یک برنامه منظم مصرف شوند تا سطح ثابت در خون حفظ شود.
- داروهای ضد تشنج نظیر کاربامازپین، اکس کاربازپین، گاباپنتین ( نورونتین)، فنی توئین (دیلانتین)، لاماتروژین و پرگابالین جهت کنترل درد ناشی از اختلال عصب تریژمینال استفاده میشوند.
- گاهی اوقات، شل‌کننده‌های عضلانی نظیر ایبوپروفن در درمان نورالژی تریژمینال موثر هستند.
تزریق گلیسرول
گلیسرول
تزریق گلیسرول روشی است که به‌صورت سرپایی و در طول یک شب انجام میشود.
این روش از طریق تزریق داروی آرامش‌بخش به داخل ورید صورت می‌گیرد. در تزریق گلیسرول، یک سوزن نازک از طریق سوراخی که در گونه و نزدیک به دهان بیمار ایجاد شده وارد صورت شده و از طریق شکاف طبیعی در پایه جمجمه هدایت میشود. درست در داخل شکاف، گانگلیون تریژمینال ( گره‌های عصبی) جایی که تمام سه عصب با هم در تلاقی هستند وجود دارد. گلیسرول موجب شناورشدن گانگلیون شده و به فیبرهای دمیلیناسیون آسیب میرساند.
تخریب رادیوفرکانسی
آسیب حرارتی عصب – الکترود
در این روش که به‌طور معمول به صورت سرپایی انجام میشود بیمار به مدت چند دقیقه و درحالی که یک سوزن از طریق گونه او عبور کرده و به سمت شکاف طبیعی در ساقه جمجمه حرکت می‌کند در حالت بیهوشی قرار دارد.
سپس جراح بیمار را از حالت بیهوشی بیدار می‌کند و یک جریان الکتریکی خفیف از طریق سرنگ را به سمت قسمتی ازعصب تریژمینال هدایت می‌کند. این حالت موجب حس گزگز یا مورمور در بیمار میشود. زمانی که سوزن وارد بدن میشود حس گزگز در همان ناحیه درد نورالژی تریژمینال رخ میدهد. هنگامی که جراح قسمتی از عصب را که با درد درگیر است تشخیص داد بیمار دوباره بیهوش شده و جریان رادیوفرکانسی از طریق سوزن وارد بدن بیمار میشود تا بخشی از عصب به صورت عمدی تخریب شود.
تزریقات بوتاکس
مطالعات کمی که در این زمینه انجام شده حاکی از آن است که ممکن است تزریقات بوتاکس در برخی افراد که دیگر از مصرف داروها بهره‌ای نمی‌برند موجب کاهش درد ناشی از بیماری اختلال عصب تریژمینال شود. اما قبل از اینکه این روش برای درمان بیماری به‌طور گسترده انجام شود تحقیقات بیشتری باید صورت گیرد.
طب سوزنی
طب سوزنی نوعی روش درمانی است که در طی آن با استفاده از سوزن‌های نازک نقاط خاصی از بدن تحریک میشوند. این روش درمانی می‌تواند به افرادی که از درد و شرایط مختلف رنج می‌برند کمک کند.
در حقیقت طب سوزنی در مقایسه با داروهایی که اغلب تجویز میشوند اثرپذیری زیادی را در کنترل علائم درد عصب سه قلو نشان داده است. ترکیب موثر طب سوزنی با داروهای تجویز شده در بهبود درد شدید مرتبط با بیماری نوالژی تریژمینال مفید است.
تحریک الکتریکی عصب محیطی (PENS)
از آن‌جایی که تحریک الکتریکی عصب محیطی بدون استفاده از داروهای قوی یا جراحی تهاجمی می‌تواند جهت درمان علائم حاد نورالژی تریژمینال بکار رود این روش به عنوان پیشرفت نوین در درمان بیماری اختلال عصب تزی‌ژمینال شناخته شده است. این روش درحقیقت ترکیبی از روش درمانی تحریک الکتریکی عصب با عبور از پوست (تنس) با الکترو طب سوزنی است.
در اصل، این نوع درمان مزایای هر دو روش درمانی فوق را به شیوه بسیار موثر در کنترل درد بکار میبرد. تنس یک روش درمانی بسیار رایج است. در این روش جهت درمان انتهای عصب و جلوگیری از احساس درد، امواج الکتریکی بدون نیاز به سوزن از پوست عبور می‌کند.
روش تحریک الکتریکی عصب محیطی که از زیر پوست انجام میشود کمی متفاوت است چراکه امواج الکتریکی از طریق پوست دریافت میشوند.
تفاوت اساسی در هر دو روش فوق این امکان را فراهم می‌کند تا روش تحریک الکتریکی از زیر پوست به طور مستقیم انتهای عصبی را که موجب درد عصب شده را مورد هدف قرار دهد. هنگامی که روش تنس اجرا میشود برخی مواقع، پوست می‌تواند به عنوان یک مانع عمل کرده و درنتیجه برخی از تحریکات الکتریکی از طریق دفاع طبیعی پوست از دست برود. بنابراین روش تحریک الکتریکی عصب محیطی از زیر پوست می‌تواند مستقیما به ریشه مشکل دست یابد و در این روش هیچ یک از قدرت اثر الکترودها از دست نخواهد رفت.
برای مطالعات بیشتر: https://www.drdards.ir/category/409-treatment-of-facial-nerve-pain/
روش
در روش تحریک الکتریکی عصب محیطی از زیر پوست که با استفاده از امواج الکتریکی کم ولتاژ انجام میشود جهت تسکین درد، جریان الکتریکی به بافت آسیب دیده یا اعصاب محیطی منتقل میشود.
در واقع، این روش موجب تضعیف اعصاب بیش فعالی میشود که موجب درد میشوند. در این روش درمانی هیچ عصبی تخریب نمیشود بلکه حساسیت اعصاب نسبت به درد کمتر میشود.
جریان الکتریکی کم ولتاژ از طریق سوزنی که به‌طور خاص طراحی شده به لایه‌ای از بافت، دقیقا در زیر سطح پوست و نزدیک به عصب خاص یا انتهای عصبی که در ناحیه دردناک قرار دارد منتقل می‌گردد. با استعمال مقدار کمی از داروی بی حسی موضعی بر روی پوست، سوزن تزریق می‌گردد.
سوزن به یک دستگاه خاص متصل است. بعد از روشن شدن دستگاه جریان الکتریکی به پوست منتقل می‌گردد. این روش حدودا 30 دقیقه طول می‌کشد. سپس دستگاه خاموش شده و سوزن از پوست خارج میشود. مدت کوتاهی بعد از اتمام درمان بیماران می‌توانند به منزل بروند.
تحریک تریژمینال
پزشک ممکن است جهت درمان نورالژی تریژمینال روش تحریک عصب تریژمینال را پیشنهاد بدهد. در این روش که به تحریک عصب تریژمینال معروف است پزشک عصب تریژمینال را موردهدف الکترودها (سیم فلزی که سیگنالهای الکتریکی خفیف را هدایت می‌کند) قرار میدهد.
روش
در طول این روش، شما باید به پشت بخوابید. پزشک برای بی‌حس کردن صورت از داروی بی‌حسی موضعی استفاده می‌کند و سپس الکترودهای کوچک (سیم فلزی که سیگنالهای الکتریکی خفیف را هدایت می‌کنند) را در زیر پوست قرار میدهد.
پزشک با استفاده از سی تی اسکن اطمینان می‌یابد که الکترودها برای درمان درد در محل مناسب قرار گرفتند یا خیر. سپس الکترودها را به محرک عصبی خارجی ( دستگاهی که جریان الکتریکی خفیفی را منتشر می‌کند) متصل می‌کند. در مرحله بعد عصب بیمار جریان الکتریکی خفیف را دریافت می‌کند. ممکن است بیمار در ناحیه آسیب دیده صورت دچار چنین حساسیت‌های پوستی شود:
- سوزش
- خارش
- سوزن سوزن شدن یا گزگز
به محض اینکه چنین احساسی را پیدا کردید دستگاه محرک عصبی خارجی به‌طور موقت روی پوست قرار گرفته و به الکترودها متصل می‌ماند. برای تعیین اینکه ایا تحریک عصبی برای شما مفید است یا خیر باید یک دوره تحریک سختی را تجربه کنید.
اگر برای درمان درد صورت ناشی از اختلال عصب تریژمینال، قصد انجام روش تحریک الکتریکی عصبی را دارید باید به مدت یک شب برای مراقبت در بیمارستان بستری شوید. روز بعد می‌توانید مرخص بشوید. پزشک دستورالعمل‌های استفاده از محرک را به شما خواهد داد.
سایر روش های درمانی
برخی از روش های درمانی دیگر عبارتند از:
پرتوجراحی
یک روش غیرتهاجمی است که به صورت سرپایی انجام میشود. در پرتوجراحی نیازی به ایجاد برش نیست اما ممکن است به قاب سر (وسیله‌ای که اشعه را روی ناحیه موردنظر متمرکز می‌کند) نیاز باشد. تشعشعات بسیار متمرکز پرتوها به منطقه‌ای که در آن عصب تریژمینال از ساقه مغز خارج میشود هدایت می‌گردد.
پرتوها باعث میشوند یک ضایعه به آهستگی روی عصبی که انتقال سیگنالهای درد به مغز را مختل می‌کند تشکیل شود. تسکین درد در این روش ممکن است چندین ماه طول بکشد.
فشارزدایی میکروواسکولار (MVD)
فشارزدایی میکروواسکولار یا به عبارتی عروق کوچک یکی از تهاجمی‌ترین گزینه‌های جراحی در درمان نورالژی تریژمینال است اما با این وجود احتمال بازگشت درد در این روش بسیار کم است. هدف از این روش جراحی این است که هیچ آسیبی دیگری به عصب وارد نشود.
جراحی فشارزدایی عروق کوچک با ایجاد برش کوچک در پشت گوش انجام میشود. درحالی‌که جراح عصب تریژمینال را از طریق میکروسکوپ مشاهده می‌کند، یک بالشتک نرم را بین عصب و عروق خونی که ایجاد مشکل می‌کنند قرار میدهد.
فشردن با بالن
با وجود اینکه این روش به صورت کاملا سرپایی انجام میشود اما با این حال ممکن است بیمار به مدت یک شب در بیمارستان بستری شود. این روش در اتاق عمل و تحت بیهوشی عمومی انجام میشود. در این روش پوستی، یک کانولا از طریق سوراخی که در گونه بیمار ایجاد شده وارد صورت شده و به شکاف طبیعی در پایه جمجمه هدایت میشود.
سپس یک کاتتر نرم ( لوله نازک) همراه با بالنی که در نوک آن است از طریق کانولا عبور داده میشود. بالون باد میشود و عصب را به لبه دورا و استخوان خاری فشار میدهد. در روش فشرده سازی عصب با بالن به‌طور انتخابی در اعصابی که با لمس خفیف موجب درد میشوند مداخله ایجاد می شود.
نورالژی تری ژمینل درد شدید و گرفتگی عضلات صورت است که به صورت ناگهانی اتفاق می افتد. عصب سه قلو عصب پنجم جمجمه است که باعث ایجاد حس و حرکت صورت می شود. عصب سه قلو دارای سه شاخه عصب چشمی، عصب آرواره پایینی و عصب آرواره بالایی است. گرچه علت درد عصب سه قلو مشخص نیست اما عواملی مانند فشار به عصب، تومور، کیست، ناهنجاری های عروقی و ام اس می تواند آن را تشدید کند. نورالژی تری ژمینال با حملات ناگهانی درد شدید و شبیه به شوک الکتریکی، درد یک طرفه صورت، احساس سوزش همراه است. علت درد عصب سه قلو توسط معاینه فیزیکی، معاینه عصب، ام ار ای و سایر روش ها تشخیص داده می شود. داروهایی مانند آسپرین، داروهای ضد انسداد و شل کننده عضلات، تزریق گلیسرول، تخریب رادیو فرکانسی، PENS، تحریک الکریکی و روش های جراحی و رادیو تراپی می تواند به درمان درد عصب سه قلو کمک کند.
یرا این جراحی به ندرت تکرار میشود.
این روش نیز یک روش جراحی سرپایی است که در طی آن از پرتو دقیق و ظریفی استفاده میشود که عصب سه قلو و صورت را هدف گرفته و باعث از بین‌رفتن درد میشوند. این جراحی بدون درد بوده و نیازی به بیهوشی ندارد. حدود ۷۰ درصد بیمارانی که این جراحی را تجربه می‌کنند پس از چند هفته کاهش درد چشم‌گیری را گزارش می‌کنند. این جراحی ممکن است چند سال موثر بوده و پس از چند سال با رشد دوباره‌ی سه قلو و صورت درد ناشی از آن نیز بازگردد. عوارض جانبی این جراحی بسیار کم بوده و شامل خستگی و بی حسی صورت است. با توجه به کم‌بودن عوارض، زمان بازیابی سلامتی نیز کوتاه است. با توجه به اینکه در این روش درمانی از پرتوهای قدرتمندی استفاده میشود تا آسیبی را در نزدیکی مغز ایجاد کنند بنابراین این جراحی بیش از دو بار بر روی یک فرد توصیه نمیشود.
اگر دچار از قبیل درد پا (که به نیز معروف است)، کرختی و درد در انگشت شست، کف و قسمت بیرونی پا و … هستید؛ می‌توانید با مراجعه به متخصص درد پس از تشخیص، با استفاده از روشهای درمانی غیر جراحی مانند (در صورتی که نیاز به استفاده از روشهای باز جراحی نباشد)، بهبود یابید.
برای متن پیام فقط از حروف فارسی استفاده کنید .
این فرم صرفا جهت دریافت نظرات ، پیشنهادات و انتقادات کاربران در مورد مطلب فوق میباشد .
به سوالات پزشکی در این بخش پاسخ داده نمیشود .
از ارسال پیام های تبلیغاتی در این بخش خودداری نمایید .
حداکثر طول مجاز برای متن پیام 500 کاراکتر است .